A e keni dëgjuar ndonjëherë fjalën burnout? Në shqip, ajo përkthehet si kapitje apo lodhje kronike nga puna – një gjendje që nuk ndodh brenda një nate, por që ndërtohet me muaj e vite nga stresi i vazhdueshëm, mungesa e pushimit dhe presioni për të qenë produktiv çdo ditë.
Në Kosovë, gjithnjë e më shumë profesionistë – nga mësues e mjekë, deri te aktivistët dhe punonjësit socialë – po përballen me simptomat e kësaj “lodhjeje moderne”: mungesë motivimi, irritim, ndjenjë shkëputjeje dhe ndonjëherë, boshllëk emocional që s’mund ta shpjegojnë dot. Deri më tash janë vetëm dy hulumtime, një i Odës së Mjekëve të Kosovës, por i cili nuk gjendet online dhe një hulumtim i Samire Bllacës për djegien profesionale të mësuesve (shih këtu).
Edhe pse Ligji për Shëndet dhe Siguri në Punë ekziston, ai nuk e përmend askund “burnout”-in. Kjo mungesë e njohjes ligjore lë hapësirë për mosveprim: as institucionet publike, as organizatat private nuk kanë detyrimin t’i adresojnë pasojat psikologjike të mbingarkesës në punë. Në thelb, shëndeti mendor në punë mbetet në duart e vetë punëtorit, jo të sistemit që e ka lodhur.
Mundesh me e lexu edhe…
Sipas Besarta Breznicës, zyrtare e Programit për Adresimin e Dhunës Gjinore në Rrjetin e Grave të Kosovës (RrGK), burnout është “një gjendje e lodhjes emocionale, mendore dhe fizike që shfaqet kur për një kohë të gjatë jemi nën stres të vazhdueshëm”. Ajo e ka përjetuar vetë këtë gjendje dhe, përmes punës me organizatat që merren me viktima të dhunës, e sheh përditë tek të tjerët.
“Vlen të përmendet që ka shumë OJQ në Kosovë dhe institucione të cilat punojnë me viktima të dhunës në baza gjinore, shpesh herë janë edhe kontakti i parë në raste të tilla, dhe nuk kanë ndihmë psikologjike profesionale dhe as mbikëqyrje. Gjatë punës sonë në terren me Strehimoret e Kosovës dhe stafin e institucioneve të shumta na është thënë shumë herë se sa të ngarkuar janë emocionalisht dhe se veçse kanë pësuar djegie profesionale,” u shprej ajo.
Në Kosovë, ka organizata që kanë filluar ta marrin seriozisht këtë problem – duke ofruar mbështetje psikologjike, orar fleksibil, pushime shtesë dhe mbikëqyrje profesionale për stafin. Breznica thekson se Rrjeti i Grave të Kosovës për vite të tëra është angazhuar që të mbajë aktivitete të ndryshme me stafin e strehimoreve duke i trajnuar për tema mbi djegien profesionale dhe kujdesin ndaj vetes.
Por, siç thekson Breznica, jo të gjitha organizatat janë të gjitha në këtë pikë. Shumë punonjës, sidomos në sektorin joformal apo në organizata të vogla, ende përballen me kulturën e punës që glorifikon lodhjen: “duhet me e përfundu, s’ka rëndësi sa orë punon”.
Ky mentalitet – që sheh pushimin si luks – e ushqen më tej ciklin e shterimit. Dhe kur ndonjë punëtor ndalet, shpesh përballet me ndjenjën e fajit ose me frikën se po shihet si më pak i përkushtuar.
Burnout nuk është vetëm çështje e menaxhimit të stresit personal, por çështje institucionale. Besarta Breznica thekson se “nëse flasim për përgjegjësinë e shtetit, atëherë ai duhet të obligojë punëdhënësit që pushimet të jenë të detyrueshme dhe oraret e punës të menaxhueshme”.
Ajo shton se institucionet publike duhet të garantojnë qendra të shëndetit mendor ku qytetarët të mund të marrin ndihmë profesionale psikologjike falas — sepse mirëqenia psikologjike është pjesë e të drejtave themelore të punëtorëve.
Parandalimi i burnout-it fillon me rregulla të thjeshta, por themelore: orare fleksibile, pushime të paguara, ndarje të drejtë të ngarkesës së punës dhe kulturë që inkurajon pushimin – jo vetëm produktivitetin.
Organizatat që kujdesen për mirëqenien e stafit jo vetëm që mbrojnë shëndetin e njerëzve të tyre, por edhe rrisin efikasitetin dhe kreativitetin në punë.
Por, në fund të ditës kujdesi për të tjerët fillon me kujdesin ndaj vetes./Katror.info
