(The Guardian) – Henry Moore besonte se “skulptura është një art i ambientit të hapur” dhe se veprat e tij duhej të shiheshin “në pothuajse çdo peizazh, më tepër sesa në apo mbi ndërtesën më të bukur”.
Tani Kopshtet Mbretërore Botanike në Kew po planifikojnë ekspozitën më të madhe në botë në natyrë kushtuar djalit të një minatori, i cili u bë një nga skulptorët më të rëndësishëm të shekullit të 20-të.
Tridhjetë nga skulpturat monumentale të Moore do të ekspozohen përgjatë 130 hektarëve të këtij peizazhi të shpallur trashëgimi botërore nga UNESCO, me pamje dhe serra historike prej xhami.
Për më tepër, 90 vepra të tjera – nga gdhendje deri te vizatime – do të mbushin Galerinë Shirley Sherwood në Kew, ndërsa kopshti i egër botanik në Wakehurst, Sussex, do të shfaqë skulpturat e tij përkrah veprave të reja të porositura nga artistë bashkëkohorë.
Mundesh me e lexu edhe…
Ekspozita, me titull “Henry Moore: Natyrë Monumentale”, do të mbahet nga maji deri në shtator të vitit 2026.
Ajo do të pasqyrojë magjepsjen e tij të përjetshme me format dhe materialet natyrore. Ai kishte vërejtur një herë se: “Natyra prodhon larmi formash, modelesh dhe ritmesh të mahnitshme… Por vetëm të kopjosh natyrën nuk është më mirë se të kopjosh diçka tjetër. E rëndësishme është ajo që artisti krijon nga vëzhgimet e tij”.
Ekspozita realizohet në bashkëpunim me fondacionin “Henry Moore” në Hertfordshire, i cili po huazon shumicën e veprave.
Sebastiano Barassi, kreu i koleksioneve në fondacion, ka treguar se: “Moore kishte një preferencë të fortë për natyrën përballë peizazheve urbane, sepse ndiente se format organike të skulpturave të tij u përgjigjeshin më mirë formave organike të natyrës. Ne përpiqemi t’ua tregojmë vizitorëve këtë lidhje të ngushtë”.
Ekspozita do të përfshijë disa nga figurat e tij të famshme të shtrira, si dhe vepra më abstrakte si “Large Two Forms” – “megjithëse Moore nuk e pëlqente që skulpturat e tij të quheshin abstrakte”, thotë Barassi.
“Ai gjithmonë ndiente se kishte një lidhje me natyrën dhe shumë nga veprat e tij fillonin nga një objekt real – qoftë një kockë, një gur, një copë druri e sjellë nga deti – të cilin ai më pas e përpunonte në diçka që i përkiste gjuhës së tij skulpturore”.
Barassi për veprën “Large Two Forms” tregoi se: “Është qartësisht organike në frymëzim, duke evokuar formacione shkëmbore me hapësira përmes të cilave mund të shihet peizazhi – në thelb një bashkim i skulpturës me natyrën përreth, ashtu siç mendonte Moore se duhej vlerësuar origjina e skulpturës së tij. Ka një qarkullim të mrekullueshëm këtu. Ti merr ide nga natyra, krijon një skulpturë dhe pastaj e vendos atë skulpturë përsëri në natyrë”.
Moore, i cili vdiq në vitin 1986, gjithashtu e adhuronte të punonte në natyrë. Pas zhvendosjes në Hertfordshire në vitin 1940, ai përdorte një tokë të ashpër aty pranë për të eksperimentuar me mënyrën se si të vendoste veprat e tij në raport me qiellin dhe pemët.
Paul Denton, drejtori i programeve krijuese në Kew, deklaroi se: “Ne po zgjerojmë audiencën tonë, kështu që ideja se mund të tërheqim njerëz që nuk janë ndeshur kurrë më parë me Moore është shumë e rëndësishme”.
“Këto forma monumentale do të vendosen bukur në peizazhin e Kew. Do të ketë një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me peizazhin – si i sheh hyrjet dhe rrugicat, si i takon dhe i rrethon skulpturat. Kur ka një ndërhyrje skulpturore, ti mund ta shohësh atë vend ndryshe – dhe kjo është ajo që duam të arrijmë”.
“Ne punojmë shumë me artistë, sepse e dimë që ata janë thelbësorë për të përkthyer disa tema mjaft komplekse për të cilat Kew përpiqet të flasë, qofshin ndryshimet klimatike apo humbja e biodiversitetit. Artistët mund ta bëjnë këtë në një mënyrë të mrekullueshme. Veprat e Moore janë një vazhdim i kësaj. Edhe pse këto janë tema shumë bashkëkohore sot, Moore po mendonte ende për të na bërë të kujdesemi për botën natyrore rreth nesh, duke vendosur vepra në atë mjedis”, ka shtuar ai.
Moore një herë kishte thënë: Natyra është e pashtershme. Të mos e vështrosh dhe ta përdorësh natyrën në veprat e tua është e panatyrshme për mua.
Henry Moore u lind në Castleford, një qytet i vogël minatorësh në Yorkshire, Angli, në vitin 1898.
Ai e dinte që donte të bëhej skulptor që në moshë të re, por me hezitim u trajnua si mësues para se të bashkohej me ushtrinë gjatë Luftës së Parë Botërore.
Në vitin 1919, falë një granti për veteranët e luftës, ai e realizoi ambicien për t’u bërë artist. Fillimisht u regjistrua në Shkollën e Artit në Leeds dhe më pas në Kolegjin Mbretëror të Artit në Londër. Aty takoi Irina Radetsky, me të cilën u martua në vitin 1929.
Gjatë viteve 1920, Moore u përqendrua në ndërtimin e reputacionit të tij si skulptor. Ai studioi artin e së kaluarës dhe të bashkëkohësve të tij, duke përthithur ide ndërsa zhvillonte stilin e vet individual. Deri në vitet 1930, ai ishte ndër skulptorët avangardë më të rëndësishëm në Evropë.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, rrethanat e detyruan Moore të përqendrohej në vizatime. Megjithatë, në vitin 1943 ai u porosit për të gdhendur një skulpturë të Virgjëreshës Mari me Fëmijën për Kishën e Shën Mateut në Northampton.
Kjo ishte e para nga disa vepra që Moore krijoi menjëherë pas luftës. Ato përqendroheshin te subjektet njerëzore të njohshme (ashtu si vizatimet e tij të strehave), si figurat e ulura dhe grupet familjare.
Në Britani, arti u bë pjesë thelbësore e rehabilitimit dhe rindërtimit të vendit.
Moore komentoi shpesh për përgjegjësinë qytetare të artistit. Në fund të viteve 1940 dhe në vitet 1950, ai krijoi një seri të jashtëzakonshme veprash publike, të vendosura në shkolla, spitale dhe lagje banimi.
Reputacioni i tij ndërkombëtar gjithashtu u rrit. Ekspozita të veprave të tij u mbajtën në mbarë botën, përfshirë një retrospektivë madhore në Muzeun e Artit Modern në Nju-Jork, në vitin 1946. Në vitin 1948, ai fitoi Çmimin Ndërkombëtar për Skulpturë në Bienalen e Venecias.
Disa porosi të rëndësishme publike pasuan në vitet 1950, përfshirë Figurën e Shtrirë 1956–58, për selinë e UNESCO-s në Paris./Koha.net/Katror.info
Përgatiti:
