Një ekip i udhëhequr nga Universiteti i Kalifornisë në Los Anxhelos (UCLA) ka arritur të regjistrojë pamjen më të detajuar ndonjëherë të diskut të një ylli të largët – duke përdorur vetëm një teleskop të vetëm, falë një pajisjeje revolucionare të quajtur “photonic lantern” (fener fotonik).
Kjo teknologji novatore ndan dritën e yllit në shumë kanale të imta, duke zbuluar struktura të fshehura që më parë nuk ishin vërejtur. Rezultatet, të botuara në Astrophysical Journal Letters, mund të transformojnë mënyrën si vëzhgojmë universin.
Pamja më e qartë e një ylli të largët
Zakonisht, astronomët lidhin disa teleskopë për të marrë imazhe më të qarta të yjeve dhe galaktikave. Por ekipi i UCLA-s arriti detaje rekord të yllit Beta Canis Minoris (β CMi) duke përdorur një teleskop të vetëm të pajisur me këtë fener fotonik.
Mundesh me e lexu edhe…
Pajisja ndan dritën sipas modeleve të saj valëzuese dhe ngjyrave, duke ruajtur informacion që zakonisht humbet. Pastaj, përmes algoritmeve të avancuara kompjuterike, kanalet e dritës ribashkohen për të krijuar një imazh me rezolucion të jashtëzakonshëm, shkruan Science Daily, përcjell Katror.info.
Ne arritëm të merrnim një imazh ultra të detajuar të diskut që rrethon një yll të afërt, vetëm me një teleskop,” tha autorja e parë e studimit, doktorantja Yoo Jung Kim nga UCLA.
Si funksionon “photonic lantern”
Feneri fotonik u zhvillua nga Universiteti i Sidneit dhe Universiteti i Floridës Qendrore, dhe është pjesë e sistemit FIRST-PL, të krijuar nga Observatori i Parisit dhe Universiteti i Havait. Ky sistem është instaluar në Subaru Telescope në Havai, të operuar nga Observatori Kombëtar Astronomik i Japonisë.
Kjo tregon se si bashkëpunimi ndërkombëtar mund të ndryshojë fjalë për fjalë mënyrën si e shohim kozmosin,” tha Sebastien Vievard nga Universiteti i Havait.
Teknika lejon që astronomët të shohin më hollësisht se kurrë më parë, duke tejkaluar kufirin e difraksionit që kufizon zakonisht kamerat e teleskopëve.
Kjo punë demonstron fuqinë e teknologjive fotonike për të mundësuar lloje të reja matjesh në astronomi,” shtoi Nemanja Jovanovic, bashkëudhëheqës i studimit në Caltech.
Atmosfera e Tokës ishte një sfidë më vete, pasi valëzimet ajrore shkaktojnë turbullime në dritën yjore. Për ta korrigjuar këtë, ekipi përdori optikë adaptive, që rregullon vazhdimisht dritën për të ruajtur stabilitetin e saj.
Beta Canis Minoris: Një disk i asimetrik
Duke përdorur këtë metodë, studiuesit vëzhguan yllin β CMi, rreth 162 vite dritë larg në yjësinë Canis Minor. Ata zbuluan se disku i hidrogjenit që e rrethon yllin është asimetriak dhe rrotullohet me shpejtësi të madhe.
Nuk e prisnim një asimetri të tillë. Do të duhet që astrofizikanët të shpjegojnë pse ekziston,” shpjegoi Kim.
Një dritare e re drejt universit
Kjo qasje e re do t’u mundësojë shkencëtarëve të zbulojnë objekte më të vogla, më të zbehta dhe më të largëta se kurrë më parë. Ajo mund të ndihmojë në zgjidhjen e mistereve të hershme kozmike dhe ndoshta në zbulimin e të reja të papritura.
Studimi përfshiu bashkëpunimin e shkencëtarëve nga: UCLA, Caltech, Universiteti i Arizonës, Universiteti i Sidneit, Universiteti i Floridës Qendrore, Observatori i Parisit, Observatori Kombëtar Astronomik i Japonisë, Qendra e Astrobiologjisë në Japoni, dhe Universiteti i Havait./Katror.info
