Shkruan: Skënder Boshtrakaj
Në një epokë ku shpejtësia e informacionit ka zëvendësuar thellësinë e ndjenjës, arti mbetet ura e fundit që lidh njeriun me botën e brendshme dhe me frymën krijuese. Në këtë ese, unë e trajtoj artin jo vetëm si shprehje apo komunikim, por si një filozofi praktike dhe një fushë bashkëkrijimi me inteligjencën artificiale – një territor i ri ku njeriu mëson të jetë krijues edhe përtej vetvetes.
1. Arti si shprehje e brendshme
Mundesh me e lexu edhe...
Kur ndjenja bëhet formë
Arti lind nga nevoja për t’i dhënë formë ndjenjave, përvojave dhe misterit të ekzistencës. Para se të jetë komunikim, ai është dialog i thellë me vetveten , një mënyrë për të kuptuar botën e brendshme përmes formës, ngjyrës, tingullit apo fjalës.
Çdo vepër arti është një gjurmë e shpirtit, një shenjë e tensionit mes asaj që ndihet dhe asaj që mund të thuhet. Një pikturë e trazuar, një poezi e prerë apo një performancë e heshtur – janë akte çlirimi, dëshmi se njeriu nuk është vetëm konsumues i realitetit, por edhe krijues i tij.
2. Arti si komunikim i universales
Kur e përditshmja bëhet e përbashkët
Arti është një gjuhë universale që kapërcen kufijtë e gjuhës, kulturës dhe kohës. Ai nuk komunikon fakte, por përvoja; nuk jep përgjigje, por pyetje. Sa më personal të jetë, aq më universal bëhet.
Në një botë të tejngopur me komunikim sipërfaqësor, arti ruan aftësinë për të ndarë kuptim, jo thjesht informacion. Ai e vendos njeriun përballë vetvetes dhe tjetrit, duke e bërë çdo përvojë estetike një akt empatie dhe reflektimi.
3. Arti si burim i kreativitetit dhe inovacionit
Kur ndjeshmëria bëhet ide
Kreativiteti është natyrë njerëzore, por arti është stërvitja më e pastër e tij. Ai e mëson njeriun të mendojë ndryshe, të pranojë pasigurinë, të shpikë dhe të guxojë. Përmes artit, shoqëritë kanë ndërtuar forma të reja të dijes dhe të jetës.
Nga arkitektura e lashtë deri te dizajni digjital, arti ka qenë burimi i parë i inovacionit. Ai është ura mes ndjesisë dhe mendimit, mes imagjinatës dhe zbatimit. Në këtë kuptim, çdo vepër arti është një eksperiment për të zbuluar mënyra të reja të të menduarit.
4. Arti si filozofi praktike
Kur ideja merr frymë
Arti është filozofia që ecën, që merr frymë dhe vepron. Ai është një mënyrë për të jetuar me vetëdije, për të reflektuar përmes veprimit, jo vetëm përmes mendimit. Në vend që të pyesë “çfarë është e vërteta?”, arti pyet “si ndjehet e vërteta?”. Ai e kthen mendimin në përvojë dhe e bën abstraksionin të dukshëm.
Në këtë mënyrë, arti bëhet ushtrim i vetëdijes , një praktikë e përditshme e ndjeshmërisë dhe pranishmërisë. Ai nuk është vetëm teori estetike, por mënyrë e jetesës, që kërkon të përputhë ndjesinë me mendimin dhe frymën me veprimin.
5. Arti në kohën bashkëkohore
Kur njeriu bashkëjeton me makinerinë
Në kohën e ekraneve dhe algoritmeve, arti po përballet me një bashkëjetesë të re , atë me inteligjencën artificiale. Kjo marrëdhënie sfidon konceptet tradicionale të autorësisë, shprehjes dhe origjinalitetit.
AI mund të imitojë stilin, por jo vetëdijen; mund të krijojë imazhe, por jo kuptim. Prandaj, artisti i sotëm nuk konkuron me teknologjinë, por bashkëkrijon me të. Ai bëhet kurator i marrëdhënies mes njeriut dhe makinerisë, duke e kthyer kodin në ngjyrë, të dhënat në ritëm dhe algoritmin në emocion.
Në këtë mënyrë, arti bëhet udhërrëfyes i epokës digjitale, duke na kujtuar se në thelb të çdo forme që krijon makina, qëndron ende pyetja njerëzore: pse?
6. Përfundim
Kur të qenit gjallë është akt krijues
Arti nuk është luks, por nevojë e shpirtit. Ai është fryma që e lidh njeriun me botën, me të tjerët dhe me burimin e krijimit. Në një kohë kur edhe inteligjenca artificiale mëson të krijojë, arti njerëzor mbetet kujtesa e shpirtit , ai që jep jetë imazhit dhe ndjenjë heshtjes.
Në fund, arti është vetë akti i të qenit gjallë me vetëdije , dëshmia më e thellë se brenda nesh ekziston një dritë që kërkon formë, kuptim dhe ndarje me të tjerët.
Ky artikull është publikuar në www.katror.info si mbështetje për platformën e kritikës artistike Hani i dy Robertëve.
