Eksplorimi në det të thellë ka qenë prej kohësh një privilegj i miliarderëve, kompanive të karburanteve fosile dhe disa shkencëtarëve të zgjedhur nga vendet e pasura. Ky ekskluzivitet e ka lënë pjesën dërrmuese të detit të thellë të paeksploruar, mrekullitë e tij natyrore të nënstudiuara dhe të pambrojtura ndaj shfrytëzimit.
Vitet e fundit, shkencëtarët dhe konservatorët kanë bërë thirrje për demokratizimin e detit të thellë. Ata thonë se ky rajon ekstrem i planetit duhet të jetë i arritshëm për të gjithë. Tani, një grup shkencëtarësh, konservatorësh dhe eksploruesish kanë krijuar një pajisje me kosto të ulët që po ndihmon në afrimin e këtij qëllimi me realitetin.
E quajtur ‘Maka Niu’, që do të thotë “sy kokosi” në Havai, pajisja u krijua fillimisht nga shkencëtarët në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts (MIT) dhe tani po zhvillohet nga ‘Ocean Discovery League’.
Mundesh me e lexu edhe…
Duket si pak më shumë se një copë tub PVC e mbushur me pajisje, mbledhësi kompakt, i personalizueshëm dhe relativisht i lirë i të dhënave me bateri mund të regjistrojë video dhe të masë thellësinë, temperaturën dhe kripësinë në thellësi deri në 1,500 metra.
Kjo është rreth pesë herë më e thellë se sa mund të shkojë edhe zhytësi më i trajnuar posaçërisht dhe aq thellë sa të arrijë zonën e mesnatës së oqeanit, shtëpia e kafshëve të detit të thellë si kallamari.
Mundësi që njerëzit të përfshihen në shkencën e thellë të oqeanit si kurrë më parë
Një version më i ri i Maka Niu mund të shkojë edhe më thellë thotë Katy Croff Bell, eksploruesja e detit të thellë, shkencëtarja, themeluesja e Ocean Discovery League dhe drejtuesja e ekipit MIT. “Ne kemi dizajne që mund të shkojnë deri në 6,000 metra, të cilat do t’i mundësonin të arrinte 99 për qind të shtratit të detit,” thotë ajo.
Bell është një avokate e zëshme për përmirësimin e barazisë në shkencën e detit të thellë, dhe ajo shpreson se pajisja do të ndihmojë në demokratizimin e thellësive duke u dhënë njerëzve aftësinë për ta vëzhguar atë pa u mbështetur në korporatat e mëdha dhe të pasurit.
“Nëntëdhjetë e tre për qind e oqeanit është në det të thellë,” thotë Bell, “por teknologjitë që ekzistojnë sot për të eksploruar atë zonë masive janë të shtrenjta, joefikase dhe të shpërndara në mënyrë të pabarabartë në mbarë botën.”
Kjo pajisje mund të ndihmojë shkencëtarët, profesionistë dhe qytetarë, të zbulojnë specie të reja dhe të eksplorojnë habitate të paparë kurrë më parë. Sipas Bell, ajo mund të ndihmojë gjithashtu komunitetet të mbledhin të dhënat bazë të nevojshme për të monitoruar ndikimet e aktiviteteve njerëzore si minierat në fund të detit, të cilat kërcënojnë të shqetësojnë ekosistemet e ndjeshme të detit të thellë duke nxitur sedimentet dhe duke dëmtuar habitatet që kërkojnë miliona vjet për t’u zhvilluar.
Sipas Jon Copley, një biolog i detit të thellë në Universitetin e Southampton në Angli, kjo teknologji do të “krijojë mundësi për njerëzit kudo në botë për t’u përfshirë në shkencën e thellë të oqeanit si kurrë më parë.”
Edhe pse Maka Niu është ende duke u zhvilluar, Bell shpreson se kjo teknologji do të frymëzojë të tjerët për të krijuar pajisje të ngjashme dhe për t’i vënë ato në përdorim në mbarë botën./Katror.info
Përgatiti:
