Miliona tonelata hiri qymyri që mbeten nga djegia e karburantit më ndotës të planetit janë të grumbulluara në liqene dhe deponi, duke rrezikuar të depërtojnë në lumenj dhe të ndotin tokën. Por këto mbetje toksike mund të jenë gjithashtu një thesar për elementët rrallë të tokës që nevojiten për të nxitur botën drejt energjisë së pastër.
Shkencëtarët analizuan hirin e qymyrit nga termocentralet në Shtetet e Bashkuara dhe zbuluan se ai mund të përmbajë deri në 11 milionë tonë elementë të tokës së rrallë, gati tetë herë më shumë se sa ka ShBA në rezervat e brendshme me vlerë rreth 8.4 miliardë dollarë, sipas një kërkimi të kohëve të fundit të udhëhequr nga Universiteti i Teksasit në Austin.
Kjo ofron një burim të madh potencial të elementëve të tokës së rrallë vendase pa pasur nevojë për miniera të reja, tha Bridget Scanlon, një autore e studimit dhe profesoreshë kërkimore në Shkollën e Gjeoshkencave të UT.
Mundesh me e lexu edhe…
“Kjo vërtet ilustron moton ‘nga mbeturinat në pasuri’,” tha ajo. “Ne po përpiqemi të mbyllim ciklin dhe të përdorim mbetjet dhe të rimarrim burimet në mbetje.”
Këta elementë të quajtur “toka e rrallë” janë një grup elementësh metalikë, me emra si skandium, neodimium dhe itrim, të cilët ekzistojnë në thellësi të Tokës. Ata kanë një rol të rëndësishëm në teknologjinë e pastër, përfshirë automjetet elektrike, panelet diellore dhe turbinat e erës, shkruan CNN, përcjell Katror.info.
Pavarësisht emrit të tyre, këto metale nuk janë të rralla në natyrë, por mund të jenë të vështira për t’u nxjerrë dhe ndarë nga mineralet që i rrethojnë, duke bërë që kërkesa të tejkalojë ofertën.
Ndërkohë që bota po largohet nga karburantet fosile që ngrohin planetin, kërkesa për këto metale pritet të rritet deri në shtatë herë nivelin aktual deri në vitin 2040, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë.
Megjithatë, furnizimi në SHBA mbetet i vogël. Mina e saj e vetme në shkallë të gjerë për elementë të tokës së rrallë është Mountain Pass në Kaliforni. Aktualisht, vendi importon më shumë se 95% të elementëve të tij të tokës së rrallë, shumicën e të cilave i merr nga Kina, duke paraqitur probleme me zinxhirët e furnizimit dhe sigurinë.
“Duhet të përmirësojmë situatën,” tha Scanlon për CNN. Kjo është arsyeja pse ka një lëvizje për të kërkuar burime të pazakonta të elementëve të tokës së rrallë, tha ajo, “dhe një nga këto burime është qymyri dhe nënproduktet e tij.”
Hiri i qymyrit përmban koncentrime relativisht të ulëta të elementëve të tokës së rrallë krahasuar me ato që mund të nxirren drejtpërdrejt nga depozitat nën tokë. Përparësia është se ai është lehtësisht i disponueshëm. Rreth 70 milionë tonelata hiri qymyri prodhohen çdo vit në SHBA.
Sa më shumë kimikate të kërkuara për procesin, aq më të larta janë pasojat e mundshme për mjedisin.
Elementët e tokës së rrallë përbëjnë gjithashtu vetëm një pjesë të vogël të hirit të qymyrit, shtoi Ziemkiewicz, prandaj nxjerrja e tyre “nuk do të ndryshonte vëllimin që kërkon hapësirë dhe ruajtje.”
Hiri i qymyrit përmban ndotës si merkur, arsenik dhe plumb, duke e bërë atë një rrjedhë mbeturinash shumë të rrezikshme.
Autorët e studimit, megjithatë, sugjerojnë se vlera nga nxjerrja e metaleve të tokës së rrallë mund të përdoret për të kompensuar kostot e përmirësimit të mënyrës se si hiri i qymyrit ruhet dhe menaxhohet.
Në prill, administrata Biden njoftoi një investim prej 17.5 milionë dollarësh në projekte për të nxjerrë elementë të tokës së rrallë nga qymyri dhe mbetjet e tij.
Financimi “do të rrisë sigurinë tonë kombëtare, duke ndihmuar në rinovimin e sektorit të prodhimit të Amerikës dhe duke rigjallëruar komunitetet e energjisë dhe minierave në të gjithë vendin,” tha Sekretarja e Energjisë, Jennifer Granholm, në një deklaratë atë kohë.
Disa kanë shprehur shqetësime se transformimi i hirit të qymyrit në diçka të vlefshme mund të përdoret për të shtyrë më shumë qymyr, karburantin më të ndotshëm që ngroh planetin.
Kjo nuk është diçka që Scanlon është shumë e shqetësuar për të.
“Ne do të përdorim kryesisht mbetje të trashëguara,” tha Scanlon.
Aktualisht, më shumë se 2 miliardë tonelata hiri qymyri janë të depozituara në SHBA, sipas Departamentit të Energjisë. “Nuk ka asnjë tregues se mbështetja e ardhshme e hirit të qymyrit si lëndë bazë për materiale kritike do të inkurajojë përdorimin e energjisë nga qymyri,” tha një përfaqësues i DOE-së.
Qëllimi më i gjerë është të gjejmë mënyra për të nxjerrë një gamë produktesh nga qymyri, përveç elementëve të tokës së rrallë, tha Scanlon, për të nxjerrë vlerë prej tij pa e djegur. /Katror.info
Përgatiti:
