Në një skenë dramatike, të mbushur me flakë dhe një atmosferë të errët, këngëtarja afgane Elaha Soroor shfaqet duke thyer prangat në videoklipin e saj të fundit, të publikuar muajin e kaluar, në bashkëpunim me reperen Sonita Alizada.
Fjalët e tyre të fuqishme në persisht, të kënduara me një zë të thellë dhe melodioz, përcjellin mesazhin e një force të pakundërshtueshme: “Kam po aq fuqi sa ata; njihni forcën time dhe shihni rrugën time. Shtatzënë me kryengritjen; durimi nuk është për mua.”
Tekstet e fuqishme, të shkruara nga Soroor dhe Alizada, theksohen nga refreni me brohoritjen “Naan, Kar, Azadi!” (bukë, punë, liri!) – titulli i këngës së tyre dhe një homazh ndaj sloganeve të protestueseve në Afganistan pas marrjes së pushtetit nga talebanët në gusht 2021, shkruan Service95, transmeton Katror.info.
Mundesh me e lexu edhe…
Që nga ardhja në pushtet, grupi kryengritës ka kufizuar rëndë të drejtat dhe liritë e grave në vend, duke shtypur njëkohësisht çdo kundërshtim dhe kritikë publike.
Megjithatë, pavarësisht kërcënimeve për dhunë, shumë vatra të vogla rezistence, kryesisht të udhëhequra nga gra, vazhdojnë të përvëlojnë brenda Afganistanit. Dhe është pikërisht ky lëvizje që frymëzon pjesën më të madhe të muzikës së re të krijuar nga muzikantët afganë në epokën pas marrjes së pushtetit nga talebanët.
Kjo këngë e fundit është bashkëpunimi i parë i Soroor-it me Alizadën, kënga biografike e së cilës, Daughters For Sale (Vajzat për Shitje) e vitit 2014, që trajton të këqijat e martesave të fëmijëve në Afganistan, bëri jehonë ndërkombëtare. Edhe pse të dyja gratë nuk janë takuar kurrë personalisht, Soroor thotë se u tërhoqën nga muzika dhe dëshira e njëra-tjetrës për të amplifikuar historitë e grave afgane.
Për Soroor, e cila kohët e fundit u emërua si një nga 100 Gratë e BBC-së për vitin 2024, muzika është një formë rebelimi paqësor.
“Talebanët po sulmojnë muzikën dhe artistët në mënyrë që të na izolojnë,” thotë ajo.
“Ata mund të na marrin gjuhën, kulturën, në mënyrë që njerëzit të mos mund të lidhen më me ne. Prandaj ndiej se prodhimi i muzikës është një mënyrë për të luftuar në këtë luftë kulturore, për të mbajtur botën të lidhur me ne”, shton ajo.
Ajo nuk është e vetme
Në një vend ku muzika është e ndaluar, dhe zërat e grave janë madje të ndaluar në hapësirat publike kufizimet e talebanëve vetëm sa kanë forcuar vendosmërinë e muzikantëve afganë, veçanërisht të grave, për të kënduar më fort herë fshehurazi, herë nga vendi i internimit.
Brenda Afganistanit, gratë po mobilizohen në grupe për të kënduar këngë dhe recituar poezi në shenjë proteste. Shumë prej tyre madje regjistrojnë dhe ngarkojnë video duke kënduar, disa të mbuluara me shami, të tjera duke sfiduar hapur ndalimin e talebanëve.
“Nuk jam e dobët si shelgu që lëkundet me çdo erë. Jam nga Afganistani dhe duhet të vuaj, por një ditë do ta thyej këtë kafaz, do ta lë pas këtë poshtërim dhe do të këndoj me gëzim,” këndon një grua afgane me emrin Taiba Sulaimani.
Ky përqafim i ngrohtë i muzikës, veçanërisht i poezisë, ka qenë gjithmonë pjesë integrale e kulturës afgane, shpjegon Soroor.
“Nuk është e zakonshme në kulturën tonë që gratë të flasin gjithmonë për veten e tyre, por ne ruajmë historitë tona, brez pas brezi, përmes këngëve popullore. Ka shumë histori të ndryshme që transmetohen në këtë mënyrë, kryesisht për trishtimin, por edhe për gëzimin”, thotë ajo.
Në vitin 2019, Soroor regjistroi albumin Songs Of Our Mothers (Këngët e Nënave Tona), një koleksion këngësh popullore me të cilat ajo u rrit dhe që tradicionalisht janë interpretuar nga gratë afgane.
“Kjo muzikë më ndihmoi të kuptoja nënën time, historinë tonë,” thotë ajo. “Ishte si terapi për mua.”
Por një pjesë e madhe e muzikës që muzikantët afganë krijojnë sot përqendrohet në ruajtjen e historisë dhe identiteteve që talebanët po përpiqen të fshijnë.
“Si muzikantë, ne jemi si tregimtarë, ne po regjistrojmë historinë e Afganistanit dhe kulturën e tij përmes muzikës sonë; përmes melodive, fjalëve, madje edhe gjuhëve dhe dialekteve të ndryshme. Dua të ruaj atë që talebanët po përpiqen të shtypin”, thotë Soroor.
Shumë nga këngët e saj këndohen në persisht, por përfshijnë gjithashtu poezi në gjuhë dhe dialekte të tjera afgane, si p.sh. pashto dhe hazaragi. Ajo përdor një përzierje instrumentesh tradicionale afgane së bashku me instrumente perëndimore.
“Dua t’i them shoqërisë që unë ekzistoj, që jam pjesë e këtij mjedisi. Nuk mund të më fshini,” thotë ajo.
Soroor u bë e njohur në një Afganistan shumë ndryshe, megjithëse sfidues, si konkurrente në një spektakël muzikor të quajtur Afghan Star (me format të ngjashëm me American Idol) në vitin 2008.
Edhe në periudha më të mira, të qenit një muzikante grua në Afganistan nuk ka qenë kurrë e lehtë. Ajo kujton diskriminimin, ngacmimet dhe abuzimet që më në fund e detyruan të shkonte në mërgim.
Në një përvojë shumë traumatike, një video pornografike që qarkulloi në rrjetet sociale afgane iu atribuua gabimisht asaj, duke kërcënuar jetën dhe reputacionin e saj në një shoqëri thellësisht konservatore, duke e detyruar të largohej nga vendi për shkak të kërcënimeve për sigurinë.
Ajo u largua fillimisht për në Indi në vitin 2010 dhe që atëherë është vendosur në Mbretërinë e Bashkuar.
Soroor ndien një detyrim të ndajë këto përvoja si një dëshmi për historinë komplekse të muzikës afgane për brezat e rinj.
“Ka një varg në këngën Saburi Nesta Karam. Saburi do të thotë durim dhe zakonisht përdoret në një kontekst pozitiv,” shpjegon ajo.
“Këtu në këtë këngë, themi se nuk duam të jemi të duruara më, nuk duam të jemi më ajo grua,” thotë ajo.
“Duhet të vazhdojmë të bërtasim, të vazhdojmë të rebelohemi, të vazhdojmë të prodhojmë muzikë”, përfundon ajo. /Katror.info
Përgatiti:
