Teleskopi Hapësinor James Webb i NASA-s (JWST) kohët e fundit përcaktoi shpejtësinë e zgjerimit të universit, duke prodhuar rezultate që janë në përputhje me matjet nga Teleskopi Hapësinor Hubble. Edhe pse kjo sugjeron se të dhënat e Hubble janë të sakta, ka ende një mospërputhje në matjen e zgjerimit të universit.
Konstanta e Hubble (H0) përfaqëson shpejtësinë e zgjerimit të universit dhe vlera e saktë e saj ka mbetur e paarritshme për shkak të metodave të ndryshme të matjes. Një qasje përfshin analizimin e mbetjeve të Universit të hershëm, të tilla si rrezatimi kozmik i sfondit të mikrovalës dhe valët akustike të ngrira. Një metodë tjetër përfshin matjen e distancës nga objektet me ndriçim të brendshëm të njohura, si supernova e tipit Ia dhe yjet e ndryshueshëm Cepheid. Këto të fundit janë emërtuar sipas yllit Delta në yjësinë Cepheus, të cilat kanë një strukturë të paqëndrueshme, prandaj pulsojnë.
Metodat e përmendura vazhdimisht dhanë rezultate kontradiktore, ku njëra tregon një shpejtësi të përhapjes prej rreth 67 kilometra në sekondë për megaparsek, dhe tjetra rreth 73 kilometra në sekondë për megaparsek, gjë që kontribuon në tensionin e Hubble, d.m.th. diferencën në vlerën konstante të Hubble.
Mundesh me e lexu edhe…
Variablat Cepheid janë mjeti standard i arit për matjen e distancave me galaktikat miliona vite dritë larg, gjë që është çelësi për përcaktimin e konstantës së Hubble, shpjegon astronomi Adam Riess. Megjithatë, marrja e të dhënave të sakta mbi variablat e Cepheid-it ka qenë sfiduese, veçanërisht pasi yjet në galaktikat e largëta shpesh shfaqen afër njëri-tjetrit.
Teleskopi Hapësinor Hubble u nis për të zgjidhur këtë problem, duke përdorur rezolucionin e tij superior të gjatësisë së valës së dukshme për të dalluar variablat individuale të Cepheid. Megjithatë, vëzhgimet e teleskopit ishin të kufizuara nga paaftësia e tij për të hyrë në mënyrë efektive në gjatësi vale infra të kuqe, duke lënë disa të dhëna të pasigurta.
Në anën tjetër, JWST, një teleskop i fuqishëm me rreze infra të kuqe, i ka kapërcyer këto kufizime. Riess dhe ekipi i tij përdorën JWST për të vëzhguar 320 variabla Cepheid, duke reduktuar ndjeshëm zhurmën në të dhënat në krahasim me vëzhgimet e Hubble. Çuditërisht, përcaktimet e distancës nga të dy teleskopët përputheshin, duke sugjeruar që të dhënat e Hubble nuk mund të refuzohen dhe se tensioni i Hubble ende ekziston.
Shkaku i atij tensioni mbetet enigmatik, me energjinë e errët, një forcë e paidentifikuar që me sa duket përshpejton zgjerimin e universit, si një nga faktorët kryesorë të dyshuar. Megjithatë, matjet e JWST i sjellin astronomët më afër zgjidhjes së këtij misteri.
Me Webb që konfirmon matjet e Hubble, matjet e tij ofrojnë dëshminë më të fortë se gabimet sistematike në fotometrinë cepheid të Hubble nuk luajnë një rol të rëndësishëm në tensionin aktual të Hubble, thotë Riess. Rrjedhimisht, mundësitë intriguese mbeten të hapura, duke thelluar misterin rreth tensionit të Hubble./Katror.info
Përgatiti:
