Një enigmë e lashtë gramatikore që ka habitur shkencëtarët për 2500 vjet është zgjidhur nga një student i Universitetit të Kembrixhit.
Studiuesi i doktoraturës Rishi Rajpopat më në fund zgjidhi enigmën që ka mundur ekspertët sanskrite që nga shekulli i 5-të para Krishtit. 27-vjeçari e arriti këtë sukses duke deshifruar një rregull të mësuar nga “babai i gjuhësisë”, Pāṇini.
Zbulimi bën të mundur “ardhjen” e çdo fjale sanskrite – duke ndërtuar miliona fjalë gramatikisht të sakta duke përfshirë “mantra” dhe “guru” – duke përdorur “makinën gjuhësore” të famshme të Pāṇini. Ekspertët e gjuhës e konsiderojnë atë si një nga arritjet më të mëdha intelektuale në histori.
Mundesh me e lexu edhe…
Studiuesit kryesorë sanskrite po e përshkruajnë zbulimin si “revolucionar”. Mund të nënkuptojë që kompjuterët mund të mësojnë gramatikën e Pāṇini për herë të parë. Ndërsa studionte doktoraturën e tij, Dr. Rajpopat deshifroi një algoritëm 2500-vjeçar i cili e bën të mundur gjithë këtë.
Pse sistemi i Pāṇini është kaq kompleks?
Sistemi i Pāṇini – i cili përfshin 4000 rregulla të detajuara në veprën e tij më të madhe, Aṣṭādhyāyī – u shkrua rreth vitit 500 para Krishtit. Gjuhëtarët thonë se funksionon si një makinë. Futesh në bazën dhe prapashtesën e një fjale dhe duhet t’i kthejë ato në fjalë dhe fjali të sakta gramatikisht përmes një procesi hap pas hapi.
Megjithatë, deri më tani ka pasur një problem të madh. Shkencëtarët thonë se dy ose më shumë nga rregullat e Pāṇini janë shpesh të zbatueshme njëkohësisht në të njëjtin hap, duke i lënë studiuesit të debatojnë se cilin të zgjedhin. Zgjidhja e të ashtuquajturave “konflikte të rregullave”, të cilat prekin miliona fjalë sanskrite, kërkon një algoritëm.
Pāṇini, për të cilin historianët besojnë se jetonte në një rajon në atë që tani është Pakistani veriperëndimor dhe Afganistani juglindor, mësoi një metarule për të ndihmuar në vendosjen se cili rregull është i zbatueshëm në rast të një konflikti rregullash. Për 2500 vitet e fundit, megjithatë, studiuesit e kanë keqinterpretuar metarulën – që do të thotë se ata shpesh përfundonin me një rezultat gramatikisht të pasaktë.
“Pāṇini kishte një mendje të jashtëzakonshme dhe ai ndërtoi një makinë të pakrahasueshme në historinë njerëzore. Ai nuk priste që ne të shtonim ide të reja në rregullat e tij. Sa më shumë të merremi me gramatikën e Pāṇini, aq më shumë ajo na shmanget”, thotë Dr. Rishi Rajpopat në një deklaratë për media.
Mirëpo çka është sanskritishtja?
Sanskritishtja është një gjuhë e lashtë dhe klasike indo-evropiane nga Azia Jugore. Është gjuha e shenjtë e hinduizmit, por edhe mediumi përmes të cilit është komunikuar për shekuj me radhë pjesa më e madhe e shkencës, filozofisë, poezisë dhe letërsisë tjetër laike të Indisë.
Ndërsa flitet vetëm në Indi nga rreth 25,000 njerëz sot, Sanskritishtja ka një rëndësi politike në rritje në Indi dhe ka ndikuar në shumë gjuhë dhe kultura të tjera në mbarë botën./Katror.info
Përgatiti:
