Shkrimtari, romancieri, poeti, eseisti, skenaristi dhe dramaturgu shqiptar, e një ndër shkrimtarët më të rëndësishëm ndërkombëtarisht, Ismail Kadare, vdiq të hënën në moshën 88-vjeçare, raportojnë mediat në Tiranë.
Kadare lindi në vitin 1936 në Gjirokastër – një qytet i vogël në malet e jugut të Shqipërisë.
Qyteti i tij, për të cilin shkroi romanin “Kronikë në Gur”, bën pjesë në trashëgiminë botërore që mbron UNESCO-ja.
Mundesh me e lexu edhe…
Tridhjetë vjet të karrierës së shkrimtarit, Kadare i jetoi në Shqipërinë komuniste, ku edhe shkroi kryeveprat: “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, “Prilli i thyer”, “Dimri i madh” e “Ura me tri harqe”.
“Gjeneralin e ushtrisë së vdekur”, gazeta amerikane Boston Globe e përshkroi si “roman të fuqishëm dhe prekës”.
Ai, gjithashtu, hyri në 100 librat e shekullit të gazetës Le Monde.
Bën fjalë për historinë e një gjenerali italian, i cili shkon në Shqipëri pas Luftës së Dytë Botërore për të marrë trupat e ushtarëve italianë.
Kadare është “një nga romancierët më bindës që shkruan në çdo gjuhë”, shkroi Wall Street Journal për të.
Librat e tij tashmë janë përkthyer në më shumë se 45 gjuhë të botës.
Shumë prej tyre kanë qenë të ndaluara në Shqipërinë komuniste – ndër to edhe “Pallati i ëndrrave”, ku Kadare shtjellon marrëdhënien pushtet-individ.
Në një intervistë për gazetën Financial Times në vitin 2010, Kadare tha se është më së shumti krenar për këtë vepër.
“Është shkruar në vitin 1980 dhe është botuar një vit më vonë, gjatë periudhës më të zezë të tiranisë shqiptare. Ishte një libër kundër asaj tiranie”, tha Kadare.
Për vitet e diktaturës shkroi edhe në veprat: “Piramida” e “Koncerti”.
Kadare emigroi në Francë në vitin 1990, pasi bëri deklarata në favor të demokratizimit.
Në vitin 1996 u bë anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave Morale dhe Politike.
Më 1998, kur edhe nisi lufta në Kosovë, Kadare publikoi librin “Tri ditë zie për Kosovën”.
Aty rrëfeu betejën e Kosovës më 1389, në të cilën disa mbretëri ballkanike i kanë bashkuar forcat kundër turqve dhe kanë humbur.
Kadare fitoi disa çmime ndërkombëtare. Në dekadat e fundit jetoi dhe shkroi midis Parisit e Tiranës.
“Në Paris, unë gjithmonë punoj në të njëjtën kafene. Në Tiranë kjo është e pamundur, për shkak të kuriozitetit të njerëzve”, tha Kadare për Financial Times.
Në vitin 1992, Kadare u nderua me çmimin “Cino Del Duca”; në vitin 1998, Çmimin Herder; në vitin 2005, përurimi i Çmimit Ndërkombëtar Man Booker; në vitin 2009, Çmimi i Arteve Princi i Asturias; dhe në vitin 2015, Çmimin Jerusalem. Atij iu dha Çmimi Park Kyong-ni në 2019, dhe Çmimi Ndërkombëtar Neustadt për Letërsinë në 2020.
Në vitin 1996, Franca e bëri atë një bashkëpunëtor të huaj të Académie des Sciences Morales et Politiques të Francës, dhe në vitin 2016, ai ishte një marrës i Commandeur de la Légion d’Honneur. Ai është nominuar për Çmimin Nobel në Letërsi 15 herë. Që prej viteve 1990, Kadaresë i është kërkuar nga të dyja partitë kryesore politike në Shqipëri që të bëhet President konsensual i Shqipërisë, por ka refuzuar.
Juria e tij nominues për Çmimin Neustadt shkroi: “Kadare është pasardhësi i Franz Kafkës. Askush që nga Kafka nuk është thelluar në mekanizmin skëterrë të pushtetit totalitar dhe ndikimin e tij në shpirtin njerëzor në aq thellësi hipnotike sa Kadare”. Shkrimi i tij është krahasuar gjithashtu me atë të Nikolai Gogol, George Orëell, Gabriel García Márquez, Milan Kundera dhe Balzac.
Duke jetuar në Shqipëri gjatë një kohe censure të rreptë, Kadare sajoi manovra dinake për të mposhtur censuruesit komunistë që kishin ndaluar tre nga librat e tij, duke përdorur mjete të tilla si shëmbëlltyra, miti, fabula, përralla popullore, alegoria dhe legjenda, të spërkatura me dyfishime, aludim, insinuatë, satirë dhe mesazhe të koduara.
Në vitin 1990, për t’i shpëtuar regjimit komunist dhe policisë së tij sekrete Sigurimi, ai u largua për në në Paris. Veprat e tij janë botuar në mbi 50 gjuhë. New York Times shkruante se ai ishte një figurë kombëtare në Shqipëri, e krahasueshme për nga popullariteti ndoshta me Mark Twain në Shtetet e Bashkuara dhe se “vështirë se ka një familje shqiptare pa një libër Kadare”.
Kadare konsiderohet nga disa si një nga shkrimtarët dhe intelektualët më të mëdhenj të shekujve 20 dhe 21, dhe si një zë universal kundër totalitarizmit./Katror.info
Përgatiti:
