Si ta planifikosh një fundjavë në Kosovën jugore ku po lulëzon pamja më e re e aventurës në Evropë?
Eksploroni këtë vend ballkanik kryesisht të panjohur, si dhe skenën e tij në zhvillim, me udhëtime aventureske, manastire dhe minare në pragun e kanioneve të larta malore në jugperëndim të vendit.
Kështu e nis artikullin për Kosovën gazetarja, Sarah Reid, shkruar për prestigjiozen “National Geographics”.
Një energji rinore përshkon Kosovën.
Vendi më i ri i Evropës është gjithashtu shtëpia e popullsisë më të re të rajonit, me 55% nën 30 vjeç. Në 20 vjet që nga Lufta e Kosovës më 1998 deri në 1999, e cila kulmoi me shpalljen e pavarësisë së vendit në vitin 2008, fshatrat e epokës osmane janë rindërtuar, kështjellat bizantine janë restauruar dhe turizmi natyror ka marrë hov, me aktivitete të përqendruara në vargmalet malore që Kosova ndan me fqinjët e saj ballkanikë.
Prizreni, qendra kulturore e vendit gjatë periudhës së sundimit osman (1455-1912), mbetet qyteti më simpatik i Kosovës. Prej 90 minutash me makinë në veri, bukuria e Pejës më të vogël qëndron në vendndodhjen e saj rrëzë Kanionit të Rugovës. E gdhendur gjatë mijëvjeçarëve nga një akullnajë atraktive, gryka ka qenë qendrore për rilindjen e qytetit si një qendër aventure.
Këto qytete krejt të kundërta ofrojnë një shije të plotë të vendit – një nga shtetet e vetme të Evropës me shumicë myslimane – brenda mundësive të lehta të kryeqytetit, Prishtinës. Eurot përdoret gjerësisht këtu se kudo tjetër në Evropë, dhe ndërkohë që infrastruktura turistike e Kosovës është ende në zhvillim, një rrjet i besueshëm autobusësh e bën lëvizjen të lehtë.
Dita 1: Kulturë dhe Kuzhinë në Prizren
Mëngjesi
Prizreni është shtëpia e një grupi intrigues të muzeve me pamje nga bregu verior i valëzuar i lumit të tij. Filloni në Muzeun Arkeologjik, shtëpia e qindra artefakteve të zbuluara brenda dhe përreth qytetit. Koleksioni është vendosur në një ish-hamam otoman të shekullit të 15-të, e vendosur nën një kullë sahati që daton nga viti 1912.
Ngjitni 100 shkallët e saj për pamje të gjerë të Qytetit të Vjetër përpara se të shkoni në Muzeun Etnografik në rrugën Bujar Godeni. E vendosur në një nga shtëpitë e pakta të mbetura të epokës osmane të qytetit, ekspozitat e tij e veshjeve, mobiljeve dhe kurioziteteve ofrojnë një pamje të Prizrenit të shekullit të 19-të, më pas të ndezur nga idetë radikale. Për njohuri të mëtejshme, bëni një vizitë në Kompleksin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, vendi i një kuvendi i vitit 1878 ku udhëheqësit vendas propozuan fillimisht një shtet të bashkuar shqiptar që do të përfshinte atë që sot është Kosova.
Pasditja
Enci mbi urën e gurtë të shekullit të 16-të që përshkon lumin dhe shijojeni në një drekë tradicionale në Ambient, një restorant me tavolina të shtrira përgjatë bregdetit. Shijojeni tavën tuaj (një ushqim i gatuar në një ene prej balte në stilin e tavës) me një shëtitje të shkurtër por e pjerrët drjet kishës së lartë të kodrës së qytetit të vjetër deri në Kalanë e Prizrenit.
Kalajam, fillimisht e ndërtuar nga bizantinët dhe e zgjeruar nga një varg mbretërish serbë dhe sundimtarë osmanë, hapësira ka qenë në përdorim që nga epoka e bronzit. E dëmtuar gjatë Luftërave Jugosllave, fortifikimi që atëherë i është nënshtruar restaurimi të madh, duke ofruar një pamje të lavdisë së tij të mëparshme. Mos humbni edhe ekspozitat e ndërtesës kryesore prek qeramike neolitike dhe relikeve të epokës osmane, si dhe sigurohuni që ta caktoni kohën e vizitës tuaj gjatë perëndimit të diellit, kur pamja e qytetit poshtë merr ngjyrë të artë. Kalaja organizon herë pas here koncerte gjatë muajve të verës.
Mbrëmja
Kafenetë dhe baret e Qytetit të Vjetër të Prizrenit mbushen sa bie mbrëmja. Shumica e vendasve konsumojnë kafenë dhe cigaret (makiatot janë përzgjedhje popullore), megjithëse shërbehet edhe ushqim tradicional dhe pije alkoolike.
Provoni verën; vreshtat e Rahovecit, rajoni kryesor i prodhimit të verës në Kosovë, janë vetëm 19 milje larg. Për një pushim nga pjatat e mbushura me mish që dominojnë shumicën e menuve lokale, kërkoni Noja Kuzhine. Një restorant shtëpiak vegjetarian që drejtohet një gjyshe mikpritëse dhe ekipi i saj i vogël, menyja ditore mund të përfshijë çdo gjë nga një mbushjet falafel me erëza delikate deri te një pjatë me makarona me djathë dhe kopër vendor. Si bujtinë rezervoni Hotel Prizreni me kornizë druri, një pronë e stilit të shtëpisë në zemër të qytetit të vjetër. Për pamje nga rrugët me kalldrëm dhe lumi që rrjedh, duke ia bashkëngjitur edhe një dhomë ballkoni.
Dita 2: Histori & Natyrë në Pejë
Mëngjesi
Çohuni herët dhe shkoni në qytetin e Pejës, në rajonin malor të Rugovës. Çarshia e saj e vjetër, e cila u dëmtua gjatë Luftës së Kosovës, që atëherë është rindërtuar dhe ia vlen të vizitohet. Vizitojeni edhe tregun e djathit të së shtunës në pazarin aty pranë përpara se ta vizitoni Muzeun e Pejës, i cili ndodhet në shtëpinë e ish-restauruar të një tregtari.
Brenda, dhomat e rindërtuara me mjeshtëri i çojnë për udhëtim vizitorët në epokat e kaluara. Në katin e parë, ekspozita me qeramika vezulluese, tekstile lokale dhe sende të përditshme si mulli kafeje dhe tenxhere gatimi japin një pasqyrë të brendshme të rajonit. Një ecje 10-minutash në këmbë në perëndim nga këtu, restoranti Art Design shtrihet nëpër një përrua malor, për të bërë një ndalesë relaksuese dreke. Ushqimet tradicionale përfshijnë speca të mbushur me mish, të njohur si speca dollma.
Pasditja
Shtatë milje në veri të Pejës, Ujëvara e Drinit të Bardhë zhytet 82 metra nga maja e një dalje shkëmbore në një grykë mali me myshk. Nga vendpushimi modern në bazën e tij, ndiqni një rrugë të asfaltuar përmes një pylli deri në rrëzë të ujëvarës.
Gjatë kthimit për në shtëpi, ndaloni në fshatin e afërt Radavc për të parë Mullirin e Bërdynajt. Mendohet se është ndërtuar mbi 300 vjet më parë, mulliri i miellit prej guri ka qenë në pronësi të së njëjtës familje që nga viti 1925 dhe ende përdor lumin për t’i dhënë energji gurit të tij të madh të mullirit.
Kthehuni në Pejë, merrni një hartë të shtigjeve kulturore nga qendra informative turistike përballë Hotel Dukagjinit dhe shëtisni qytetin në kërkim të relikteve historike, nga një ish-hamami i shkatërruar deri te Xhamia e Kursumlit e shekullit të 16-të, një nga ndërtesat më të vjetra në qytet.
Mbrëmja
Shijoni një pije në ndonjë nga baret e këndshme në rrugën William Walker. Rrini brenda pijeve vendase dhe porosisni një gotë rakie (raki frutash) për të ngrohur barkun ose provoni një gotë birrë Crudo të Birra Pejës, të krijuar me ujë nga lumi Drin i Bardhë, i ushqyer nga burimet malore. Listat e verërave priren të dominohen nga shishet e prodhuara nga Stone Castle Vineyards dhe Winery, kantina më e madhe e Kosovës, por gjithashtu edhe të Daka Wine e drejtuar nga familja.
Për darkë, shijoni trashëgiminë arkitekturore të Pejës në Hotel Kulla e Zenel Beut, një shtëpi e rinovuar që shërben ushqim tradicional nga restoranti i tij në katin e parë. E karakterizuar nga muratura e bukur dhe dritaret e ngushta, të harkuara, Kulla ta kujton një kohë kur shtëpitë ndërtoheshin për të mbrojtur banorët nga pushtimi i armikut.
Aventurat në natyrë për t’i provuar
Prizreni dhe Peja janë porta ideale për të eksploruar peizazhet e egra dhe të thyera të Kosovës jugore.
Via Ferrata
Bjeshkët e Nemuna janë bërë një pikë e nxehtë për via ferrata (ngjitja nëpërmjet një hekuri metalik i ngjitur në mal). Përreth Pejës, do të gjeni katër rrugë për në Kanionin e Rugovës. Mat, më e ulëta dhe më e shkurtra, është më e mira për fëmijët. Aty pranë, Ari dhe Shpellat ndjekin të njëjtën rrugë përpara se të ndahen përgjysmë, me këtë të fundit duke endur nëpër një sërë shpellash në një majë rreth 200 metra mbi dyshemenë e kanionit. E përfunduar në vitin 2021, Marimangat është rruga më e re dhe më sfiduese e Kosovës. Shpesh e rrëshqitshëm për shkak të vendndodhjes së tij me hije, duhen tre orë për t’u përfunduar.
Outdoor Kosova dhe Balkan Natural Adventure organizojnë turne me guida dhe marrin me qira pajisje.
Hiking
Duke u ngritur pas Prizrenit, Parku Kombëtar i Maleve të Sharrit është një nga zonat më të reja të mbrojtura në Evropë. Infrastruktura është minimale, kështu që do t’ju duhet të kontaktoni Sharri Ecotour me bazë në Prizren, Balkan Natural Adventure ose Outdoor Kosova për të organizuar një shëtitje me udhëzues midis liqeneve alpine dhe luleve të egra të parkut.
Peja, e vendosur në portën e Bjeshkëve të Nemuna, është një pikë për shëtitje një dhe shumë-ditore, duke përfshirë të famshmen Via Dinarica, e cila lidh shtatë vende. Ecjet ditore përfshijnë udhëtime në Gjeravicë — në lartësinë 2,656 metra, mali më i lartë i Kosovës — dhe një udhëtim piktoresk drejt një çifti liqenesh bruz lart mbi fshatin Kuqishtë.
Shpellat
Fatos Katallozi, nga Outdoor Kosova ka luajtur rol pionier në eksplorimin e sistemeve të mëdha të shpellave gëlqerore të rajonit të Pejës, duke i bërë formacionet e tyre surreale më të qasshme për publikun në këtë proces. Kompania e tij ofron turne në Shpellën Katedraleske të Bukuroshes së Fjetur, një rrjet kanalesh nëntokësore pak larg nga Ujëvara e Drinit të Bardhë të Pejës, si dhe në Shpellën më sfiduese të Kanionit të Madh në Kanionin e Rugovës. Përvoja e shpellave nuk kërkohet për asnjë turne, megjithëse do t’ju duhet të jeni mjaftueshëm në formë për të ndërmarrë deri në katër orë ecje përgjatë kalimeve nëntokësore të lumenjve në turneun Great Canyon Cave Trekking./Katror.info
Përgatiti:
