Duke shtrirë mbi 11,000 km² natyrë të mbrojtur dhe të paprekur, Parku Kombëtar i Jasperit ofron një destinacion të jashtëzakonshëm për adhuruesit e qiellit të natës.
Është një mbrëmje e butë tetori dhe tingujt e Edmonton Symphony Orchestra Strings mbushin ajrin, duke e qetësuar turmën e mbledhur. Muzgu ka rënë mbi Parkun Kombëtar të Jasperit, dhe unë jam mbështjellë me një batanije, duke soditur mijëra yje në dritën e Rrugës së Qumështit. Poshtë nesh, majat e mbuluara me borë ngrihen drejt qiellit, ndërsa ujërat e kthjellëta të Lac Beauvert shkrihen me errësirën e natës.
Simfoni Nën Yje është një nga shumë aktivitetet e organizuara gjatë Festivalit të Qiellit të Errët, i cili do të mbahet nga 17 tetori deri më 2 nëntor 2025. Ky festival zhvillohet në Parkun Kombëtar të Jasperit, një nga rezervatet më të mëdha dhe më të qasshme të qiellit të errët në botë.
Mundesh me e lexu edhe…
I shpallur si Rezervat i Qiellit të Errët në vitin 2011 nga Shoqata Mbretërore Astronomike e Kanadasë (RASC), ky park përmban një zonë të gjerë ku ndotja e dritës është minimale ose e papranueshme. Kjo e bën Jasperin jo vetëm një nga vendet më të mira për vëzhgimin e yjeve, por edhe një pikë ideale për të parë Dritat Veriore. Ekspertët parashikojnë se viti 2025 do të sjellë një nga shfaqjet më të mahnitshme të aurorës në 20 vitet e fundit, duke e bërë këtë një moment të shkëlqyer për të eksploruar këtë qoshe të qetë të Maleve Kanadeze.
Një Vend i Përshtatshëm për Çdo Vëzhgues të Yjeve
Ndryshe nga rezervatet e tjera të qiellit të errët në Kanada dhe SHBA, si Parku Kombëtar Wood Buffalo dhe Parku Kombëtar Grasslands, të cilat kanë infrastrukturë të kufizuar, qyteti i vogël Jasper – me rreth 4,700 banorë – ndodhet brenda rezervatit dhe u ofron vizitorëve mundësi të lehta për vëzhgimin e yjeve.
Sipas Tyler Burgardt, astrofizikan dhe menaxher i përgjithshëm i Planetariumit të Jasperit, ajo që e bën Jasperin unik është se mund të hysh me makinë në zonë pa pasur nevojë të kalosh në terrene të vështira. I vendosur rreth 3.5 orë larg nga Edmonton dhe Calgary, qyteti ofron hotele dhe turne të organizuara për vëzhgimin e yjeve, duke i lejuar vizitorët të shijojnë këtë eksperiencë pa sakrifikuar komoditetin.
“Edhe nga qendra e qytetit, mund të shohësh mijëra yje, gjë që është e rrallë në vende të tjera të qasshme,” thotë Burgardt.
Ai veçon një turne veror si të preferuarin e tij, ku vizitorët fillimisht ndjekin një sesion në planetarium dhe më pas shëtisin deri në një gadishull në Lac Beauvert. Rrethuar nga male të thepisura dhe heshtje magjepsëse, i vetmi tingull që mund të dëgjosh është fëshfërima e erës mbi ujë. Burgardt thotë se Dritat Veriore janë të dukshme këtu çdo 10 deri në 14 ditë. “Është thjesht mahnitëse,” shton ai.
Qyteti alpin i Jasperit është i angazhuar të ruajë errësirën natyrore, duke përdorur ndriçues rrugorë që drejtohen nga toka dhe kanë një dritë më të butë se zakonisht. Pozicioni i tij brenda parkut kombëtar dhe i rrethuar nga Malet Shkëmbore Kanadeze, të mbrojtura nga UNESCO, ndihmon gjithashtu në zvogëlimin e ndotjes së dritës nga qytetet afër.
Një Qiell i Mbrojtur për Astronomi dhe Natyrë
Sipas Shoqatës Mbretërore Astronomike të Kanadasë, qëllimi i një rezervati të qiellit të errët është të promovojë ndriçimin me ndikim të ulët, të mbrojë mjedisin e natës për bimët dhe kafshët, si dhe të krijojë vende për vëzhgimin e qiellit për astronomët dhe publikun.
Phillipa Gunn, zyrtare e marrëdhënieve me publikun në Parks Canada, thotë se Jasperi kishte përmbushur disa nga kriteret për një Rezervat të Qiellit të Errët edhe para se të merrte zyrtarisht këtë status.
“97% e Parkut Kombëtar të Jasperit është një zonë e mbrojtur e egër, e lirë nga ndotja e dritës,” shpjegon Gunn. Autoritetet kanë zgjeruar programet edukative mbi qiellin e errët dhe kanë siguruar që të gjitha ndriçuesit në qytet të jenë në përputhje me standardet e errësirës së mbrojtur. Nëse udhëton drejt Jasperit natën, është pothuajse e pamundur të dallosh praninë e qytetit në mes të errësirës së plotë.
Festivali i Qiellit të Errët 2025: Një Edicion i Veçantë
Në korrik të vitit 2024, zjarre shkatërruese përfshinë Jasperin, duke shkaktuar mbylljen e parkut për disa muaj. Megjithatë, ai u rihap në vjeshtë, në kohë për festivalin e vitit 2024, edhe pse në një format më të vogël.
Për vitin 2025, i cili shënon 15-vjetorin e festivalit, organizatorët kanë planifikuar një edicion më madhështor se kurrë. Programi përfshin një shfaqje me 200 dronë të sinkronizuar, ligjërata nga ekspertë të njohur (më parë ka marrë pjesë edhe Bill Nye), sesione vëzhgimi në planetarium dhe teleskopë të lëvizshëm në bazën e Jasper SkyTram.
Një Qiell i Yjeve dhe Legjendave Indigjene
Përveç spektaklit natyror, vizitorët mund të mësojnë edhe për rëndësinë kulturore të yjeve për popullsinë indigjene të Kanadasë.
Matricia Bauer, nga organizata indigjene Warrior Women, ofron turne vëzhgimi të yjeve pranë zjarrit, duke rrëfyer legjendat indigjene të krijimit. Si një grua me prejardhje Cree, Bauer mësoi për Hartën Yjore të Cree-ve dhe për konstelacionet indigjene që ndriçojnë qiellin.
“[Kjo hartë] më ndihmoi të kuptoja botën përreth, Dritat Veriore dhe lidhjen tonë me yjet,” thotë ajo.
Në kulturën Cree, yjet njihen si achakosak dhe shihen si të afërm shpirtërorë. Kur shihen Dritat Veriore, ato quhen Cipayuk – shpirtrat e paraardhësve që vallëzojnë në qiell.
Nën errësirën e thellë të Jasperit, rrëfimet e Bauerit ndërthuren me tingujt e zjarrit dhe ritmin e daulles, duke i ftuar të gjithë të ndiejnë lidhjen e lashtë mes njeriut dhe yjeve. /Katror.info
Përgatiti:
