A e keni pyetur ndonjëherë veten si ka qenë të jesh fëmijë? Por, sa herë që përpiqeni, nuk mund të rikujtoni asnjë detaj?
Sipër një hulumtimi të ri, nuk është se nuk keni kujtime nga fëmijëria, por thjesht nuk mund t’i kujtoni ato më vonë në jetë, shkruan CNN, transmeton Katror.info.
Studimi, i publikuar të enjten në revistën Science, ka shqyrtuar 26 foshnja që variojnë nga 4.2 deri në 24.9 muaj, të ndara në dy grupemosha: ata më të rinj se 12 muaj dhe ata midis 12 dhe 24 muajve.
Mundesh me e lexu edhe…
Gjatë eksperimentit, foshnjat u vendosën në një makinë fMRI dhe iu treguan një seri imazhesh unike për nga dy sekonda secili. Qëllimi i hulumtuesve ishte të regjistronin aktivitetin në hipokampus pjesën e trurit që lidhet me emocionet, kujtesën dhe sistemin nervor autonom.
“Hipokampusi është një strukturë e thellë e trurit që nuk është e dukshme me metodat standarde, prandaj ne kemi zhvilluar një qasje të re për të kryer eksperimentet e kujtesës me foshnjat brenda një makine MRI,” tha Dr. Nick Turk-Browne, autori kryesor i studimit dhe profesor në departamentin e psikologjisë në Universitetin Yale, përmes postës elektronike.
“Ky lloj hulumtimi është kryer më shumë ndërsa foshnjat flenë, pasi ato lëvizin shumë, nuk mund të ndjekin udhëzime dhe kanë periudha të shkurtra vëmendjeje”, shtoi ai.
Dr. Simona Ghetti, profesoreshë në Departamentin e Psikologjisë në Universitetin e Kalifornisë, Davis, e cila studion zhvillimin e kujtesës gjatë fëmijërisë, theksoi se, ndërkohë që shumë studime kanë treguar tashmë se foshnjat mund të kodifikojnë kujtime, ky hulumtim është i veçantë për lidhjen që bën mes kodifikimit të kujtimeve dhe aktivizimit të hipokampusit. Ghetti nuk ishte e përfshirë në këtë studim.
Pas një vonese të shkurtër, foshnjat iu treguan dy imazhe krahas: njëri nga imazhet që kishin parë më parë dhe tjetri që ishte i ri. Hulumtuesit ndoqën lëvizjet e syve të foshnjave, duke shënuar se cilin imazh ata e shikonin për më shumë kohë.
Nëse një foshnje kalonte më shumë kohë duke shikuar imazhin e njohur, kjo sugjeronte se ajo e njihte atë, duke treguar rikujtimin e kujtesës. Nëse foshnja nuk shfaqte preferencë, kjo mund të nënkuptonte se kujtesa e saj nuk ishte ende e zhvilluar plotësisht, sipas studimit.
“Lëvizjet e syve janë përdorur në qindra studime mbi kujtesën dhe kategorizimin te foshnjat,” tha Ghetti përmes emailit. “Foshnjat shikojnë atë që e gjejnë interesante, dhe hulumtuesit kanë përdorur prej kohësh këtë sjellje spontane për të nxjerrë informacione mbi funksionimin e kujtesës.”
Analizimi i aktivizimit të hipokampusit
Pasi ata grumbulluan të dhënat fillestare, ekipi analizoi skanimet fMRI të foshnjave që shikonin më shumë imazhin e njohur, duke i krahasuar ato me ato që nuk kishin preferencë. Provat u përjashtuan nëse foshnja nuk ishte e përqendruar në ekran dhe lëvizte ose mbyllte sytë tepër.
Gjetjet zbuluan se hipokampusi ishte më aktiv te foshnjat më të moshuara gjatë kodimit të kujtimeve. Për më tepër, vetëm foshnjat më të mëdha treguan aktivitet në korteksin orbitofrontal, i cili luan një rol kyç në marrjen e vendimeve të lidhura me kujtesën dhe njohjen.
“Një gjë që kemi mësuar për kujtesën te të rriturit është se informacionet që tendencojmë të kapim dhe kodifikojmë në kujtesë janë ato që janë shumë të rëndësishme për përvojën tonë,” tha Dr. Lila Davachi, profesoreshë në Departamentin e Psikologjisë në Universitetin e Kolumbisë, e cila nuk ishte e përfshirë në studim.
Ndërsa ende nuk është e qartë pse kodimi i kujtesës duket të jetë më i fortë te foshnjat më të mëdha se 12 muaj, është ndoshta rezultat i ndryshimeve të mëdha që ndodhin në trup.
“Truri i foshnjës kalon në shumë ndryshime perceptuese, gjuhësore, motorike, biologjike dhe ndryshime të tjera rreth kësaj periudhe, përfshirë rritjen e shpejtë anatomike të hipokampusit,” tha Turk-Browne.
Turk-Browne dhe ekipi i tij janë duke punuar aktivisht për të testuar pse truri nuk mund të rikuperojë këto kujtime të hershme në jetë, por ai spekulon se përpunimi i trurit te foshnjat mund të sugjerojë se hipokampusi nuk po merr “terma kërkimi” të saktë për të gjetur kujtesën ashtu siç është ruajtur, duke u bazuar në përvojat që foshnja kishte në atë kohë.
Çfarë do të thotë ky fazë për prindërit?
Ghetti inkurajon prindërit të mendojnë për ndikimin që ka fëmijëria tek fëmijët e tyre, edhe nëse ata nuk mund të rikujtojnë kujtimet që kanë përjetuar në një moshë të tillë të hershme.
“Foshnjat janë duke mësuar shumë në këtë moshë, dhe kjo është ajo që ata fillojnë të përvetësojnë një gjuhë të plotë duke lidhur tingujt me kuptimet”, tha Ghetti.
Ajo shtoi se foshnjat gjithashtu po formojnë pritshmëri për anëtarët e familjes së tyre dhe po studiojnë karakteristikat e objekteve dhe botës përreth tyre.
Prindërit shpesh e shohin këtë sjellje të mësuar kur këndojnë të njëjtën këngë ose lexojnë të njëjtën libër, e cila, sipas Davachi, prodhon një përgjigje të njohur te fëmijët më të mëdhenj.
“Përdorimi i përsëritjes me foshnjat do të hapë një lidhje më të madhe midis prindit dhe foshnjës,” tha ajo përmes emailit.
“Edhe pse nuk mund të rikujtoni ato kujtime më të hershme si të rritur, është e drejtë të thuhet se po mësoni nga ato përvoja, që mund të jetë e vërtetë për informacionin e pafajshëm dhe emocional”, tha Ghetti.
“Kjo mund të i kujtojë prindërve se fëmijëria nuk është një periudhë e kotë dhe se foshnjat janë duke mësuar shumë, ofrimi i mundësive për eksplorim vizual mund të jetë i rëndësishëm për kultivimin e aftësive të të mësuarit”, përfundoi ajo. /Katror.info
Përgatiti:
