“Unë besoj se njëqind vjet nga tani, kur njerëzit të shikojnë mbrapa në shekullin e 20-të, ata do të shikojnë Miles Davies, Bird, Clifford Brown, Ella Fitzegarld, Dizzy, dhe shumë të tjerë ashtu si i shikojmë ne sot Mozart-in, Chopin-in, Bach-un dhe Bethoven-in.” Quincy Jones i pat thënë këto fjalë për “Fresh Air” të NPR në vitin 2001. Ai ka punuar me të pesë gjenitë e muzikës afro-amerikane të lartpërmendur.
“Unë vetëm shpresoj që një ditë, Amerika do të njohë atë që pjesa tjetër e botës tashmë e ka njohur, që muzika jonë indigjene- gospel, blues, jazz dhe R&B -është zemra dhe shpirti i gjithë muzikës të popullarizuar, dhe se ne nuk mund të lejojmë që kjo trashëgimi të rrëshqasë në errësirë”.
Ky glorifikim dhe bindje për muzikantët afro-amerikanë është kryefjala e jetës dhe veprës së Quincy Jones.
Mundesh me e lexu edhe…
Më 14 mars 1933, Quincy Jones u lind në anën e gabuar të qytetit të Çikagos në kohën e krizës më të madhe ekonomike ndonjëherë, që njihet si “Depresioni i madh”.
“Unë nuk kam lindur në Bel Air. Unë jam nga Ana Jugore e Çikagos,” thotë ai në dokumentarin 2018 të Netflix, duke përmendur një zonë me një histori dhune dhe varfërie.
“Në vitet ’30, gjatë depresionit, dreqin, jeta ime nuk ishte aspak tallje ? Ne humbëm nënën kur isha shtatë vjeç, dhe vëllai im dhe unë ishim si minjtë e rrugës.”
Në fillim, nuk ishte ëndrra muzikore, por ajo e krimit.
“Doja të bëhesha gangster deri në moshën 11-vjeçare. Ju dëshironi të jeni atë që shihni, dhe krimi ishte gjithçka që kemi parë asokohe”, thoshte ai.
Për Quincy Jones ka histori ndër më të ndryshmet. Ai ka ngrënë minj për të mbijetuar, ka marrë pjesë në funeralin e tij dhe pretendonte se e dinte kush e qëlloi në të vërtetë John F Kennedyn. Ai me mburrje tregonte shenjën e një plage të vjetër mbi syrin e tij të shkaktuar nga një akullthyes – dhe një mbresë në dorën e tij falë një tehe çelësi. Në këtë tollovi, ai ka ndihmuar Dizzy Gillespie, Ray Charles, George Benson, Michael Jackson, Donna Summer dhe shumë të tjerë të krijojnë ndër muzikën më të dashur të shekullit të 20-të.
Të gjithë ata artistë ishin afro-amerikanë dhe Jones e kupton thellësisht vitalitetin e punës së tyre ndaj strukturës muzikore amerikane. Jones u rrit i varfër në anën jugore të Çikagos gjatë Depresionit, por u transferua në Seattle kur ishte 10 vjeç. Pikërisht atje, kur ishte adoleshent, Jones u miqësua dhe filloi të bashkëpunonte me Ray Charles – një miqësi që do të mbetej e fortë deri në vdekjen e Charles më 2004.
Edhe pse Jones kishte ndjekur muzikën si adoleshent i ri, ai tek në vitin 1952 u punësua si trumpetist në grupin Lionel Hampton Big Band, ku kanë luajtur Louis Armstrong, Benny Goodman, Buddy Rich, Charlie Parker, Charles Mingus, Oscar Peterson, Dizzie Gillespie dhe shumë të tjerë. Aty filloi karriera e tij. Që nga ai moment, Jones nuk ishte thjesht një trumpetist, ai u bë student i zërit, i aranzhimit, i mënyrës se si muzika mund t’i fliste shpirtit. Në tërë këtë merak Jones nuk u bë kurrë një instrumentist i njohur. Ajo që e bëri atë të famshëm dhe të pasur ishte puna e tij si aranzhues, kompozitor, producent dhe manjat mediatik, puna e tij përfshin grupet e mëdha përmes bebop, pop, xhaz, kolona zanore të filmave, tema televizive dhe hip-hop.
Bashkëpunimi i tij me Ray Charles, i cili zbatonte maksimumin e tij të pakufishmërisë artistike, duke ndërthurur R&B, soul, blues, gospel, jazz dhe madje edhe muzikë country, Quincy mbeti një pjesë integrale e historisë së tij, duke shkruar dhe aranzhuar “Ray” për albumin “The Great Ray Charles” të vitit 1957. Album i rëndë, bluz dhe plot lëvizje ku melodia kanalizon admirimin e Jones për gjeniun Ray Charles.
Quincy ishte në mes të një periudhe të frytshme si shkrimtar dhe aranzhues i Orkestrës Count Basie, në albume si “Basie One More Time” të 1959-ës dhe “String Along With Basie” të 1960-ës.
“Soul Bossa Nova” është një instrumentale e njohur, e kompozuar dhe interpretuar për herë të parë nga Quincy Jones, në albumin e tij të vitit 1962 “Big Band Bossa Nova” dhe stilin relaksues të Sambës Braziliano Portugeze e shndërron në zhanër botëror.
Ndërkohë, në rock ‘n’ roll, muzika e re dhe premtuese asokohe, gjërat shkonin keq. Buddy Holly kishte vdekur, Chuck Berry ishte në burg, Jerry Lee Lewis ishte në telashe për një skandal martese dhe Elvis Presley po rrëshqiste nga një film i keq në tjetrin. Little Richard, nga ana e tij, ishte rilindur dhe kishte braktisur rock ‘n’ roll-in, duke iu drejtuar Jezusit me lutje gjatë viteve 1960, me albumin “Pray Along With Little Richard”.
Duke kuptuar që hitet e tij të mëparshme, si “Tutti Frutti” dhe “Long Tall Sally” kishin shumë të përbashkëta me muzikën gospel, Quincy ndezi një zjarr të ri tek Richard me anë të një projekti të vitit 1962 “The King of the Gospel Singers”.
Quincy u zhvendos në Nju Jork, duke u futur në skenën e pamëshirshme të xhazit të qytetit, duke punuar si kompozitor, aranzhues dhe dirigjent. Në moshën 25 vjeçare, ai drejtonte grupin e tij, një arritje që pakkush mund ta ëndërronte. Karriera e tij e çoi në të gjithë Evropën, ku studioi nën Nadia Boulanger, një nga instruktoret e mëdha të muzikës klasike, një grua që i mësoi atij se muzika nuk ka racë, nuk ka kufij, por ka fuqinë për të lëvizur njerëzit.
Ndikimi i tij u zgjerua më tej kur ai pushtoi Hollywood-in, duke kompozuar partitura për filmat të mëdhenj dhe duke u futur në një industri që kishte injoruar prej kohësh krijuesit afro – amerikanë. Ai shkroi kolona zanore për filma si “In the Heat of the Night” dhe “The Pawnbroker”, dhe shumë shpejt, muzika e tij ilustronte ankthet, betejat dhe shpresat e kombit përmes tregimeve muzikore.
Angazhimi i tij në studiot Motown të Detroitit e fut atë në lidhje të forta profesionale dhe personale me Aretha Franklin ndërsa ata punonin në disa projekte, veçanërisht një koncert përfitimi për Memorialin Martin Luther King Jr.
Puna e tij si aranzhues xhaz dhe drejtues bande e solli atë në kontakt të ngushtë me muzikantë të shumtë të xhazit të Detroitit. Shumë muzikantë të sesioneve që prisnin dhëmbët në studiot e Motown të luanin në grupet e Quincy sepse puna dhe lidhjet e tij shtriheshin shumë përtej çdo hapësire, duke ndërthurur zhavorrin e Nju Jorkut, lustrimin e L.A. dhe shpirtin e Detroitit, Jones solli thelbin e Motown në Hollivud, duke i treguar botës se muzika e zezë nuk ishte thjesht e zakonshme – ajo ishte thelbësore.
Më 1973, Jones prodhoi “Hey Now Hey” (The Other Side of the Sky) të Aretha Franklin-it, kjo ndërmjetësoi – dhe forca e materialit të saj – e bën “Hey Now Hey” një vështrim intrigues ndaj Mbretëreshës së Soulit në një gjendje tranzicioni.
Ndërsa punonte si mbikëqyrës dhe producent muzikor në The Wiz të vitit 1978, një adaptim filmik i muzikalit të Broadway-it me të njëjtin emër, ai u impresionua nga ylli i ri adoleshent, Michael Jackson, i cili tashmë kishte bërë bujë si fëmijë yll në grupin familjar “The Jackson 5”.
Pas përfundimit të xhirimeve, Jackson i tha menaxherëve të tij, Freddie DeMann dhe Ron Weisner, se donte që Jones të ishte producent i tij.
Ky ishte viti 1977 dhe disko mbretëronte, Quincy Jones ishte ende shumë në xhaz dhe kishte prodhuar vetëm hite vallëzimi ose muzikë filmike, kur Jackson iu afrua. Jones hodhi poshtë ankthet e këngëtarit të ri: “Nëse është menduar që ne të punojmë së bashku, Zoti do ta bëjë këtë të ndodhë. Mos u shqetëso për këtë,” i patë thënë Quincy Jones Michael Jackson asokohe.
Ndërkohë, Jones prodhoi perlë të 1979-ës në funk-soul “Masterjam” nga Rufus dhe Chaka Khan.
Por, muzika që Quincy Jones prodhoi me Michael Jaskson mund të dëshmojë ekzistencën e një fuqie më të lartë muzikore. Ata nxorën albumet “Off The Wall” të 1979-ës, “Thriller” të vitit 1982 dhe “Bad” të vitit 1987. Të tre albumet janë kodifikuar në kulturën pop.
Quincy Jones ishte ai që përcaktoi më 1982, me Michael Jackson formën gjeniale të albumit “Thriller”, albumi më i shitur i të gjitha kohërave. Quincy solli rrënjët e tij të thella të xhazit, vitet e tij në Hollywood, kohën e kaluar me Sinatra-n, seancat e tij me Ray Charles dhe të gjitha i derdhi në Thriller.
Rezultati ishte asgjë më pak se një kryevepër, një album që theu barrierat, ripërcaktoi muzikën pop dhe i dha Amerikës dhe botës një kolonë zanore për dekada.
Jones nuk ishte vetëm producent i albumit Thriller, ai e skaliti atë, duke bashkuar elemente të funk-ut, rock-ut, R&B-së dhe madje edhe disko-së në një tërësi kohezive dhe inovatore.
Megjithatë Jones nuk ishte kurrë i kënaqur me suksesin.
Ai prodhoi “We Are the World” në 1985, këngën e shkruar nga Michael Jackson dhe Lionel Ritchie duke mbledhur yjet më të mëdhenj të muzikës për të grumbulluar fonde për Afrikën, duke dëshmuar se ai nuk ishte thjesht një muzikant por edhe një humanist, një zë për ndryshim.
Ai aty grumbulloi, Bob Dylan, Bruce Springsteen, Cindy Lauper, Tina Turner, Diana Ross dhe shumë të tjerë. Gjatë projektit Jones kishte ngjitur një tabelë në hyrje me mbishkrim “Kontrollo egon tënde në derë”.
Ai u citua gjithashtu të thoshte, “Ne nuk duam të bëjmë një këngë për njerëz të uritur e të jemi të veshur në smoking”, duke kërkuar që të gjithë pjesëmarrësit të veshin veshje të rastit në studio.
Për Jones, muzika nuk ishte vetëm argëtim, ishte për përgjegjësinë, për përdorimin e platformës së saj për të ngritur ndërgjegjen dhe për tu frymëzuar. Jeta e tij ishte një testament për atë që mund të arrihej kur talenti takohej me vendosmërinë dhe vizioni takohet me mundësinë.
Si producent, Jones pa pamjen më të madhe. Ai ishte një vizionar, duke kapërcyer zhanret sikur të ishin mure të padukshme, duke përzier xhazin me popin, klasiken me funk-un. Ai prodhoi për të gjithë – nga Ella Fitzgerald te Frank Sinatra, Miles Davis te Aretha Franklin, ai ka luajtur pianon me Billie Holliday më 1948, e më 2022 merr pjesë në albumin e këngëtarit the Weekend me vokale të folura, hark kohor impozant kur në ndërkohë nënshkrimet e tij gjenden nën punën e Barbara Streisand, Steven Spilberg, Oprah Winfrey, Will Smith, dhe pothuajse me të gjithë të tjerët që kishin të bëjnë me muzikë, film ose televizion në gjysmën e dytë të shekullit 20.
Ai punoi me grupe rock, me legjenda të “bossa nova” dhe xhaz me këngëtarë soul dhe orkestra simfonike. Ka shkruar dhe ka prodhuar kolona zanore për më shumë se 40 filma, dhe 20 seriale televizive. I fundit ishte filmi “Lola” i realizuar në shkurt të këtij viti, ku ai ishte producent i muzikës. Ka aktruar në shumë filma dhe seriale televizive dhe në teatër.
Në punën e tij, Jones ka dëshmuar se muzika e zezë është muzika e Amerikës jo e Afrikës ose e ndonjë hapësire tjetër gjeografike ose kulturore. Për krijimet e tij, ai ka marë 31çmime Gramy, një Tony Awards, një Oscar, një Emmy Awards, Music Polar Prize, i ka mbi 20 çmime nderi nga shtete të ndryshme, akademi dhe institucione tjera. Jones vdiq më 3 nëntor të këtij viti./Katror.info
Përgatiti:
