Në disa qytete, deri në një të katërtën e hapësirave të zyrave janë të zbrazura. Disa start-up-e po i shfrytëzojnë ato për t’u dhënë një jetë të re duke krijuar ferma të brendshme që rrisin kultura të ndryshme bujqësore.
Që nga ndërtimi i saj në vitin 1967, “Kulla Calgary” në Kanada, një strukturë betoni dhe çeliku me lartësi 190 m (623 këmbë) në Calgary, Alberta, ka shërbyer si një pikë panoramike, me restorante dhe dyqane suvenirësh.
Vitin e kaluar, ajo u shndërrua për t’u bërë një vend për një biznes të ri: një fermë funksionualizuar plotësisht.
Mundesh me e lexu edhe…
Duke u shtrirë në 6,000 m², ferma, e cila prodhon dhjetëra kultura, është një shembull mbresëlënës i kërkimit për ushqim të rritur në qytet. Por ajo nuk është e vetmja.
Nga Japonia deri në Singapor e Dubai, fermat vertikale të brendshme, ku kulturat mund të rriten në mjedise të kontrolluara klimaterike duke përdorur teknika të ndyshme pune.
Ndërsa fermat e brendshme ishin në rritje për vite me radhë, një moment kyç erdhi gjatë pandemisë së Covid-19, kur ndërprerjet në zinxhirët e furnizimit me ushqim theksuan nevojën për zgjidhje lokale.
Në vitin 2021, u regjistruan 6 miliardë dollarë në marrëveshje të fermave vertikale në të gjithë botën, viti i kulmit për investimet në fermat vertikale.
Ndërsa ekonomia globale kaloi në fazën post-pandemike, disa start-up-e të njohura si Fifth Season falimentuan, dhe të tjerë si Planted Detroit dhe AeroFarms përballeshin me periudha vështirësish financiare.
Disa komentatorë dyshuan nëse një “balonë e fermave vertikale” kishte shpërthyer.
Por një tendencë e re pas-pandemike mund të ofrojë një shtysë për sektorin. Në shtete të tilla si Kanada dhe Australi, pronarët e pasurive janë duke luftuar për të mbushur hapësirat e zbrazura të zyrave ndërsa kompanitë po e pranojnë punën në distancë dhe modelin hibrid. Në SHBA, norma e zbrazëti të zyrave është më shumë se 20%.
“Fermat vertikale mund të kenë mundësinë të provohen si një mënyrë efikase për mbushur ndërtesat e zbrazura të zyrave,” thotë Warren Seay, Jr, një partner i financave të pasurive të patundshme në zyrat e firmës ligjore amerikane ArentFox Schiff në Uashington DC, i cili ka shkruar një artikull mbi rishtetëzimin e fermave urbane.
Ka edhe arsye të tjera për interesin në fermat urbane. Edhe pse zinxhirët e furnizimit janë rikuperuar kryesisht pas Covid-19, tronditjet e tjera globale, përfshirë ndryshimet klimatike, trazirat gjeopolitike dhe grevat e fermerëve, do të thotë se ato vazhdojnë të jenë të ndjeshme duke shtyrë më shumë qytete të kërkojnë opsione të prodhimit të ushqimit lokal.
Kthimi i zyrave në ferma ka marrë vëmendjen e mediave muajt e fundit. Aktualisht, punonjësit po përpiqen të transformojnë një kat të ndërtesës historike 32-katëshe Niels Esperson në Houston, Teksas, në një fermë të brendshme. Në shtator 2024, start-up-i amerikan i fermave të brendshme 80 Acres, i cili hapi fermën e tij të parë të brendshme brenda një ndërtese të zbrazur në Hamilton, Ohio, zhvilloi një objekt prej 200,000 këmbë katrorë (18,600 m²) brenda një ish-ndërtesë komerciale në Florence, Kentucky.
Një përdorim i dukshëm për hapësirat e zbrazura të zyrave është kthimi i tyre në banesa. Por një konvertim në fermë vertikale është, ndoshta befasues, shpesh më i lehtë.
“Kur konvertoni një hapësirë zyra në apartamente, duhet të krijoni njësi individuale, të cilat çdo njësi ka nevojë për akses në dritë natyrale dhe hidraulikë,” thotë Seay.
“Kjo nuk është një detyrë e lehtë në një ndërtesë të projektuar për kublika dhe dhoma konferencash”, shton ai.
Nga ana tjetër, natyra e hapur e shumicës së zyrave moderne, ose magazinave, mund të jetë më e përshtatshme për përdorimin e fermave të brendshme. Megjithatë, përshtatja, sidomos për të siguruar që një hapësirë mund të përshtatet për pajisjet e duhura dhe të ketë sistemet e duhura elektrike, ngrohje, ventilim dhe ajër të kondicionuar (HVAC), mund të jetë e vështirë.
Projekti i Kullës Calgary, zhvilluar nga kompania Agriplay Ventures, ka punuar për të kapërcyer këto pengesa. Agriplay përdor teknologjinë e silos, të përbërë nga raftet e gjerë 1 metër me 2.5 metra, që ngrihen deri në 3 metra të larta dhe që mund të përshtaten lehtësisht me çdo hapësirë që ka ventilim.
”Raftet modulare gjithashtu janë të lehta për t’u hequr pasi një projekt të mbarohet, duke i lënë pronarët me mundësinë për të konvertuar hapësirën për përdorime të tjera”, thotë Adam Morand, drejtori ekzekutiv i Agriplay.
Falë dritës artificiale dhe temperaturave të kontrolluara, zyrat po provohen të jenë mjedise të papritura të mira për bujqësinë e brendshme, duke shtyrë disa kompani të konvertojnë pjesë të objekteve të tyre në ferma të vogla. Që nga viti 2022, start-up-i australian Greenspace ka punuar me klientë si Deloitte dhe Commonwealth Bank për të kthyer “zonat e vdekura”, si hapësira midis ashensorëve dhe dhomave të takimeve, në kabina hidroponike 2 metra të larta që rrisin barishte me gjethe.
Përveç mundësisë për t’u përshtatur me operacionet e fermave të brendshme, ndërtesat e zbrazura të zyrave ofrojnë përparësinë e afërsisë me konsumatorët përfundimtarë.
Në një ish-magazinë për ruajtjen e letrës në Arlington, rreth një milje jashtë Uashingtonit DC, Jacqueline Potter dhe ekipi i Area 2 Farms po rrisin mbi 180 lloje organike të sallatës, barishteve, perimeve rrënjësore, barishteve dhe mikro-barishteve. Duke shërbyer konsumatorët që janë 10 milje larg ose më pak, kompania ka ulur kostot e transportit dhe emetimet e gazrave serë të lidhura me to.
Kjo gjithashtu e lejon ekipin të rrisë lloje të tjera ushqimesh që mund të jenë të vështira për t’u gjetur diku tjetër – siç janë llojet e luleve të ngrënshme si buzz buttons dhe nasturtium.
“Për shumicën e kulturave, ato tani përzgjidhen për t’u rritur për shkak të aftësisë së tyre për të duruar një udhëtim 1,500 milje,” thotë Potter, duke iu referuar distancës mesatare që kalojnë kultivat në SHBA para se të arrijnë tek klientët. “Në fermën tonë, ne mund të zgjedhim kultura për cilësi të tjera si vlera ushqyese ose shije.”
Përgjithësisht, fermat vertikale kanë potencialin të dalin më mirë se fermat tradicionale në disa matës të qëndrueshmërisë mjedisore si përdorimi i ujit, thotë Evan Fraser, profesor i gjeografisë në Universitetin e Guelph në Ontario, Kanada, dhe drejtor i Institutit Arell të Ushqimit, një qendër kërkimore për prodhimin e qëndrueshëm të ushqimit.
Shumica e fermave të brendshme raportojnë se përdorin një pjesë të vogël të ujit që përdorin fermat e jashtme. Fermat e brendshme gjithashtu raportojnë prodhim më të madh për çdo milje katror se fermat tradicionale.
Megjithatë, përdorimi i energjisë është “takëmi i Akilit” i këtij sektori, thotë Fraser: fermat vertikale kanë nevojë për shumë energji elektrike për të funksionuar sistemet e ndriçimit dhe ventilimit, sensorët inteligjentë dhe teknologjitë automatike të korrjes.
”Por nëse energjia merret nga burime të rinovueshme, ato mund të dalin më mirë se fermat tradicionale në këtë matës gjithashtu”, thotë ai.
Për shkak të variacioneve në setup-in operacional, është e vështirë të bëhet një vlerësim i përgjithshëm i qëndrueshmërisë mjedisore, sociale dhe ekonomike të fermave të brendshme, thotë Jiangxiao Qiu, një ekolog i peizazhit në Universitetin e Floridës dhe autor i një studimi mbi rolin e bujqësisë urbane në qëndrueshmërinë.
Megjithatë, ai bie dakord me Fraser: në përgjithësi, fermat urbane të brendshme kanë rendiment më të lartë të kulturave për këmbë katror, efikasitet më të madh në përdorimin e ujit dhe lëndëve ushqyese, më shumë rezistencë ndaj dëmtuesve dhe distancë më të shkurtër deri te tregu.
Ndërkohë, disavantazhet përfshijnë përdorimin e lartë të energjisë për shkak të ndriçimit, ventilimit dhe kondicionimit të ajrit.
Ato hasin sfida të tjera gjithashtu, ashtu Siç thekson Seay, ligjet e zonimit shpesh nuk lejojnë aktivitete bujqësore brenda zonave urbane (ndonëse disa qytete si Arlington, Virxhinia, dhe Cincinnati, Ohio, kanë përditësuar së fundmi ligjet e zonimit për të lejuar fermat e brendshme).
Dhe për tani, fermat e brendshme kanë një gamë të kufizuar kulturash. Është e vështirë të prodhohen kultura themelore si gruri, misri apo orizi në ambiente të brendshme, thotë Fraser. Përveç barishteve me gjethe, shumica e objekteve të brendshme ende nuk mund të prodhojnë lloje të tjera kulturash në shkallë të gjerë.
Por, për sa kohë që tendencat pas-pandemike të punës në distancë dhe uljes së përmasave të kompanive do të vazhdojnë, fermat e brendshme mund të vazhdojnë të shfaqen në qytete të ndryshme në mbarë botën, thotë Seay.
“Një gjë që qytetet nuk e duan më shumë se çdo gjë tjetër janë hapësirat e papërdorura që nuk nxisin rritjen ekonomike,” thotë ai.
“Nëse konvertimet e fermave të brendshme në qytete si Arlington janë të suksesshme, të tjerët mund të ndjekin shembullin”, përfundon ai. /Katror.info
Përgatiti:
