“E diela e përgjakshme” ishte një term i dhënë për një incident, i cili ndodhi më 30 janar 1972 në Derry, Irlanda e Veriut, ku ushtarët britanikë qëlluan 28 civilë të paarmatosur që po protestonin paqësisht kundër “Operacionit Demetrius” të Ushtrisë Britanike në Irlandën e Veriut i cili pat ndodhur më 9–10 gusht 1971. Operacioni përfshinte arrestime masive dhe internimin (burgosje pa gjyq) të njerëzve të dyshuar si të përfshirë në “IRA” (Ushtria Republikane Irlandeze).
Nga të gjithë njerëzit që humbën jetën atë ditë; Trembëdhjetë u vranë menjëherë, ndërsa një tjetër burrë humbi jetën katër muaj më vonë për shkak të plagëve. Shumë prej viktimave u qëlluan në një distancë të zbrazët, disa që po ndihmonin të plagosurit po ashtu u qëlluan. Protestues të tjerë u plagosën me plumba gome ose shkopinj, dhe dy u rrëzuan nga automjetet e ushtrisë.
Kjo masakër raportohet të ketë numrin më të madh të njerëzve të vrarë në një incident të vetëm gjatë konfliktit në Irlandën Veriore. Artisti i parë që i ka trajtuar këto ngjarje në fushën muzikore ishte John Lennon i cili kompozoi “Sunday Bloody Sunday” dhe e publikoi atë në albumin e tij të tretë solo “Sometime In New York City” 6 muaj pas ngjarjes në korrik 1972.
Mundesh me e lexu edhe…
Versioni i tij i këngës shpreh drejtpërdrejt zemërimin e tij ndaj masakrës, gjë që tregon edhe pikëpamjet e tij politike në kompleksitetin e problemeve të kahershme që ekzistojnë midis irlandezëve dhe britanikëve.
Edhe pse versioni i këngës i U2 vjen si një single dhe hap albumin “War”, saktësisht 11 vjet pas incidentit, katalizatori që frymëzoi grupin për të nderuar të rënët me këtë këngë erdhi nga konflikti i tyre me përkrahësit e IRA-s në Nju Jork.
Shtysa e drejtpërdrejtë për tekstet ishte një takim me mbështetësit e përkohshëm të IRA-s në qytetin e Nju Jorkut. Si një veprim promovues, menaxheri i U2, Paul McGuinness, kishte bërë marrëveshje që grupi të shfaqej në paradën e Ditës së Shën Patrikut të vitit 1982.
Megjithatë, ai më vonë zbuloi se ekzistonte mundësia që Bobby Sands, një grevist urie i IRA-s, i cili kishte vdekur nga uria një vit më herët, do të shpallej marshali nderi i paradës. Ndërsa mendonin se taktikat e IRA-s po zgjatnin luftimet në Irlandën e Veriut, dhe se paraqitja e tyre në paradë do të ishte keqpërdorur për miratimin e dhunës, McGuinness dhe anëtarët e grupit vendosën reciprokisht se duhet të tërhiqeshin nga parada.
“Sunday Bloody Sunday” shkruhet dhe komponohet për të transportuar dëgjuesin në Irlandën e rraskapitur nga konfliktet në vitet 1970. Por, në vitet e 80-a qasja ishte pasive-agresive ndaj situatës dhe kjo reflektohet në vargjet “Sa kohë duhet ta këndojmë këtë këngë?”, duke nënkuptuar zemërimin e tyre ndaj veprimeve të qeverisë ndaj situatës. Megjithatë, ky varg pasohet menjëherë nga “Por sonte, ne mund të jemi një”, që do të thotë se dera duhet të mbetet e hapur për një marrëveshje paqeje.
Ata gjithashtu marrin frymëzim nga imazhi me famë botërore i peshkopit Edward Daly, i cili shihet duke mbrojtur një grup të mbijetuarish që kujdesen për një djalë të plagosur duke tundur një shami të gjakosur në shenjë paqe.
Suksesi i këngës mund t’i atribuohet gjithashtu strukturës, e cila është një nënshkrim i thjeshtë i kohës që drejton tempon e këngës.
Kënga fillon me një rrahje të baterive militariste që u kompozua nga bateristi Larry Mullen Jr., dhe u incizua në një shkallë të studios së tyre në Dublin, sepse producenti Steve Lillywhite po përpiqej të merrte një tingull të plotë me një kumbim natyral.
Rrahja është krijuar nga afër për t’i ngjasuar një bande ushtarake për shkak të sinkronizimit të baterive, dajreve dhe violinës elektrike. Kjo shoqërohet më tej nga vepra fenomenale e kitarës së Edge, e cila përbëhet nga një riff ritmik militaristik me arpezhë të përsëritur.
Revista Rolling Stone më vonë e përshkroi këtë riff si “rock riff i dekadës, të arenave të mëdha që është në gjendje të thyen eshtra”.
Akordet e vogla të përdorura në këtë riff janë një progresion që ndihmon në vendosjen e karakterit pasiv të këngës në fazën e dytë.
Ndërsa kënga përparon, agresioni lëshohet ndërsa Bono këndon “Sa kohë? Për sa kohë duhet ta këndojmë këtë këngë?”, e cila përputhet pasi Edge kalon në një ritëm më të rëndë në kitarë. Agresiviteti i këngës përforcohet më tej me një bas-bateri agresive që shfaqet në çdo ritëm përpara se të futet në kor, ku bashkohet kitara bas e Adam Clayton. Ndërsa kjo po ndodh, Edge ofron vokale mbështetëse të shkëlqyera duke komunikuar me dëgjuesit nëpërmjet një jehone harmonike.
Epizeuxis (përsëritja e sloganit, refrenit) është shumë prezente në këngë, i ndihmon për t’u bërë e paharrueshme.
Në “Sunday Bloody Sunday”, epizeuxis është një domosdoshmëri. Është e nevojshme sepse mesazhi kundër dhunës duhet të shpohet te audienca.
“Për sa kohë?” Pyetja që përsëritet, paraqet energjinë e grupit për të rikrijuar gjallërisht dhunën. Imazhet e “shisheve të thyera nën këmbët e fëmijëve dhe trupave të shpërndara nëpër një rrugë qorre” bëjnë thirrje për patetikë në një përpjekje për të shqetësuar dëgjuesit. Ato nuk janë shqetësuese sepse janë shumë të tmerrshme për t’u imagjinuar, ato janë shqetësuese sepse nuk duhet të imagjinohen.
Teksti i këngës i referohet dy ngjarjeve të së dielës së përgjakshme që ndodhën përkatësisht në vitet 1920 dhe 1970, por fokusohet më shumë tek vëzhguesi që tmerrohet nga cikli i dhunës dhe është i frymëzuar të veprojë. Ky ndryshim në qasje është një ndryshim drastik nga një version i hershëm i këngës, i cili përmbante tekste si “Mos më fol për të drejtat e “IRA” (Irish Republican Army, ose “UDA” (Ulster Defence Association), njëra pro republikane tjetra pro royaliste. Në vend të kësaj, grupi vendosi të ndryshojë tekstin për të shfaqur mizoritë e konfliktit pa marrë anë. Ata zgjodhën një linjë hapëse, e cila do të rezononte shumë tek të rinjtë që nuk do të dinin asgjë për këto trazira. Grupi ka përdor edhe vargje nga bibla duke i ndryshuar ato “Nënat, fëmijët, vëllezërit, motrat e shqyera”, “ne hamë dhe pimë ndërsa nesër ata vdesin”, në vend të “të hamë e të pimë se nesër do të vdesim”.
Pjesa e fundit e këngës kalon në një këndvështrim më të gjerë, duke kritikuar desensibilizimin e shoqërisë ndaj dhunës.
Vargjet “Dhe është e vërtetë, ne jemi të imunizuar, kur fakti është trillim dhe realitet televiziv”, vazhdon “se beteja e vërtetë sapo filloi” dhe “për të kërkuar fitoren që e fitoi Jezusi” sugjerojnë një thirrje për një terren më të lartë moral dhe ndjekjen e një fitoreje më të thellë shpirtërore mbi forcat që përjetësojnë dhunën dhe ndarjen.
Kënga është luajtur më shumë se 600 herë që nga realizimi i saj në 1982 . Për shkak të teksteve të keqinterpretuara, Bono-s iu desh të sqaronte audiencës kuptimin duke thënë “Kjo nuk është një këngë rebele, kjo është e diele e përgjakshme, shumë e përgjakshme.”
Ndërsa kjo këngë asokohe ishte një element kryesor i grupit, ata e hoqën atë nga lista e performimit të tyre për një kohë të shkurtë për shkak të një performance të tillë ku u shfaq emocioni i vërtetë i këngës dhe ata e dinin se nuk mund ta përsërisnin më kurrë atë emocion.
Kjo ndodhi gjatë performansës, ndërsa ata po xhironin filmin dokumentar të vitit 1998 “Rattle And Hum” më 8 nëntor 1987 në McNichols Sports Arena në Denver, Kolorado. Në këtë version, Bono vazhdon një zhurmë në mes të këngës për të dënuar bombardimin e “Ditës së Përkujtimit” që kishte ndodhur më herët po atë ditë në qytetin Enniskillen të Irlandës Veriore ku humbën jetën 10 civilë dhe një polic. Bono iu drejtua turmës me fjalët që do të rezonojnë në gjeneratat që vinë në të dy anët e konfliktit.
“Dhe më lejoni t’ju them diçka, më kanë ardhur përtej hunde shumë amerikanë irlandezë që nuk janë kthyer në vendin e tyre për njëzet apo tridhjetë vjet, e këtu më flasin për rezistencën, revolucionin dhe lavdinë e revolucionit…dhe lavdinë e vdekjes për të, në ferr me revolucionin! Cila është lavdia të marrësh një burrë nga shtrati dhe ta vrasësh me armë para gruas dhe fëmijëve të tij? Ku është lavdia këtu? Ku është lavdia në bombardimin e një parade të Ditës së Përkujtimit të pensionistëve, të pleqve me medaljet e tyre të lëmuara për të vizëlluar për atë ditë. Ku është lavdia këtu? Për t’i lënë ata të gjymtuar për jetë ose të vdekur nën rrënojat e një revolucioni që shumica e njerëzve në vendin tim nuk e duan. Jo më!”
Këtë mesazh mund ta ndiqni nga minuti 4:08 në linkun e mëposhtëm:
Asokohe Bono u dëgjua duke thënë se grupi mund të mos e luante më këngën, sepse kënga ishte “shumë e vërtetë” në performancën në Denver. Pas kësaj “Sunday Bloody Sunday” nuk u luajt gjatë asnjë prej 47 shfaqjeve në turneun Lovetown. Më 1997, U2 luajti një koncert emocionues në Sarajevën e shkatërruar nga lufta që përfshinte një performancë solo shumë emocionale të këngës nga Edge. “Sunday Bloody Sunday” u luajt më pas në këtë stil deri në fund të turneut.
Gjatë shfaqjeve australiane të vitit 2006, në Brisbane, Bono ia kushtoi këngën viktimave të bombardimeve në Bali të vitit 2002 – ku 88 nga viktimat ishin australianë – duke thënë “Kjo është kënga juaj tani!”. Kënga u interpretua gjithashtu në çdo koncert në “U2 360°” Tour, duke i bërë homazhe protestave zgjedhore iraniane të vitit 2009 në çdo rast duke projektuar skena nga protestat dhe shkrime persiane në të gjelbër në ekranin e videos.
Kënga është e akredituar si vepër kolektive e tërë grupit U2 dhe ka trashëgimi mbresëlënëse. Në vitin 2004, Rolling Stone e vendosi këngën në numrin 268 në listën e saj të “500 këngët më të mëdha të të gjitha kohërave”. Në vitin 2006, revista muzikore Q e quajti “Sunday Bloody Sunday” kënga e 18-të më e mirë e viteve 1980. Stafi i Rock and Roll Hall of Fame zgjodhi “Sunday Bloody Sunday” si një nga 500 këngët që i dhanë formë Rock and Roll-it. The New Statesman e renditi atë si një nga 20 këngët më të mira politike, Time e quajti atë një nga 10 këngët kryesore të protestës./Katror.info
Përgatiti:
