Teleskopi Webb ka sjellur zbulime të reja shkencore që kur u lëshua në Hapësirë vitin e kaluar. Ai arrin të shohi më larg se kurrë më parë në skajet e largëta të universit, që do të thotë gjithashtu se po “shikon pas në kohë”.
Në kohën kur drita nga galaktikat më të largëta arrin në Tokë, ajo është shtrirë nga zgjerimi i universit dhe është zhvendosur në rajonin infra të kuqe të spektrit të dritës.
Instrumenti NIRCam i teleskopit Webb ka një aftësi të paprecedentë për të zbuluar këtë dritë infra të kuqe, duke e lejuar atë të dallojë shpejt një sërë galaktikash të paparë kurrë më parë, disa prej të cilave mund të riformësojnë kuptimin e astronomëve për universin e hershëm.
Mundesh me e lexu edhe…
Në dy studime të botuara në revistën Nature Astronomy, astronomët zbuluan se kanë “zbuluar në mënyrë të qartë” katër galaktikat më të largëta të vëzhguara ndonjëherë.
Galaktikat datojnë nga 300 deri në 500 milionë vjet pas Big Bengut më shumë se 13 miliardë vjet më parë, kur universi ishte vetëm dy për qind e moshës së tij aktuale.
Kjo do të thotë se galaktikat janë nga ajo që quhet “epoka e rijonizimit”, një periudhë kur yjet e parë besohet se kanë dalë. Epoka erdhi direkt pas epokave të errëta kozmike të shkaktuara nga Big Bengu.
“E habitshme”
Stephane Charlot, një studiues në Institutin e Astrofizikës të Parisit dhe bashkëautor i dy studimeve të reja, i tha AFP se galaktika më e largët, e quajtur JADES-GS-z13-0, u formua 320 milionë vjet pas Big Bengut.
Kjo është distanca më e madhe e vëzhguar ndonjëherë nga astronomët, tha ai.
Teleskopi Webb konfirmoi gjithashtu ekzistencën e JADES-GS-z10-0, i cili daton 450 milionë vjet pas Big Bengut dhe që më parë ishte vërejtur nga Teleskopi Hapësinor Hubble.
Të katër galaktikat janë “në masë shumë të ulët”, që peshojnë afërsisht njëqind milionë masa diellore, tha Charlot. Rruga e Qumështit, në krahasim, peshon 1.5 trilion masa diellore sipas disa vlerësimeve.
“Por galaktikat janë shumë aktive në formimin e yjeve në proporcion me masën e tyre”, tha Charlot.
“Ata yje po formohen me të njëjtin ritëm si Rruga e Qumështit, një shpejtësi që është e habitshme kaq herët në Univers”, shtoi ai.
Galaktikat ishin gjithashtu “shumë të varfra në metale”, shtoi ai.
Kjo është në përputhje me modelin standard të kozmologjisë, të kuptuarit më të mirë të shkencës se si funksionon universi, i cili thotë se sa më afër Big Bengut, aq më pak kohë ka për formimin e metaleve të tilla.
“Nevoja për studim”
Megjithatë, në shkurt, zbulimi i gjashtë galaktikave masive nga 500-700 milionë vjet pas Big Bengut bëri që disa astronomë të vënë në dyshim modelin standard.
Ato galaktika, të vëzhguara gjithashtu nga teleskopi Webb, ishin më të mëdha se sa mendohej, dhe më të hershme sa vet Universo, nëse konfirmohet, modeli standard mund të ketë nevojë për përditësim.
Pieter van Dokkum, një astronom në Universitetin e Yale, konfirmoi se katër galaktikat e largëta të sapozbuluara kanë nevojë për studim.
“Kufiri po lëviz pothuajse çdo muaj,” komentoi van Dokkum në Nature, duke shtuar se “tani shkencëtarët kanë të bëjnë me rreth 300 milionë vjet histori të paeksploruar të universit midis galaktikave dhe Big Bengut”.
Teleskopi Webb ka vëzhguar galaktika të mundshme edhe më afër Big Bengut, por ato ende nuk janë konfirmuar, tha ai./Katror.info
Përgatiti:
