Vendi më i ri në Evropë ka zhvilluar një ndikim të jashtëzakonshëm muzikor që mbushi këtë vit festivalin ‘Sunny Hill’ në Prishtinë, ka shkruar mediumi britanik The Guardian në një artikull dedikuar kulturës në Kosovë.
“Fushat mbi fshatin kosovar Bërnicë e Poshtme ofrojnë një pamje spektakolare të peizazhit përreth. Qielli blu është i ndërprerë nga siluetat e maleve që rrethojnë Prishtinën, kryeqytetin e Kosovës. Horizonti shquhet nga minaret e holla dhe të argjendta dhe shtëpitë me çati të kuqe. Kur dita kthehet në natë, ky sfond skenik zhytet në errësirë, ndërsa skenat ndriçohen dhe tingulli i basit që fillon të dridh”, shkruan më tej mediumi britanik.
Ky është festivali ‘Sunny Hill’, një festë muzikore katër-ditore e organizuar nga ylli ndërkombëtar Dua Lipa dhe babai i saj, Dukagjin Lipa. Turma që ndodhet këtu duket si një pamje e përzgjedhur nga faqja “For You” e TikTok-ut: bluzat e shkurtra dhe pantallonat e gjera mbizotërojnë, me shumë pjesëmarrës nën 18 vjeç. Vesa dhe Urta, të dyja 17-vjeçare, jetojnë në Prishtinë dhe janë duke marrë pjesë për herë të parë dhe të dytë respektivisht në festival. “Jeta e natës këtu është e mrekullueshme”, thonë ato me entuziazëm. “Ne e duam atmosferën dhe energjinë”.
Mundesh me e lexu edhe…
Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, duke qenë shteti më i ri në Evropë në shumë mënyra: mosha mesatare e qytetarëve të saj është 29.5 vjeç, ndoshta ndihmuar nga fakti se të rinjtë kosovarë deri vonë nuk mund të përfitonin nga liria e lëvizjes brenda BE-së. Popullsia e saj prej 1.8 milionë është më pak se një çerek e asaj të qytetit të New Yorkut, dhe sipërfaqja e saj tokësore është vetëm tre për qind e asaj të Gjermanisë – gjë që bën që ndikimi i madh i këtij vendi të vogël ballkanik në muzikën pop ndërkombëtare të jetë edhe më i jashtëzakonshëm.
Dua Lipa dhe Rita Ora, dy prej këngëtareve kryesore të top-listave botërore janë me origjinë shqiptare nga Kosova, të lindura nga prindër që ikën nga rajoni i shkatërruar nga lufta në vitet 1990. Lipa dhe Ora të dyja këndojnë në anglisht, por artistët shqiptarë nga Kosova gjithashtu kanë pasur suksese të mëdha në Evropë, Lindjen e Mesme, Afrikën Veriore, Indi, Australi dhe ShBA – një skenë e gjallë vendore e lindur nga qëndrueshmëria dhe kreativiteti pas luftës në Kosovë.
“Meqenëse janë të kufizuara aktivitetet rekreative, të rinjtë kanë kanalizuar energjinë e tyre në muzikë dhe arte”, shpjegon Gent Osmani, kompania e të cilit ‘Fole Publishing’ shpërndan dhe promovon videoklipe muzikore për yjet shqiptarë dhe kosovarë.
Një nga këto yje, Dhurata Dora, ka mbi 860 milionë shikime në YouTube me hitin e saj të famshëm “Zemër”, një bashkëpunim i vitit 2019 me reperin algjerian Soolking, i cili ka dominuar në top-listat e Belgjikës, Zvicrës dhe Francës. Bashkëpunimi i Dorës në vitin 2021 me këngëtarin kongolezo-francez GIMS, “Only You”, u certifikua ‘gold’ në Francë dhe me ‘platin’ në Zvicër, dhe performanca e saj me yllin e “The Voice of Albania”, Yll Limani, ishte ndoshta performanca më e spikatur në gjuhën shqipe në ‘Sunny Hill’ këtë vit.
Duke kënduar kryesisht tekste që trajtojnë dashurinë dhe tradhtinë, yjet e popit kosovar shpesh bashkëpunojnë me artistë nga Shqipëria ose diaspora, duke prodhuar rregullisht videoklipe në YouTube të mbushura me pamje ajrore verore dhe fustane të ngjyrosura. Ato përfshijnë gjithçka, nga meloditë tipike ballkanike (si “Malli” i Albrim Llapqevës), tek këngët hip-hop (si “I Kom Pa” e Butës dhe Noizyt), tek meloditë tërheqëse pop (përfshirë “Bonbon” të Era Istrefit, e cila është parë gati një miliard herë në YouTube).
Instrumentet tradicionale ballkanike përdoren shpesh, si gajdja, një fyell i bërë prej druri, tingulli hipnotizues i së cilës përdoret në mënyrë efektive në remiksin “Habibi [Albanian Remix]” nga DJ Gimi-O, Ricky Rich dhe Dardan.
Skenat e dalluara të popit dhe rokut të Kosovës datojnë që nga koha kur ajo ishte ende pjesë e Jugosllavisë. Atëherë, “Shqiptarët e Kosovës kishin shumë më tepër liri, lëvizshmëri dhe qasje në botën e jashtme sesa shqiptarët e Shqipërisë”, thotë Robert A Saunders, një akademik amerikan që hulumton identitetin në vendet post-sovjetike. “Dhe sigurisht për një gjeneratë që lindi në dhunë, që u rrit nga prindër që kishin kaluar luftën, kosovarët mbartin një ndikim ndërgjenerativ të të qenit një minoritet i keqtrajtuar. Nëse shikoni hip-hopin amerikan dhe temat e asaj muzike do të përputheshin me popullsinë kosovare shqiptare”.
Ndërsa muzika pop e Kosovës vazhdon të përhapet në të gjithë globin, pyetja është sa përfiton ende nga ky sukses vendi i vogël nga i cili e ka origjinën.
Sipas Dukagjin Lipës, ndikimi ekonomik i festivalit ‘Sunny Hill’ në Prishtinë është rreth 20 milionë euro në një javë. Shumë hotele në qytet janë rezervuar gjatë kohës së festivalit. Por me biletat e çmimit prej 200 euro për kokë – pak nën gjysmën e pagës mesatare të një kosovari – festivali është i papërballueshëm për shumë vendas. Rreth 45 për qind e atyre që morën pjesë në festival këtë vit udhëtuan nga jashtë.
Më 1 janar të këtij viti, mbajtësit e pasaportave kosovare fituan të drejtën për të udhëtuar pa viza brenda BE-së. Disa kanë frikë se kjo mund të shkaktojë një ikje të trurit vendas. Megjithatë, liberalizimi i vizave do të lehtësojë gjithashtu lëvizjen e lirë të ideve dhe bashkëpunimin ndërkombëtar, në muzikë dhe përtej saj. Në festival, adoleshentet Vesa dhe Urta thonë se do të donin të studionin në universitete jashtë, por planifikojnë të kthehen në Kosovë pas kësaj. “Mendoj se Kosova është zgjedhja më e mirë për të jetuar. Ne kemi të gjithë miqtë tanë këtu, mund të dalësh në mes të natës dhe të ndihesh i/e sigurt”.
Në Zone Club, një nga klubet e natës më të njohura në Prishtinë, festa vazhdon deri vonë natën. Ndërsa dyert hapen në 23:30, performuesi i parë nuk është planifikuar të arrijë deri rreth orës 2 të mëngjesit. Agnesa 19-vjeçare, prindërit e së cilës janë nga Kosova, është ulur në zonën e qetë jashtë me miqtë e saj. Ajo ka një këndvështrim optimist për industrinë muzikore të vendit. “Jam vërtet kre.nare për të gjithë yjet e popit nga Kosova. Për shkak se Prishtina është e vogël, shpesh i sheh ata në zonat VIP të klubeve ose duke ecur në qendër të qytetit. Skena është shumë e qasshme”
Ajo tani jeton në Gjermani, por këmbëngul se muzika e rrënjëve të saj ende rreh në zemrën e saj. “Jam rritur me muzikën këtu dhe e kam dashur shumë, mendoj se çdo shqiptar mund të lidhet me atë ndjenjë”.
Përgatiti:
