Si t’i njohim hormonet që lidhen me lumturinë dhe shëndetin e përgjithshëm?

Hormonet kanë një ndikim të madh në jetën tonë të përditshme dhe përfundimisht në cilësinë e saj.

Dr. Erëza Y. Durmishi

Çdo aktivitet i yni, si dhe të gjithë faktorët e jashtëm, shkaktojnë reaksione të caktuara në trupin tonë, të cilat pothuajse gjithmonë shoqërohen me sekretimin e hormoneve përkatëse. Kështu, në momentet e stresit, truri ynë sekreton kortizol ose prolaktinë, ndërsa në momentet e lumturisë ose kënaqësisë, pjesë të tij çlirojnë dopaminë, serotoninë, endorfinë ose oksitocinë – të gjitha të njohura gjerësisht si “hormonet e lumturisë”. Megjithatë, secila prej tyre sekretohet në situata të ndryshme dhe dërgon impulse të ndryshme në trupin tonë, duke na bërë më të lumtur, më të relaksuar dhe madje më rezistentë ndaj dhimbjes.

Këto hormone, pasi lirohen në qarkullimin e gjakut nga gjëndrat, veprojnë në organe dhe inde të ndryshme për të kontrolluar procese të caktuara të brendshme – nga mënyra se si funksionon trupi, deri te ndjenjat dhe gjendja shpirtërore.

Hormonet e lumturisë janë neurotransmetues, që do të thotë se ato transmetojnë informacion përmes hapësirave midis qelizave nervore. Me fjalë të tjera, hormonet e lumturisë janë transmetues kimikë të sinjaleve në tru që luajnë rol kyç në rregullimin e humorit dhe mirëqenies emocionale.

Në mozaikun e gjallë të përvojës emocionale njerëzore, hormonet e lumturisë luajnë një rol qendror. Këta ndërmjetës kimikë në tru jo vetëm që rregullojnë humorin tonë, por edhe formësojnë mënyrën se si e përjetojmë botën përreth nesh. Të kuptuarit e mekanizmave të veprimit të hormoneve kryesore të lumturisë hap derën për një kuptim më të mirë të kompleksitetit të emocionalitetit njerëzor.

Endorfina, serotonina, dopamina dhe oksitocina janë hormonet kryesore që çojnë në ndjenjën e lumturisë dhe kënaqësisë, dhe ka disa mënyra për të stimuluar sekretimin e tyre. Faktorë si ushqimi i duhur, aktivitetet fizike dhe pasioni krijues mund të ndikojnë në prodhimin e tyre.

Këta neurotransmetues bashkëveprojnë me njëri-tjetrin dhe kanë role komplekse në rregullimin e gjendjeve emocionale. Çekuilibrat në nivelet e tyre mund të kontribuojnë në çrregullime të humorit dhe probleme të shëndetit mendor. Është e rëndësishme të theksohet se të kuptuarit e këtyre proceseve është kompleks, dhe shëndeti mendor është rezultat i faktorëve të shumtë, përfshirë gjenetikën, mjedisin, dietën dhe stilin e jetës.

Endorfina

Lëvizja është njohur prej kohësh si një mjet kundër depresionit, dhe shkenca e ka vërtetuar rolin e saj të dobishëm: sportet dhe përpjekjet e tjera të moderuara fizike prodhojnë një efekt të matshëm fiziologjik, i cili siguron një ndjenjë të mirëqenies psikofizike.

Anglezët e quajnë ‘runner’s high’, që mund të përkthehet si “eufori nga vrapimi”. Mirëpo, nuk bëhet fjalë vetëm për vrapimin, por për çdo aktivitet fizik që kërkon pak më shumë përpjekje – pra edhe për çiklizëm, not, basketboll, ecje të shpejtë, punë në kopsht, seks, etj.

Dopamina

Dopamina ndikon në humorin, gjumin, kujtesën, të mësuarit dhe përqendrimin tonë. Ekspertët besojnë se dopamina është më së shumti e lidhur me motivimin, dëshirën dhe impulsin. Një ekuilibër i mirë i dopaminës është me rëndësi jetike për mirëqenien fizike dhe mendore.
Mënyra e të ushqyerit mund të ndikojë në nivelin e dopaminës. Besohet se yndyrat e ngopura shkaktojnë procese inflamatore që mund të ndikojnë në sekretimin e saj. Për shkak të mungesës së proteinave, mund të ndodhë mungesa e l-tirozinës, një aminoacid që ndihmon në prodhimin e dopaminës.

Aktiviteti fizik mund të rrisë nivelin e dopaminës në trup. Shëtitjet e rregullta, noti ose çiklizmi mund të ndihmojnë. Ndryshimet në mënyrën e të ushqyerit mund të stimulojnë sekretimin e saj. Disa studime sugjerojnë se yndyrnat e pangopura nuk kanë të njëjtin efekt, dhe një dietë e pasur me yndyrna të mira të pangopura, së bashku me fruta, perime dhe proteina, mund të jetë e dobishme.

Aminoacidi l-tirozinë është veçanërisht i rëndësishëm, sepse trupi ka nevojë për të për prodhimin e dopaminës. L-tirozina gjendet te pula, viçi, vezët, bajamet, avokadot, bananet. Avokadot dhe bananet janë gjithashtu burime natyrore të vetë dopaminës, së bashku me ushqime të tjera si bizelet, patëllxhani, frutat agrume dhe domatet.

Serotonina

Serotonina është një neurotransmetues natyral monoaminik që transmeton sinjale midis qelizave nervore në të gjithë trupin. Përveç kontrollit të emocioneve, ajo ndikon edhe në funksionet motorike. Gjithashtu ndikon në humor dhe njihet si një nga hormonet e lumturisë. Ndihmon gjithashtu në përmirësimin e gjumit, është e rëndësishme për tretjen, si edhe për shërimin e plagëve dhe kontrollin e funksioneve seksuale. Ka studime që thonë se mungesa e këtij kimikati mund të ndikojë edhe në shfaqjen e depresionit.

Niveli i serotoninës mund të rritet nga ekspozimi ndaj dritës së ditës, ushtrimet, ushqyerja e duhur dhe meditimi. Sa i përket të ushqyerit, nivelet e serotoninës ndikohen më shumë nga karbohidratet komplekse si perimet, frutat, bishtajoret dhe drithërat e plota. Kur konsumohen këto ushqime, trupi prodhon më shumë insulinë, e cila ndihmon muskujt të përthithin më shumë aminoacide, duke i dhënë triptofanit një shans më të mirë për të arritur në tru.

Oksitocina

E njohur gjerësisht si “hormoni i dashurisë”, oksitocina prodhohet në hipotalamusin e trurit dhe, nëpërmjet gjëndrës së hipofizës, kalon në qarkullimin e gjakut dhe shpërndahet në trupin tonë në momentet kur ndihemi të lumtur ose të dashuruar.

Megjithatë, studimet shkencore gjatë viteve të fundit kanë vërtetuar se ky hormon është shumë më tepër sesa një “hormon dashurie” dhe se ndihmon ndjeshëm në përmirësimin e ndërveprimeve shoqërore, duke na motivuar të kërkojmë marrëdhënie më të mira dhe më të thella. Por ekziston edhe një anë tjetër e sekretimit të oksitocinës – ajo mund të forcojë ndjenjat e xhelozisë, të cilat ndonjëherë çojnë në reagime të nxituara. /Telegrafi /Katror.info