Muzika, sidomos ajo moderne përveç që na argëton, na fisnikëron përmes temave dhe mesazheve të caktuara. Duke pasur parasysh historinë e gjatë të muzikës protestuese, për barazitë dhe drejtat universale gjatë historisë, këngët kundër luftës janë ndër më të rëndësishmet pasi që synojnë ndërgjegjësimin e masave. Ka albume të tëra që janë realizuar në këtë cilësi p.sh. Pink Floyd “The Final Cut” (Prerja e fundit) album i cili trajton luftën e shkurtër Falklande mes Mbretërisë së Bashkuar dhe Argjentinës më 1982.
Me fillimin e Luftës së Falklands, Roger Waters e shkruan atë si një album konceptual duke eksploruar atë që ai e konsideronte tradhtinë e babait të tij, i cili vdiq duke shërbyer në Luftën e Dytë Botërore. Waters siguroi vokalin kryesor për të gjitha këngët, përveç një pjese, dhe ai vlerësohet për të gjithë shkrimin e këngëve. Albumi u shoqërua me një film të shkurtër të lëshuar në të njëjtin vit.
Më 1983 U2 boton albumin “War” (Lufta) ku trajtojnë pasojat si mentale edhe fizike të konflikteve të ndryshme. “System of a Down” është albumi debutues më 1998 i grupit amerikan me të njëjtin emër. Albumi konsiderohet përgjithësisht metal alternativ. Temat lirike përgjatë albumit ndryshojnë, dhe kryesisht janë kundër luftës, gjenocidit, fesë dhe shpëlarjes së trurit.
Mundesh me e lexu edhe…
Janë edhe këngët që na kanë trishtuar dhe paralajmëruar me trishtimet e luftës që i kanë trajtuar. “Civil War” (Lufta Civile) nga “Guns and Roses është e tillë. Është një këngë proteste për luftën, e cila i referohet të gjitha luftërave si “luftë civile” dhe thotë se lufta “ushqen vetëm të pasurit ndërsa varros të varfërit”.
Në këngë, këngëtari kryesor Axl Rose pyet në fund të këngës “Çfarë ka kaq civilë te lufta, gjithsesi?” Gati se nuk ka autor ose performues me emër që nuk e kanë trajtuar luftën përmes këngëve të tyre.
Lista është shumë, shumë e gjatë dhe në këtë kontekst ndoshta nuk është për t’u habitur që këngët e shkruara për qytetin e Hiroshimës dominohen kryesisht nga ato që kanë të bëjnë me sulmin bërthamor në atë qytet.
Më 6 gusht 1945 një bombardues i rëndë amerikan B-29 i quajtur Enola Gay hodhi një bombë atomike me arsenal uraniumi, me emrin ironikisht të lezetshëm Little Boy, në qytetin japonez të Hiroshimës. Tri ditë më vonë, do të ishte radha e Nagasakit, këtë herë me arsenal plutoniumi, të tipit implosion të quajtur Fat Man.
Nga muzika country në vitet e pasluftës e deri te stilet më bashkëkohore punk, pop dhe elektronike, shumë zhanre e kanë kthyer vëmendjen drejt asaj ngjarjeje fatale dhe pasojave të saj.
Një nga shembujt e parë është “Atomic Power” (Fuqia Atomike) e artistit country nga Karolina e Veriut, Fred Kirby, e shkruar një ditë pas Hiroshimës. “Hiroshima, Nagasaki, paguan një çmim të madh për mëkatet e tyre”, këndon Kirby, ndërsa pretendon se fuqia atomike iu dha SHBA-së nga “dora e fuqishme e Zotit”( Nagasaki është shtuar në interpretimet dhe botimet e mëvonshme). Tema të ngjashme të ndërhyrjes hyjnore dhe patriotizmit amerikan kalojnë nëpër këngën e vitit 1946 “When The Atom Bomb Fell”, (Kur ra bomba atomike), e kënduar nga Karl dhe Harty, e cila pretendon se “bomba që goditi Hiroshimën ishte përgjigja e lutjeve të djemve tanë luftarakë”.
Pas euforisë dhe ndjenjës së triumfit fillojnë shqetësimet për përdorimin e atomit, frika, keqardhja, vetëdijesimi dhe ndërgjegjja.
Fillimi i keqardhjes dhe vajtimit në muzikë ndaj asaj ngjarjeje në Amerikë mund të thuhet se ishte Bluesi i Muddy Waters “Atomic Bomb Blues”(Bluesi për bombën atomike). Kantautori amerikan Rod MacDonald në albumin e tij “Recognition” (Njohja) përfshin këngën të cilën e kishte shkruar gjatë ditëve të tij studentore kur kaloi një verë duke punuar për Newsweek, “A Man Who Droped The Bomb On Hiroshima” (Njeriu që hodhi bombën në Hiroshima) kur intervistoi pilotin e bombarduesit B-29 në atë ditë fatale.
Ajo që ndeshet rrëfimtare në lirikën e MacDonald-it, është komenti i pilotit “ata nuk na thanë kurrë se çfarë po mbanim”, dhe më vonë, ai piloti u ndje i detyruar të vizitonte Japoninë për të qetësuar ndërgjegjen e vet.
Para se të shndërrohen në pop komercial më i shitur i viteve 1980, Ultravox me Midge Ure ishte një nga grupet më inovative dhe emocionuese britanike që u shfaq në skenën punk të fundit të viteve 1970. Albumi i tyre i dytë “Ha Ha Ha” përmbante këngën “Hiroshima Mon Amour”, i ndikuar nga filmi klasik i vitit 1959 me të njëjtin emër që tregon historinë e një lidhjeje dashurie midis një aktoreje franceze dhe një arkitekti japonez pas bombardimeve atomike.
Kënga është e frikshme dhe e zhdrejtë, duke mos përmendur qytetin me emër dhe duke iu referuar “ngasja në trena ndërqytetës e veshur me grinë evropiane”, por është bërë një nga pistat më thelbësore të frymëzuara nga Hiroshima në kulturën popullore perëndimore.
Nga epoka dhe zhanri i ngjashëm me melodinë e Ultravox, “Enola Gay” nga grupi OMD (Orchestral Maneuvers in the Dark) trajton më drejtpërdrejt ndikimin e bombardimeve. Është një produkt i valës së re, lëvizjes elektronike muzikore në Mbretërinë e Bashkuar që prodhoi një numër këngësh që prekën ndjenjat kundër luftës dhe paranojën e Luftës së Ftohtë dhe u bënë një nga hitet më të njohura të grupit.
Titulli i referohet avionit që hodhi bombën më 6 gusht 1945 dhe teksti i këngës e përdor tragjedinë si një paralajmërim kundër përsëritjes së saj në një epokë të tensioneve të rritura globale. Rreshti “Enola Gay sot është nëna krenare për djalin e vogël” është një tundje e ditur ndaj pseudonimit “Little Boy” (djali i vogël) që i është dhënë raketës së hedhur në qytet. Përkundër frikës se tema mund të jetë shumë e vështirë për t’u bërë një hit, kënga ia doli shumë mirë në të gjithë Evropën në fillim të viteve tetëdhjetë.
Fillimisht i realizuar në vitin 1971 në një kohë kur shumë grupe rock po trokisnin himnet kundër luftës, kënga “Hiroshima” nga Wishful Thinking me 4 pjesë paksa të errëta britanike është e dukshme për fokusimin në Hiroshima dhe jo në Vietnam, që ishte shkaku kryesor i protestës së kulturës popullore të asaj kohe.
“Hiroshima” nuk i shqetësoi listat në atë kohë, por doli mirë në disa vende evropiane, duke përfshirë Gjermaninë, kur u ribotua në vitin 1978. Kënga arriti suksesin komercial më 1990 kur këngëtarja gjermane Sandra realizoi versionin e saj “Hiroshima” në produksion nga Michael Cretu. Sandra vendosi të këndojë “Hiroshima” kundër luftës nga shqetësimi i saj për trazirat politike që po ndodhin në vende si Liban, Kinë dhe Rumani në fund të viteve 1980.
Boris (Borisu) është një grup japonez që bazohet në stile të ndryshme si sludge metal, drone, noise, psychedelia dhe minimalism i formuar në 1992 në Tokio. Boris njihen si pionierë të zhurmës eksperimentale më peizazhet e tyre tingëlluese të kitarës. Grupi me këngën “Beyond Good and Evil” (Përtej së mirës dhe të keqes) më 2022, përdor historinë shkatërruese të Hiroshimës si një pikënisje për të krijuar diçka tipike të bukur dhe të shëmtuar në të njëjtën kohë.
Trajtimi i tij vizual i cili e gjen Watan, vokalisten e grupit e cila është vetë nga Hiroshima duke qëndruar e vetme në një shtëpi të braktisur ku rrjetet e merimangave grumbullohen në qoshet dhe barërat e këqija rriten nëpër dërrasat e dyshemesë, ndërsa kamera zmadhohet ngadalë për të zbuluar pyllin e dendur që rrethon ndërtesën e shkatërruar, është një vizion i një post-morali, bota post-njerëzore. Më konkretisht, sipas grupit, është skena e një apokalipsi që Japonia e ka dëshmuar tashmë.
Ka një magnitudë të madhe në një re të madhe kërpudhash (të krijuar nga shpërthimi bërthamor) dhe në rrënojat e kalbura. “Ne ndjejmë trishtimin dhe bukurinë e këtyre gjërave në të njëjtën kohë, kështu jemi ne. Kjo video është bërë nga këndvështrimi i një reje kërpudhash, dhe ajo kërpurdhë është nga Hiroshima, patën deklaruar atëbotë grupi Boris.
Një nga artistët më të famshëm japonezë globalisht, si dhe e veja e John Lennon, Yoko Ono ka një katalog të pasur dhe të larmishëm të punës që përfshin disa mediume. Kënga e saj bezdisëse “Hiroshima Sky Is Always Blue” (Qielli mbi Hiroshimën është gjithmonë i kaltër, është një nga prodhimet e saj më pak të njohura, e shkruar fillimisht për një shfaqje në Broadway për Hiroshimën që u shfaq premierë në 1997 dhe deri më tani është shfaqur vetëm në një CD që shoqëron ekspozitën solo të Yokos “Rruga e Shpresës” në Muzeun e Artit Bashkëkohor të qytetit të Hiroshimës. Kënga përmban zërin e saj duke shqiptuar fraza duke përfshirë “John, ne jemi këtu tani së bashku”, “paqe në tokë” dhe “qielli i Hiroshimës është gjithmonë blu”.
Yasuhiko Shigemura, një muzikant me bazë në Tokio, me origjinë nga qyteti i Hiroshimës, më 2022 ka realizuar këngën “The River” (Lumi), e cila përshkruan shkatërrimin nga bombardimet atomike dhe rimëkëmbjen e mëvonshme të qytetit. Siç thotë kënga: “Ka gjëra që nuk duhet t’i harrojmë kurrë, ka gjëra që duhet t’ua përcjellim brezave të ardhshëm”, tekste që pasqyrojnë dëshirën e Shigemura për të ndarë të tilla “gjëra” me të gjithë, duke kapërcyer kufijtë e brezave dhe ata kombëtarë.
Kënga përcjell praninë e viktimave të bombës atomike brenda teksteve të tilla si: “Kishte njerëz që u zhdukën pa e ditur se çfarë ndodhi”. Ai po ashtu shpreh ndjenjat e të mbijetuarve nga bomba atomike , të cilët kanë duruar vështirësi, fizike duke përfshirë plagët e djegies dhe diskriminimin nga të tjerët dhe u kërkon njerëzve që “të dëgjojnë dhe të përcjellin historitë e shërimit tonë nga ajo ditë”.
Shigemura lindi në fshatin Ama-cho, në prefekturën fqinje Shimane, por u rrit në qytetin e Hiroshimës. Ai i përkiste grupit të muzikës pop në shkollën e mesme Kanon, në Hiroshima Nishi Ward. “The River” është balada e parë e Shigemuras që përshkruan bombardimin atomik të Hiroshimës. Duke vizituar Shtetet e Bashkuara çdo vit duke filluar në vitet 1980 për të incizuar muzikën e tij atje, ai ka pasur mundësinë të ndërveprojë thellë me amerikanët vendas që jetojnë në rezervatet në shtetin amerikan të New Mexico, një përvojë që e frymëzoi atë për të krijuar këngën.
Më 2016, kur ai pranoi një ofertë nga një radio lokale atje për t’u shfaqur në një program 60-minutësh, gazetari e pyeti në lidhje me ndjenjat e tij për bombardimin atomik. Shigemura nuk ishte në gjendje të përgjigjej në mënyrë adekuate. Ai pat deklaruar “Ndjeva vërtet se kishte kaq shumë gjëra për të cilat nuk dija shumë. Unë hezitova të flisja në atë kohë, sepse po pyesja veten se si duhet ta përshkruaj situatën për popullin amerikan.”
New Mexico është shtëpia e Los Alamos, vendi në të cilin u zhvilluan armët atomike. Vetëm pas asaj vizite në New Mexico, i njohuri i zotit Shigemura i kërkoi atij të krijonte një këngë të re. Së bashku me shprehjet e drejtpërdrejta, kënga përfshin tekstin “Nuk dua të flas se kush është fajtor, as nuk kërkoj pajtim”.
Ai e shkroi atë shprehje sepse besonte se qytetarët e Japonisë dhe Shteteve të Bashkuara duhet para së gjithash të përballen me natyrën tragjike të bombardimeve atomike. “Kjo këngë është e përbërë nga përgjigjet e mia për pyetjet që më bënë në atë kohë gjashtë vjet më parë,” pat deklaruar Shigemura më 2022.
Vladimir Putin, presidenti i Rusisë ka nënkuptuar gatishmërinë e tij për të përdorur armë bërthamore në luftën me Ukrainën. Shigemura pat thënë se ishte i frikësuar nga ato kërcënime dhe se ishte shumë e rëndësishme të përcjellë mesazhin e këngës së tij./Katror.info
Përgatiti:
