Dhjetë byzylykë ari, 17 kuti purosh, një kompakt pluhuri, një krehër dhe plot 598 monedha ari – të gjitha këto sende përbëjnë një thesar të çmuar dhe disi misterioz, i zbuluar rastësisht nga dy alpinistë në verilindje të Republikës Çeke.
Alpinistët, të cilët dëshirojnë të mbeten anonimë, po ndiqnin një shteg të shkurtër përmes një pylli në malet Krkonoše – një zonë e njohur për ecje malore – kur vunë re një kuti alumini që dilte pjesërisht nga një mur guri.
Pasi e hapën dhe zbuluan përmbajtjen, ata e dorëzuan menjëherë në Muzeun e Bohemisë Lindore në qytetin e afërt Hradec Králové, sipas Miroslav Novák, shefi i departamentit arkeologjik në muze.
Mundesh me e lexu edhe…
“Gjetësit erdhën te numizmati (eksperti i monedhave) i muzeut pa një takim paraprak. Vetëm pas kësaj, arkeologët nisën të merren me vendin e zbulimit,” tha Novák për CNN në një email.
Kush mund ta ketë fshehur këtë thesar dhe pse, mbetet ende temë debatesh. Por një gjë është e qartë: depozita nuk mund të jetë më e vjetër se rreth një shekull, pasi një prej monedhave daton në vitin 1921. Për pjesën tjetër, për momentin ekzistojnë vetëm hipoteza.
Sipas ekspertit të monedhave të muzeut, Vojtěch Brádle, vlera vetëm e arit në monedhat – që peshojnë 3.7 kilogramë (8.16 paund) – është rreth 8 milionë korona çeke, ose afërsisht 360,000 dollarë amerikanë. Dy nga kutitë e purove janë ende të mbyllura dhe nuk janë hapur.
Thashethemet lokale dhe mungesa e monedhave vendase
Zbulimi ka ngjallur interes të madh në komunitetin përreth. Muzeu ka pranuar një numër të madh telefonatash nga njerëz që ndajnë thashetheme lokale, të cilat mund të ndihmojnë në zbardhjen e origjinës së këtij thesari.
Një detaj i çuditshëm është mungesa totale e monedhave vendase në këtë përzierje. “Gjysma e tyre janë me origjinë ballkanike dhe gjysma tjetër me origjinë franceze,” shpjegon Novák. “Monedhat gjermane dhe të Evropës Qendrore mungojnë krejtësisht. Kjo është veçanërisht interesante duke pasur parasysh se gjetja ndodhet në një ish-kufi etnik mes popullsisë çeke dhe asaj gjermane.”
Ndër teoritë e përfolura, një sugjeron se thesari i përkiste një familjeje të pasur nga zona, si familja Swéerts-Špork, pronarë të kompleksit barok Kuks pranë lumit Elba. Një tjetër teori propozon që thesari mund të jetë plaçkë lufte e legjionarëve çekosllovakë.
Një gjetje e rrallë
“Gjetje të tilla janë të rralla për këtë zonë,” thekson Novák. “Rreth nëntë kilometra më në juglindje u gjet një thesar prej 2,700 monedha argjendi nga shekulli i 12-të, dhjetë vjet më parë. Shumë banorë u larguan nga kjo zonë gjatë shekullit të 20-të, ndaj ka shumë ferma të braktisura.”
Sipas Brádle, përbërja e këtij thesari është veçanërisht e pazakontë: “Zakonisht, gjetjet çeke nga shekulli i 20-të përmbajnë kryesisht monedha gjermane dhe çekosllovake. Këtu nuk ka asnjë të tillë. Monedhat duket se kanë udhëtuar nga Ballkani dhe disa prej tyre kanë kundërvula nga ish-Jugosllavia, të përdorura gjatë viteve 1920–1930.”
Ai shton se nevojiten analiza të mëtejshme për të përcaktuar përbërjen metalike të sendeve dhe për të bërë një vlerësim të saktë të përgjithshëm.
Një pasqyrë nga historia
Profesoresha Mary Heimann, specialiste e historisë moderne dhe e Çekosllovakisë në Universitetin e Cardiff-it, thekson rëndësinë e vitit 1921 – kur është prerë monedha më e re në thesar. Ai ishte një vit i paqëndrueshmërisë së madhe në rajon, me krizë financiare dhe papunësi të lartë në Çekosllovaki.
Ajo ngre pikëpyetje mbi teorinë se thesari u fsheh në vitin 1945, duke sugjeruar se, nëse kjo do të ishte e vërtetë, do të kishte monedha më të reja në përbërje. “Mungesa e monedhave vendase e bën situatën edhe më enigmatike,” thotë ajo.
“Mund të ketë qenë një koleksionist, një punonjës muzeu, apo dikush që vodhi një koleksion. Kjo është një zonë kufitare, me etni të përziera dhe histori të trazuar, veçanërisht pas Luftës së Parë Botërore.”
Çfarë ndodh më pas?
Pasi të përfundojnë analizat, sendet do të ruhen në koleksionin e monedhave të muzeut. Një ekspozitë e përkohshme pritet të organizohet në vjeshtë.
Sipas ligjit çek, të gjitha gjetjet arkeologjike i përkasin administratës rajonale që nga momenti i zbulimit. “Në këtë rast, thesari iu dorëzua muzeut në mënyrë korrekte,” tha Novák. “Gjetësi ka të drejtë për një shpërblim financiar, i cili varet nga vlera e metalit ose vlerësimi historik.” /Katror.info
Përgatiti:
