Krishtlindjet janë bërë festa dominuese në kalendarin kulturor perëndimor, por jehona e së kaluarës para-krishtere mund të gjenden ende në gjithë kontinentin.
Krishtlindjet janë festa kryesore e dimrit perëndimor, me një kast të menjëhershëm personazhesh të njohur: Jezusi, Familja e Shenjtë dhe figura dhuruesish si Babagjyshi i Vitit të Ri dhe Tre Mbretër Magë. Megjithatë, po të shikoni më nga afër, do të gjeni një ansambël misterioz personazhesh të hijshme që popullojnë festivalet dimërore të Evropës, duke pëshpëritur jehona të së kaluarës para-krishtere. Disa prej tyre ngjajnë me personazhe mitologjikë, si shtrigat dhe demonët; të tjerët kanë një ndjesi animiste, duke përfaqësuar shpirtrat e natyrës, shkruan BBC, përcjell Katror.info.
Historikisht, Kisha ka tentuar t’i zhdukë këto figura folklorike, por shumë prej tyre kanë mbijetuar, shpesh duke u integruar në zakonet kulturore të krishtera. Sot, ato ofrojnë një vështrim magjepsës mbi mënyrën se si folklori dhe traditat fetare ndërthuren, duke formuar bazën për festivale të gjalla që udhëtarët mund t’i përjetojnë vetë. Ja katër nga më interesantet:
Festa della Befana, Itali
Imazhi i një shtrige që fluturon natën mbi një fshesë mund të mos duket në përputhje me Krishtërimin. E megjithatë, në Italinë kryesisht katolike, ky është roli i La Befanës, e cila shpërndan dhurata natën e 5 janarit (e njohur gjithashtu si Vigjilja e Epifanisë).
Befana ka shumë ngjashmëri me Babagjyshin e Vitit të Ri. Ajo fluturon gjatë natës për të shpërndarë dhurata për fëmijët, në stilin e Babagjyshit, dhe madje hyn në shtëpitë e tyre përmes oxhakut – arsyeja pse zakonisht përshkruhet e mbuluar me blozë. Ajo gjithashtu ka një funksion moral, duke shpërblyer fëmijët që janë sjellë mirë me lodra dhe karamele, ndërsa ata të pabindurit i ndëshkon duke u lënë copa qymyri. Befana mund të ketë origjinë para-Krishtiane – ajo ka ngjashmëri me Strenua-n, perëndeshën romake të dhurimit të dhuratave për Vitin e Ri – por është përvetësuar në kulturën e krishterë italiane përmes një miti që thotë se ajo strehoi Tre Mbretër Magë gjatë udhëtimit të tyre për të takuar foshnjën Jezus.
Befana është pjesë e folklorit në gjithë Italinë, por shtëpia e saj konsiderohet të jetë qyteti Urbania në rajonin Marche, ku çdo janar festohet Festa della Befana. Rreth 30,000 vizitorë mblidhen për të shijuar befanini-t (biskota me shije rumi në formë shtrige), për të parë çorapen më të gjatë në botë (50 metra) dhe për të bërë pazar në tregje artizanale. Në rrugë performojnë shtriga të veshura me kostume që kërcejnë dhe “fluturojnë” mes kullave të kishave.
Krampusnacht, Alpet Evropiane
Data 6 dhjetor shënon festën e Shën Nikollës, një peshkop grek i shekullit të 3-të që u bë shenjt mbrojtës i fëmijëve dhe është origjina e legjendës së Babagjyshit të Vitit të Ri. Në Alpet e Evropës Qendrore, veçanërisht në Bavari, Austri dhe Tirolin e Jugut, Dita e Shën Nikollës shoqërohet, si Epifania në Itali, me dhënien e dhuratave për fëmijët e sjellshëm.
Natën para saj, megjithatë, ndodh një festë krejt më e errët dhe më e frikshme: Nata e Krampusit. Folklori në këtë pjesë të Evropës flet për Krampusin, një figurë demonike – gjysmë njeri dhe gjysmë dhi, me gjuhë të gjatë, gëzof të zi, brirë dhe sy të egër – i cili ndëshkon fëmijët e pabindur. Në Krampuslauf (Vrapimi i Krampusit) që zhvillohet më 5 dhjetor, banorët e veshur si Krampus shfaqen me maska, festojnë me schnapps dhe bëjnë zhurmë për të larguar shpirtrat e këqij.
Mari Lwyd, Uellsi
Në Uells, periudha e Krishtlindjes dhe Vitit të Ri shënohet nga një nga zakonet më të spikatura britanike: Mari Lwyd. Tradita e lashtë përfshin një kafka kali e zbukuruar me fjongo dhe e mbuluar me çarçafë, duke u bartur nga një banor që shkon shtëpi më shtëpi për të kërkuar ushqim dhe pije përmes vargjeve poetike.
Vallja e Ariut, Rumani
Në rajonin lindor të Moldavisë në Rumani, më 30 dhjetor, qytetarët vishen me lëkura ariu të trashëguara ndër breza dhe performojnë në rrugë për të simbolizuar rilindjen shpirtërore për vitin që po vjen.
Rituali besohet se ka origjinë te Geto-Dakët, të cilët shihnin arinjtë si kafshë të shenjta të forcës dhe rinovimit. Festivalet kryesore mbahen në Comănești./Katror.info
Përgatiti:
