Mundesh me qenë super-kuzhinier/e, besa edhe gurman/e e me provu gjithëçka, veç me ushqim tradicional t’tonin nuk ka. Recetat tradicionale shqiptare tregojnë se përmes gatimit me pak harxh e gjana asht kriju nji formë efektive e mbijetesës me pak resurse e material, por që nuk ka ba kompromis me shije. E që ushqimi n’kulturën tonë asht element bajagi i randësishëm e dëshmojnë edhe 16 thanjet e urta shqiptare ku përmendet ushqimi.
Me rastin e përvjetorit t’shtetit tonë, ne kemi vendosë me ofru përmbajtje ku i gëzohemi vlerave, traditave dhe kulturës tonë, përfshirë këtu edhe kulturën e gatimit dhe kuzhinën shqiptare. E për me e dëshmu se ne vërtetë kemi traditë t’gatimit dhe ushqime plot shije, kësaj radhe t’i kemi listu 7 ushqimet ma karakteristike t’kuzhinës tonë, por kuptohet që kemi edhe shumë e shumë specialitete t’tjera që meritojnë me u përmendë herën tjetër.
1. KRELANË E KALLAMOJT’
Ne e kemi gjetë pjatën tipike tradicionale shqiptare që shumica prej nesh e hajmë me qejf – bahet fjalë për krelanën e kallamojt’ perfekte për krelanën e kallamojt’. E pavarësisht që variantet e kësaj gatese dallojnë lehtësisht – thelbi mbetet i njejtë. Kështu, përgatitja e krelanës klasike t’kallamojt‘ as nukdon shumë punë e as harxh, por krejt çka ofron asht super-shije. E ma s’miri asht me e shoqnu këtë pjatë me nji gotë jogurt e ajran, speca me mazë e pse jo edhe tomatina t’mbushuna me djathë.
2. PITE “KATMER” ME SPINAQ
Kuzhina shqiptare asht e pa imagjinueshme pa gatesat e brumit, e ndër ma kryesoret e krejt gatesave me doemosdo asht edhe pitja. Secili shqiptar, i madh e i vogël i ka preferencat e vehta sa i përket “mbushjes” t’pites; do preferojne pite me djathë apo mish, disa me purri, kungull, patate, qepë, kaltra (variantet janë t’shumta pra), por pitja me spinaq asht definitivishti nji ndër ma t’pëlqymet, dhe me shumë t’drejtë. E për me e intesifiku shijen e me t’u kënaqë me ka krejt, padyshim specat turrshi, por edhe kastravecat turrshi janë shoqërues ideal për nji pjatë me pite “katmer”.
3. BYRIAN ME SPINAQ DHE VE
Listës t’delikatesave tradicionale shqiptare nuk ban me i mungu as gatesat n’tavë e gjellërat. Byriani, ose siç disa t’tjerë e quajnë burian – asht delikatesa e famshme e kuzhinës shqiptare që n’mënyrë perfekte gërsheton shijen e orizit n’tavë bashk me spinaqin e freskët dhe vezët. E servume kryesisht n’tavë lloqi dhe e shoqnume me pogaqe shtëpije – kjo gjellë definitivisht me plot meritë e meriton vendin e tretë n’listën e ushqimeve ma t’shijshme tradicionale shqiptare. S’thonë kot: e treta, e vërteta.
4. MANTIA ME MISH
Mantiat janë nji prej gatesave që lypin ma s’shumti marifet n’përgatitje, e që jo çdokush din me i ba siç duhet. Megjithatë, krejt e njohim dikand që i përgatitë mantiat ma t’shkrifta me mish, e që edhe me ta qit’ tepsinë përpara nuk kishim ditë me u ngi. T’mbushuna me mish t’kavërdisun e pak erëza, këto kafshata t’vogla janë simbol i ushqimit që servohet n’çdo familje shqiptare, qoftë për gëzim, qoftë për idhnim. Pra, o n’dekë o n’darsëm – mantiat me mish nuk kanë qysh me mungu n’tryezën e secilit prej nesh dhe me t’drejtë. E për ekstra shije, mantiave ju shkon me ua bashkangjitë edhe nji krem-sallatë me kastraveca.
5. SPECA T’MBUSHUN
E kur bahet fjalë për speca t’mbushun, krejt pajtohemi që ato n’kuzhinën shqiptare zajnë vend t’veçantë, pikërisht për faktin se janë kombinimi ideal mes mishit e specave; dy gjana t’cilat shumica prej neve nuk mundemi me ju rezistu, veçanarisht nëse ke gjak shqiptari. E ma s’miri nji pjatë e tillë shoqnohet me sallatë lakre t’kuqe, apo sallatë mesdhetare me lakër t’bardhë.
6. LEÇENIK ME PURRI / PRESH
Leçeniku apo Buka e misrit (me purri / presh) asht nji prej gjanave ma t’shijshme, por edhe t’shnetshme t’kuzhinës tonë. I lehtë me u përgatitë e me zarzevate jo fort t’kushtushme, leçeniku me purri asht gatesë pa t’cilën sikurse për piten me spinaq – nuk paramendohet nji tryezë tradicionale shqiptare. Biles, kjo recetë asht dëshmi se gjanave ju jep shije dashnia ma shumë sesa harxhi, meqë çdo gjyshe e nanë e jona kanë ditë me nxjerrë diçka t’shijshme me pak gjana që kanë pasë n’dispozicion. Madje, prej recetave sikurse leçeniku me purri, kanë dal edhe recetat “moderne” tradicionale sikurse krelana me kunglleshë dhe proshutë – e që dorën n’zemër po e gërshetojnë mirë tradicionalen me modernen.
7. FLI N’SAÇ
Krejt për fund e kemi zgjedhë mbretëreshën e t’gjitha specialiteteve shqiptare, e që padyshim asht flija n’saç. Flia asht ndër t’paktat gatime që tek popujt e Ballkanit nuk mundesh me e gjetë, ‘pos tek shqiptarët. Brum i radhitun n’formë dielli e i pjekun n’saç diku n’natyrë për mbi 20-30 herë me radhë e ban këtë ushqim ideal me u hangër qoftë me pak djathë, kos, perime t’freskëta (domate, kastravec, qepë t’reja) ose turrshi, qoftë me diçka t’ambël sikurse mjalta, kompoti i dardhës, kompoti i mollës, apo reçeli i dredhëzave.
Këto 7 gatesa, apo siç ne kemi qejf me ju thanë “delikatesa” janë veç disa prej specialiteteve që ndër shekuj e dekada i kemi pasu prej njanit brez n’tjetrin. Kuptohet që n’këtë listë ka vend edhe për shumë specialitete t’tjera plot shije, por këto besojmë se e kryesojnë listën.
Shyqyr që kemi me çka me u mburrë – kur bie llafi edhe tek kuzhina. E ty, gëzuar përvjetorin e shtetit t’Kosovës – paç fatin me hangër, me pi e me festu me popullin tand përherë.! /katror.info/
Përgatiti:
