Verës do t’i themi lamtumirë me një fenomen shumë të rrallë qiellor. Bëhet fjalë për Superhënën e kaltër.
Hëna e fundit e plotë për sezonin e verës është afër, dhe atë jo çfarëdo Hënë e plotë. Të mërkurën, do të shohim të vetmen Superhënë të kaltër këtë vit (dhe në vitet në vijim).
Një superhënë ndodh kur Hëna është në pikën e saj më të afërt me Tokën gjatë orbitës së saj (dhe e dukshme në qiellin e natës), e njohur edhe si perigje.
Kur është rreth 362,000 kilometra nga Toka, hëna duket rreth 7 për qind më e madhe se një hënë e plotë tipike, një ndryshim në madhësi që shumë nuk do ta vënë re.
Ajo që e bën këtë fenomen edhe më të mahnitshëm është fakti se ofron një spektakël astronomik që popullata në zonat urbane mund ta shijojë pa dalë në natyrë dhe larg bllokimeve të lehta, që përndryshe redukton dukshmërinë e qiellit me yje në qytete.
Megjithatë, veçantia e kësaj superhëne të veçantë qëndron në klasifikimin e saj si “superhëna e kaltër”. Sipas llogaritjeve të astrofizikanit në pension të NASA-s, Fred Espenak, Hëna do të jetë afërsisht 355,000 kilometra larg. Kjo e pozicionon atë si hënën më të ndriçuar gjatë gjithë vitit 2023.
Termi “superhëna” u krijua në 1979 nga astrologu Richard Nolle. Ky term përshkruan ose një hënë të re ose të plotë që ndodh mbi 90 përqind të pikës së saj më të afërt në orbitën e saj me Tokën. Edhe pse Hënat e reja shpesh mbeten të padukshme nga këndvështrimi ynë, si Hënat e reja ashtu edhe ato të plota luajnë një rol në ndikimin e baticave, duke bërë që ato të luhaten më shumë se zakonisht.
Vlen të përmendet se termi “Hëna e kaltër” në fakt nuk i referohet ngjyrës së Hënës. Në vend të kësaj, koncepti sillet rreth kohës. Në këtë kontekst, një Hënë e kaltër shënon Hënën e dytë të plotë brenda një muaji kalendarik, i pari prej të cilit ndodhi më 1 gusht.
Ndërsa përkufizimi mbizotërues i Hënës së kaltër i referohet shfaqjes së dy hënave të plota brenda një muaji, një interpretim i mëparshëm bazohej në numërimin e Hënës së plotë brenda një viti. Tradicionalisht, do të kishte 12 hëna të plota në një vit, por herë pas here shfaqej një hënë e plotë e 13-të.
Përkufizimi modern i dy Hënave të plota që shfaqen në një muaj u bë i njohur në vitet 1940 përmes revistës Sky & Telescope. Ky interpretim u popullarizua më vonë nga Deborah Byrd në emisionin radiofonik StarDate të orientuar drejt shkencës në 1980.
Duhet të merret parasysh edhe gjëja tjetër e rrallë e Superhënës së kaltër. Vetë superhënat janë relativisht të zakonshme, me një mesatare prej tre deri në katër në vit. Megjithatë, Hënat e kaltërta janë një fenomen më i pazakontë që ndodh rreth një herë në 33 Hëna të plota. Konvergjenca e një superhëne dhe një hëne të kaltër është një ngjarje që ndodh afërsisht çdo 10 deri në 20 vjet. Sipas të dhënave nga NASA, superhëna e kaltër e ardhshme nuk pritet të ndodhë deri në vitin 2037.
Edhe pse shfaqja e hënës në një nuancë të kaltër është vërtet e rrallë, nuk është krejtësisht e pamundur.
Një ilustrim i këtij fenomeni daton në vitin 1883, kur shpërthimi vullkanik i vullkanit Krakatau çoi në humbjen e 36,000 jetëve. Shpërthimi hodhi dioksid squfuri dhe hi në atmosferë, duke i dhënë Hënës një pamje të kaltër. Në mënyrë të ngjashme, zjarret në pyje kanë potencialin për të krijuar një efekt të krahasueshëm, siç konfirmohet nga ekspertët nga Muzeu i Historisë Natyrore në Londër./Katror.info
Përgatiti:
