Facebook feston 20 vjetorin e ekzistencës. Është rrjeti social më i madh në botë. Më shumë se tre miliardë njerëz janë aktivë në këtë faqe të paktën një herë në muaj. Kjo është, më shumë se një e treta e popullsisë së botës.
Një histori suksesi. Por për themeluesin e Facebook, Mark Zuckerberg, festimi ka një shije jo të mirë.
Vetëm disa ditë para përvjetorit, Zuckerberg u përball me kritika të ashpra në një seancë dëgjimore në Senatin amerikan.
Esenca: Mungesa e mbrojtjes së fëmijëve dhe të rinjve në platformat e mëdha të internetit.
Një fillim më i mirë?
Megjithatë, Facebook filloi si një platformë e parrezikshme.
Si një rrjet social, ku mund të gjeni shpejt shokët e shkollës, të ndani fotot tuaja të pushimeve dhe të vazhdoni me atë që rrethi juaj i miqve po bën tani.
“Në fillim, Facebook shpresonte ta bënte botën një vend më të mirë duke lidhur njerëzit”, kujton eksperti i medias me qendër në Berlin, Martin Emmer për fillimet e Facebookut.
Kënaqja e një nevoje të lashtë njerëzore
Për shembull, me ndryshimet në botën arabe gjatë Pranverës Arabe të vitit 2011, të cilat fillimisht u shënuan me shpresa të mëdha. Për shkak të rolit të rrjetit në organizimin e demonstratave dhe rezistencës, ato ndonjëherë janë quajtur “revolucione në Facebook”.
Facebooku, veçanërisht në të njëjtën kohë me zhvillimin e shpejtë të telefonave inteligjentë, siguroi plotësimin e një nevoje të lashtë njerëzore në nivelin më të lartë teknik. “Njeriu është një qenie shoqërore”, shpjegon Emmer. “Dhe kështu ato platforma krijuan diçka që asnjë media tjetër nuk e kishte pasur më parë”.
Mes fuqizimit dhe pafuqisë
Megjithatë ofrimi i infrastrukturës së lidhjes mes njerëzve, pavarësisht sa “falas” mund të duket, ka një çmim. Përdoruesit paguajnë dy herë: me të dhënat personale dhe vëmendjen e tyre.
Vëmendja është një mall i rrallë. Reklamuesit janë të lumtur të paguajnë për të. Sidomos nëse mesazhet mund t’u dërgohen klientëve të mundshëm falë profileve të sakta të personalitetit.
Kjo është arsyeja pse operatorët e platformës mbledhin sa më shumë të dhëna nga përdoruesit e tyre dhe çdo “like” u siguron atyre një pjesë tjetër të të dhënave.
Me njohuri të hollësishme të interesave të përdoruesve, pëlqimet dhe mos pëlqimet, për ta krijohet një përmbajtje e tillë që i mban në platformë, e cila është sa më gjatë të jetë e mundur.
Se si këto përmbajtje ndikojnë tek individët dhe shoqëria është injoruar prej kohësh nga platformat.
Polarizimi në rritje i shoqërisë, debati gjithnjë e më i ashpër politik, përhapja e teorive më të çmendura të konspiracionit – e gjithë kjo është e lidhur me Facebookun dhe platforma të ngjashme.
Psikologu Gigerencer krahason rrjetet me një kafene ku ju merrni kafe falas.
“Të gjithë shkojnë atje, takojnë miqtë e tyre dhe nuk duhet të paguajnë asgjë. Por: Ka përgjime, ka kamera dhe bëhen video që regjistrojnë gjithçka dhe më pas ua kalojnë informacionin palëve të treta. Kafeneja është gjithashtu plot me njerëz që të ndërpresin vazhdimisht dhe të ofrojnë mallra të përshtatura posaçërisht për ty”.
Përdoruesit e vërtetë, shpjegon Gigerencer, nuk janë duke pirë kafe. Jo, këta janë ata që ju ndërpresin dhe paguajnë kafen tuaj.
he mund të kenë edhe interesa politike. Në vitin 2016, për shembull, nisën akuzat kundër Rusisë se përdori Facebookun për të ndikuar në rezultatin e zgjedhjeve presidenciale.
Dy vjet më vonë, Facebooku u përfshi në skandalin e Cambridge Analytica: Kompania, kryesisht pa dijeninë e përdoruesve të saj, analizoi të dhënat nga rreth 50 milionë profile të Facebook.
Dhe gjatë zgjedhjeve amerikane të vitit 2020, grupi “Stop the Steal” në Facebook luajti një rol kyç në legjendën e përhapur nga Donald Trump për zgjedhjet e vjedhura./Katror.info