Teleskopi Hapësinor James Webb (JWST) u dërgua në orbitë vetëm dy vjet më parë, por ai tashmë na ka ofruar fotografi të pabesueshme të sistemit diellor dhe një pasqyrë më të thellë në misteret e zhvillimit të hershëm të universit. Është një teleskop hapësinor revolucionar, nëntë miliardë dollarësh me rreze infra të kuqe, që është njëqind herë më i ndjeshëm se teleskopi Hubble.
Ai vëzhgon hapësirën kryesisht në spektrin infra të kuq, prandaj mund të depërtojë përmes reve “të errëta” të gazit dhe pluhurit. Hubble operoi kryesisht në gjatësi vale optike dhe ultravjollcë. Shikoni disa nga pamjet më magjepsëse të JWST.
Cassiopeia A
Mundesh me e lexu edhe…
Syri i fuqishëm infra i kuq i JWST kapi detaje të papara të Cassiopeia A (Cas A), një yll që shpërtheu në një supernova. Cas A është 11,000 vite dritë larg nesh, dhe unaza e tij kryesore e mbetjeve ka një diametër prej rreth 15 vite dritë.
Jupiteri
Jupiteri është trupi i dytë më i madh në të gjithë sistemin diellor, pas Diellit. Është aq i madh sa të gjithë planetët e tjerë të sistemit tonë diellor mund të futen në të. Kur JWST hodhi pamjen e tij infra të kuqe në Jupiter në vitin 2022, ne morëm një pamje më të detajuar të atmosferës së sipërme, rajonit misterioz që shtrihet midis 25 dhe 50 kilometra mbi retë.
Urani dhe unazat e tij
James Webb bëri gjithashtu një foto të jashtëzakonshme të Uranit ku mund të shohim unazat e tij me pluhur, stuhitë që shpërthejnë nëpër atmosferë, kapelën polare dhe disa nga 27 hënat e Uranit.
Duhet pasur parasysh se është shumë e vështirë të shihen unazat rreth Uranit me shumicën e teleskopëve, sepse ato përbëhen nga shkëmbinj të errët dhe pluhur, të cilët reflektojnë shumë pak dritë dielli. Përpara JWST, ato u fotografuan drejtpërdrejt nga vetëm dy teleskopë; një në anijen kozmike Voyager 2 në 1986 dhe Observatori Keck në Hawaii.
Fotografitë tregojnë një kapak të mrekullueshëm sezonal të reve polare në polin verior të planetit. Pranë dhe nën kufirin jugor të kapakut polar, ne mund të shohim disa re “të ndritshme” që ndoshta janë shkaktuar nga stuhitë e forta në atmosferën e këtij gjiganti të ftohtë, kaltërosh.
Galaxy Vortex
Galaxy Vortex, e njohur gjithashtu si M51, është një nga objektet më të famshme në qiellin e natës. Është mjaft afër nesh dhe ka një formë të spikatur që astronomët amatorë kanë kapur dhe shpërndarë fotot e saj të bukura për dekada. Por askush deri më tani nuk e ka regjistruar atë në detaje të tilla si teleskopi hapësinor James Webb.
Galaxy Vortex është 31 milionë vite dritë larg nesh.
Reja molekulare Kameleoni I
Reja molekulare e Kameleonit I është rreth 630 vite dritë larg nga Toka. Brenda saj, në temperatura deri në -260 gradë Celsius, James Webb gjeti, për herë të parë, lloje të kokrrave të akullit të pa regjistruara deri më tani, shkruan BBC.
Rho Ophiuchi
JWST gjithashtu imazhoi kompleksin e reve ndëryjore Rho Ophiuchi, rajoni më i afërt i formimit të yjeve me Tokën, vetëm 400 vite dritë larg. Ylli i ndritshëm në qendër të fotos është vetëm disa milionë vjet i vjetër.
Mjegullnaja e Orionit
Messier 42 ose Mjegullnaja Orion është një mjegullnajë emetuese në konstelacionin Orion. Mjegullnaja është një nga objektet më të fotografuara në qiell për shkak të bukurisë dhe shkëlqimit të saj të jashtëzakonshëm. M42 është gjithashtu nën syrin vigjilent të astronomëve sepse në të zhvillohen proceset e formimit të yjeve dhe planetëve.
Grumbulli yjor IC 348
Teleskopi i fuqishëm hapësinor hodhi gjithashtu një vështrim në “filamentet” e gazit dhe pluhurit që rrjedhin midis grupit të yjeve të ndritshëm. Webb gjithashtu imazhoi një xhuxh kafe ose “yll të dështuar” – një objekt tre deri në katër herë më i madh se Jupiteri. IC 348 është rajoni i formimit të yjeve në konstelacionin Perseus, i cili është rreth 1000 vite dritë larg nesh.
Pikëpyetja e madhe në hapësirë
Më 26 qershor, ESA publikoi një foto që tregon detajet e jashtëzakonshme të formimit të dy yjeve të rinj në yjësinë Jedro, e cila është 1470 vite dritë larg nesh. Yjet (Herbig-Haro 46/47) janë të rrethuar nga një disk materiali nga i cili nxjerrin ushqimin e tyre në mënyrë që të rriten në madhësinë e plotë gjatë miliona viteve.
Pikërisht poshtë tyre, ka një strukturë interesante hapësinore, forma e së cilës të kujton në mënyrë të parezistueshme një pikëpyetje gjigante kozmike. Tani për tani, nuk e dimë saktësisht se çfarë përfaqëson ky fenomen hapësinor në formën e një shenje drejtshkrimore, por ngjyra dhe forma e tij ende japin disa informacione.
“Me siguri bëhet fjalë për një galaktikë të largët ose galaktika që ndërveprojnë me njëra-tjetrën, duke rezultuar në këtë formë të shtrembëruar që i ngjan një pikëpyetjeje,” thanë për Space.com përfaqësues të Institutit Shkencës të Teleskopit Hapësinor (STScI) në Baltimore, i cili menaxhon operacionet shkencore të JWST.
Sipas STScI, ngjyra e kuqërremtë tregon se është një objekt mjaft i largët (çfarëdo qoftë ai). Për më tepër, kjo duket të jetë hera e parë që shkencëtarët kanë vënë re këtë pikëpyetje kozmike. “Kjo mund të jetë hera e parë që ne shohim këtë objekt të veçantë. Vëzhgime shtesë nevojiten për të përcaktuar se çfarë është në të vërtetë,” shtoi STScI.
Fizikani Matt Caplan i Universitetit Shtetëror të Illinois pajtohet me ekspertët e Baltimorit: “Po, mund të jenë dy galaktika në procesin e bashkimit, me pjesën e sipërme të pikëpyetjes që në fakt është pjesë e një galaktike më të madhe që i nënshtrohet ndërprerjes së baticës.”
“Ky mund të jetë një shpjegim solid duke pasur parasysh ngjyrën e disa galaktikave të tjera të sfondit. Megjithëse bashkime të tilla janë kaotike, ato shpesh krijojnë objekte me dy struktura dhe bishta të lakuar,” shpjegoi ai.
Shtyllat e krijimit
JWST gjithashtu shikoi në qendër të Mjegullnajës Eagle 6,500 vite dritë larg dhe na dha një pamje të jashtëzakonshme të strukturave magjepsëse të njohura si Shtyllat e Krijimit. Duke pasur parasysh se Webb është shumë më i fuqishëm se teleskopët e mëparshëm, ai ishte në gjendje të kapte detaje të reja mbi këtë strukturë magjepsëse hapësinore.
Për shembull, zonat e kuqe në majat e shtyllave tregojnë yje të vegjël gjatë procesit të nxjerrjes së pluhurit, duke prodhuar nxehtësi të dukshme si rrezatim termik infra të kuq. Vlerësohet se këta yje të rinj janë vetëm disa qindra mijëra vjeçar dhe do të vazhdojnë të formohen për miliona vjet./Katror.info
Përgatiti:
