Ilir Hasanaj, regjisor i filmit me origjinë nga Kosova, i rritur në Zvicër është i diplomuar në Film nga Universiteti i Arteve i Cyrihut. Projekte filmike me tema të rëndësishme shoqërore me fokus Kosovën, e kanë rikthyer atë në vendlindje. Aktivitetet e tij në Prishtinë lidhen me krijimin e hapësirave alternative për filmbërësit, duke sjellë një përvojë që i mungonte të rinjve në Kosovë. Ai po ashtu është pjesë e Kino Kosova, festival i filmit në Zvicër ku përmes programit, Iliri thotë se tenton ta tregojë një anë tjetër të Kosovës për audiencën zvicerane dhe diasporën.
Në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Iliri, ka rrëfyer përvojën e tij si regjisor në Kosovë, duke filluar nga përshtypjet e veçanta deri tek sfidat që kishte hasur kohë pas kohe.
‘’Njerëzit në Kosovë kanë shumë zjarr, janë shumë mikëpritës, e kanë njëfarë shpirti të ngrohtë. Nëse nuk kishin qenë kështu nuk mendoj se kisha qëndrue aq gjatë”, është shprehur ai.
Mundesh me e lexu edhe…
Regjisori i filmit të tij të parë dokumentar “Me dashtë, me dashtë, me dashtë’”, ka pasur prezantime të suksesshme, si në festivale ndërkombëtare: Toronto Hot Dogs, Solothurn Film Festival dhe Doku Fest, ku fitoi shpërblimin e publikut.
Kur kishte ardhur në Kosovë në vitin 2016, Iliri nuk dinte mirë shqip, por pavarësisht kësaj nuk e pa të pamundur vazhdimin e punës filmike këtu.
’E disha që këtë film jam tu dashtë me ba në Kosovë, me realize montazhën. Dy karaktere që më kanë bërë shumë përshtypje kanë qenë Arbër Salihu dhe Edona Vatoci, më patën fascinu si një frymë e rë që se kisha njoft në Kosovë; njerëz të lirë me shumë ngjyra’’, ka thënë ai.
Gjatë qëdrimit në Kosovë, Iliri tregon se filloi të vërente mangësi në skenën e filmit në Kosovë.
“Diçka që kam vrejt menjëherë ishte fakti që në Prishtinë ishte vetëm një kinema, “Kino ABC”, dhe aty shfaqeshin vetëm filma të Hollywood-it, edhe kisha dëshirë me hap një kinema që shfaqen filma të mirë”, është shprehur Iliri për Radio Evropa e Lirë.
Mirëpo, Iliri tregon se edhe kur ishte hapur “Termokiss”, ishin ballafaquar me mungesën e energjisë elektrike edhe ujit.
“E kena pas një gjenerator, edhe provojshum me dërgu sa ma larg prej Termokiss që mos me u ndëgju zhurma e tij”.
Në vitin 1028 Iliri u inkuadrua në Projektin Hacking Urban Space, Bashkëpunim i Anibar, Festival i filmave të anmuar në Pejë, dhe i inicuar nga festivali ndërkombëtar i filmit të shkurtër dhe dokumentar “’DokuFest”.
Aty përmes filmave janë trajtuar çështje lidhur me planifikimin urban, duke marrur shembuj se si janë zgjedhur këto probeme në qytetet tjera të botës. Ky projekt u realizua me përfshirjen e Ilirit në rifunksionalizimin e Kino Armatës në Prishtinë, kinema kjo alternative që deri në vitin 2017, është shfrytëzuar nga Administrata e Kombeve të Bashkuara.
“Kisha dëshirë me nda filma ne njerëz që te une kanë pasë impakt të madh. Më kujtohet Yll Rugova, kur m’ka tregue që duhet me takue Alush Gashin, drejtorin e Armatës, dhe e kemi pas një sens dhe natyrshmëri shumë të mirë për me ndryshue Prishtinën përmes filmave me një frymë të re”, ka shtuar ai.
Shfaqja e filmave në Kino Armata ka filluar me kushtet minimale, ku secili ka sjellur pajisje private në mënyrë që ta funksionalizojnë.
Ilrii tregon se synimi i tij ka qenë që përmes filmave të sjellë botën në Kosovë meqë Kosova nuk ka mundësi të shkojë nëpër botë.
“Nje nga gjërat me rëndësi ka qene nje program me filma të Zvicrës, ku i patem ftue një prej dokumentaristave më të mire, ‘’Kristian Frai’’, ka qenë nderë shumë i madh se në vitin 1999 e ka ba një Film War si fotografer edhe një pjesë e luan në Kosovë, kjo ka qenë me rëndësi që personi që ka qenë në periudhën e 99-ës, me pas mundësi kosovarët me pa atë person”, ka thënë Iliri.
Iliri sheh shumë problematika në Kosovë dhe mundohet që përmes filmave t’iu japë zgjidhje këtyre çështjeve, por në të njejtën kohë ta prezantojë edhe anën e bukur të Kosovës tek të huajt, apo më saktë tek shoqëria zvicerane ku edhe tregon se ka shumë paragjykime ndaj shqiptarëve.
‘”Jam rritë tu e pa njëfar stigmatizimi dhe keqprezantimi për shqiptarët në Zvicër, dhe këtë e kam përjetuar rëndë, e prandaj kam dëshirë që me i përditësu ata, po edhe diasporën që me pa progreset shqiptare, edhe me pa Kosovën prej një këndi tjetër”.
Jeta mes Kosovës dhe Zvicrës i ka ndihmuar atij që kulturën dhe filmat kosovarë t’i promovojë te audience zvicerane. /Katror.info
Përgatiti:
