Ju kujtohet kur mësuesit ju bënin të mësoni përmendësh poezitë klasike? Ekziston edhe një shaka për të mësuarit përmendësh: kur dikush lëvdohet se mund të mësojë poezi ose këngë, i kërkohet të recitojë tekstin e këngës së Billy Joel-it, “We Didn’t Start the Fire” ( Ne nuk e ndezëm zjarrin), dhe me gjasë për shumë njerz është goxha problem – pak kush mund ta mësojë përmendësh tekstin e kësaj kënge, përveç autorit, i cili shpesh ka deklaruar me cinizëm se e urren këngën e vet.
Një kërkim i thjeshtë në Google nxjerr faqe të shumta kritike ndaj “We Didn’t Start the Fire”. Revista Blender e renditi atë ndër 50 këngët më të këqija të të gjitha kohërave, ndërsa fansat e kanë cilësuar si “të pakuptimtë”, “qesharake” dhe madje “ndoshta singëlli më i keq ndonjëherë”.
Megjithatë, vlera e kësaj kënge qëndron diku tjetër – te historia e një epoke, epoka e Luftës së Ftohtë – dhe kurrsesi nuk mund të mohohet ndikimi kulturor i hitit të Billy Joel nga viti 1989 e deri më sot. Kënga kaloi dy javë në krye të Billboard Hot 100, fitoi tre nominime për Grammy dhe mbetet një nga meloditë më të njohura të epokës së saj.
Mundesh me e lexu edhe…
Një kronikë e epokës në 118 emra dhe ngjarje
Pra, çfarë e bën “We Didn’t Start the Fire” objektin e një kritike të tillë? Përgjigjja është shumëdimensionale. Le të fillojmë me tekstin. Ndërsa shumica e këngëve pop të zakonshme ndjekin një formë narrative tradicionale – një djalë bie në dashuri, zemra e tij thyer, etj. – “We Didn’t Start the Fire” zgjodhi një qasje të shpejtë dhe të mbushur me informacion.
Në më pak se pesë minuta, Billy Joel, i njohur edhe si “Piano Man”, përmend 118 figura dhe ngjarje historike të rëndësishme që ndodhën gjatë 40 viteve, nga viti 1949 – vitit të lindjes së tij dhe, me rastësi, edhe vitit kur filloi Lufta e Ftohtë – e deri më 1989. Por fakti që Billy Joel i përfshin momentet nga viti i lindjes së tij i jep këngës edhe karakter të përjetimit personal.
Jo më kot, kur “We Didn’t Start the Fire” u publikua në vitin 1989, kompania diskografike e Joelit, në bashkëpunim me Scholastic, Inc., e dërgoi këngën në mijëra shkolla të mesme në të gjithë SHBA-në, së bashku me një fjalim 10-minutësh të artistit të titulluar “Historia është një gjë e gjallë”.
Kënga, e cila përmbante shumë referenca të Luftës së Ftohtë, mbërriti pikërisht në periudhën kur Bashkimi Sovjetik po shkatërrohej dhe po afronte fundi. Muri i Berlinit ra më 9 nëntor 1989, një muaj më vonë, ” We Didn’t Start the Fire ” u bë hit nr. 1.
Kështu, kënga u lidh me diçka të kohës dhe u bë një hit masiv. Historia e muzikës është e mbushur me shumë fenomene të tjera të ngjashme të kulturës pop ku materiali relativisht i thjeshtë u bë i pashmangshëm. Billy Joel argumenton se brezi i tij, siç sugjeron titulli, nuk ishte ai që “filloi zjarrin” e tragjedisë, çnjerëzimit dhe skandaleve globale.
Ngjarjet dhe personazhet që formësuan këngën
Në këngë përmenden edhe Bob Dylan, Elvis Presley, shkrimtari rus Boris Pasternak, Ho Chi Minh, lideri vietnamas, Ajnshtajni, zbarkimi i njeriut në Hënë, gara për pushtimin e hapësirës, televizioni, fenomenet kulturore dhe teknologjike, sporti në ideologji, pra gjithsej 118 momente dhe figura që, në njëfarë mënyre, karakterizonin Luftën e Ftohtë në katër dekada.
Billy Joel në refren thotë, “Ne nuk e ndezëm zjarrin, Ai gjithmonë digjej, qëkur bota rrotullohej. Jo, nuk e ndezëm ne, por u përpoqëm ta luftojmë,” duke u munduar ta shfajësojë brezin e tij nga gjitha telashet e luftës së ftohtë, për të përfunduar me, “Ne nuk e ndezëm zjarrin, por edhe kur të mos jemi më, zjarri do të vazhdojë të digjet.”
Ideja e këngës
Çdo brez ndjen sikur bota po mbaron. Çdo brez është i mbingarkuar. Billy Joel shkroi ‘Ne nuk e filluam zjarrin’ në një periudhë historike shumë të ndryshme, duke e përkthyer atë ndjenjë të mbingarkesës në muzikë. Joel krijoi një pikë kontakti të përjetshme, një mesazh që mund të referohet sa herë që kolektivisht ndjehet barra e rëndë dhe se psiqikisht mbingarkimi kërkon më shumë vëmendje.
Video muzikore për këngën u realizua nga regjisori Chris Blum. Videoja fillon me një çift të sapomartuar që hyn në kuzhinën e tyre të stilit të viteve 1940 dhe tregon ngjarje nga jeta e tyre shtëpiake gjatë katër dekadave të ardhshme, ndërkohë që Billy Joel, i pandryshueshëm në moshë dhe pamje, shikon nga sfondi.
Joel e konceptoi idenë për këngën kur sapo kishte mbushur 40 vjeç. Ai ishte në një studio regjistrimi dhe takoi një mik 21-vjeçar të Sean Lennon, i cili tha: “Është një kohë e tmerrshme për të qenë 21 vjeç!” Joel u përgjigj: “Po, më kujtohet kur isha 21 vjeç – mendova se ishte një kohë e tmerrshme. Kishim Luftën e Vietnamit, problemet me drogën, çështjet e të drejtave civile, dhe gjithçka dukej e zymtë.
Më vonë, ai tha se ato ngjarje formuan kornizën bazë për këngën. Joel më pas kritikoi këngën nga një këndvështrim thjesht muzikor. Kur u pyet nëse kishte synuar të bënte një kronikë të Luftës së Ftohtë, ai u përgjigj: “Ishte thjesht fati im që Bashkimi Sovjetik vendosi të mbyllte dyqanin, ndryshe kënga do të ishte e pafundme,” duke shtuar se periudha kishte një lloj simetrie – ishin 40 vitet që ai kishte jetuar. Kur u pyet nëse mund të bënte një vazhdim për ngjarjet që pasojnë ato të përshkruara në këngën origjinale, ai u përgjigj se jo.
Historia e këngës nuk përfundon me kaq
Në vitin 2023, grupi Rok-punk Fall Out Boy publikoi versionin e vet të këngës, duke mbuluar ngjarjet nga viti 1989 deri në 2023. Fall Out Boy ka përditësuar melodinë me një grumbull lajmesh dhe referencash tabloidësh. Grupi ka strukturuar këngën në mënyrë të ngjashme me atë të Joel, duke rritur vazhdimisht intensitetin.
Atje ku Joel ndërtoi linjën dramatike “JFK i rrëmbyer/Çfarë tjetër duhet të them?”, te ky version në fakt, 11 shtatori është ngjarja historike më shokuese që ka ndodhur që nga viti 1989 në Amerikë, siç ishte vrasja e Presidentit Kennedy për periudhën e mëparshme.
Atje ku Joel këndoi “Rock and roll / The cola wars / I can’t take it anymore”, Fall Out Boy ofron “Bush kundër Gore / Nuk mund të duroj më”. Mbretëresha Elizabeth II është përmendur në të dy versionet. Joel përmendi kurorëzimin e saj në vitin 1952 (“England’s got a new queen”), ndërsa Fall Out Boy përmendi vdekjen e saj në vitin 2022.
Lidhja më e paharrueshme në këngën e re mund të jetë “Trump fajësohet dy herë / Arinjtë polarë nuk kanë akull”. Në kor, lirika origjinale “Ne u përpoqëm ta luftojmë” zëvendësohet me “Ne po përpiqemi ta luftojmë”, dhe në urë, “do të digjet akoma dhe vazhdon...” zëvendësohet me “do të vazhdojë dhe do të vazhdojë...”.
Në një devijim nga origjinali, tekstet e përditësuara të Fall Out Boy braktisin renditjen kronologjike. Recensentët kritikuan gjithashtu mungesën e disa ngjarjeve dhe personazheve të rëndësishëm në këngë, siç është mungesa e pandemisë së COVID-19, si dhe e figurave të njohura si David Bowie, Bill Clinton, Hillary Clinton dhe O. J. Simpson, si dhe shumë momente të tjera. Morgan Hines nga USA Today dhe reagimet në mediat sociale ishin të përziera dhe të diskutueshme.
Sidoqoftë, të dy këngët, të kritikuara, por pa dyshim të rëndësishme dhe me përmbajtje, mbeten si një rikujtim i ngjarjeve tragjike, për të cilat çdo gjeneratë distancohet për të lehtësuar barrën e përgjegjësisë.
Mbetet të shohim, ndoshta në vitin 2055, nëse do të dalë ndonjë artist i ri që do të realizojë një version të përditësuar të këngës, duke reflektuar ngjarjet që do të pasojnë. /Katror.info
Përgatiti:
