Pse ‘përkthimi’ shqip – shqip i serialit “Rrushe” nxiti debat në Kosovë?

A e kuptojnë shikuesit e Shqipërisë të folmen e Kosovës? Pse duhet të ‘përkthehet’ shqip – shqip një serial me produksion kosovar? Kjo çështje a i ka rrënjët edhe më thellë se aspektet gjuhësore, por te relacionet mes dy shteteve shqiptare? Krejt këto janë disa nga temat e hapura qysh prej nisjes së transmetimit të serialit “Rrushe” në Top Channel.

Seriali i cili është dramë që trajton krimin dhe i vendos në udhëkryq fatet e ndryshme njerëzore, ka pësuar ‘ndryshim’ të përmbajtjes nga ajo që luhet dhe ajo që është e titruar. Qëllimi sipas produksionit të filmit ka qenë shtrirja edhe te audienca e shurdhmemecëve. Por ndryshimet e të folurës në transkriptim janë temë në vete.

Në serial, personazhet komunikojnë në të folmen kosovare, duke e bërë rrëfimin tejet origjinal. Por, rrëfimin i cili deri më tani arriti të jetë tejet i suksesshëm, Top Channel e ‘përktheu’ në gjuhë standarde. “Po po, qe erdha” është origjinali i skenarit të serialit, ndërkaq në transmetim shkon si “Po po, ja erdha”. Ky është veç një nga shembujt.

Producentja e serialit, Doresa Rexha në rrjete sociale ka thënë që vendimi i titrimit është i përbashkët me televizionin. Sipas saj nuk është prekur çështja e ndryshimeve gjuhësore.  

“Arsyeja se pse kemi vendosur me pasë titra është për shkak që kur e kemi transmetu para dy vjetëve kemi marrë falënderim nga Shoqata e Shurdhmemecëve pasi që kanë pasur mundësi me e përcjell serialin, andaj për të njëjtën arsye kemi vendos bashkërisht me TCH që edhe atje me pasë titra”, ka shkruar Rexha e cila në film ka rolin e kryeprotagonistes.

Në anën tjetër aktori Shkumbin Istrefi, i cili në serial ka rolin e Mentor Pirullit, ka thënë se “seriali nuk e ka obligim e as qëllim afirmimin e gjuhës standarde”.

“Unë mendoj që është mirë që seriali shfaqet me titra shqip për dy arsye kryesore.

1. Që ngjarjen ta kuptojnë edhe personat që nuk mund të dëgjojnë.

2. Që ngjarja të kuptohet nga secili shqiptar kudo që jeton”, ka shkruar Istrefi në Facebook.

Por, nga komuniteti artistik, gjuhësor e publiku ky fenomen është komentuar gjerë e gjatë në rrjete sociale. Është cilësuar si paragjykim për të folmen kosovare – me të cilën edhe shtrihet rrëfimi i serialit. Një pjesë e komunitetit artistik e kanë cilësuar edhe si qasje inferiore e Shqipërisë ndaj Kosovës, e manifestuar edhe në raste të tjera.

PSE S’U TITRUA E FOLMJA SHKDORANE E LUIZ EJLLIT?

Profesori universitar, Rrahman Paçarizi për “Katror Media” e ka cilësuar si të patakt krejt këtë veprim.

“Dikush ka dashur të thotë se nuk kuptohet e folmja e Kosovës. Atëherë, pse nuk e titruan Big Brother-in, ku kryepersonazhi ishte shkodran që asnjëherë s’e merrte mundimin të shmangej nga e folmja e Shkodrës dhe u kuptua aq mirë nga shqiptarët”, është shprehur Paçarizi, duke aluduar për fituesin e edicionit të sivjetëm, Luiz Ejllin. “ Apo, pse nuk përkthehen me titra këngët e Yllit, Ledrit, Stresit, Noizyt, Elvanës”.

Sipas tij, titrimi do të ishte i pranueshëm nëse do të ruante origjinalitetin e serialit. Por, e ka cilësuar si të pashije dhe profesionale këtë ndryshim.

“Për shembull nëse ne film thuhet “si e ke emrin” dhe titrohet “Si ju quajnë”, huqja është e madhe pasi është ndryshu komplet konteksti, është ndryshu regjistri dhe situata gjuhësore”, ka thënë profesori.

“PRODHIMET E KOSOVËS S’E KANË PASUR TREG SHQIPËRINË”

Fatmir Spahiu i njohur me nofkën “Bufi” ka ironizuar duke e adresuar çështjen më thellë se veç ndryshime gjuhësore.  Sipas tij, kjo ka të bëjë me relacionet e shqiptarëve andej dhe këndej kufirit në mes vete, duke thënë se “në Kosovë është ditë kush është nënkryetar i Kuvendit të bashkisë së Librazhdit, kurse nga ana tjetër ka njerëz me shumicë që kurrë nuk e kanë vizitu Lidhjen Shqiptare të Prizrenit”.

“Është për me i zgurdullu sytë dhe me mendu përditë se si prodhimet audiovizuele të Shqipërisë kanë gjet dhe kanë patur treg Kosovën dhe troje tjera jashtë dhe diasporën e tyre, kurse prodhimet tona KURRË nuk e kanë pas treg Shqipërinë, kam pas shkru për këtë para  8 mijë vjete por sasi…”, ka shkruar ai në Facebook.

Leonard Kërçuku, drejtor i Televizionit 7, në të cilin transmetohej më parë “Rrushe”, ka thënë se titrimi ka ndodhur edhe atëherë, por me disa dallime.

“Atëherë, kritikat ndaj serialit dhe televizionit kanë qenë se po e shkruajnë keq gjuhën, kurse mbrëmë kritikat ishin se po e shkruajnë mirë”, tha ai.

“Katror Media” ka tentuar të marrë një qëndrim nga Top Channel dhe nuk ka marrë ende ndonjë përgjigje deri në çastin e publikimit të këtij artikulli.

Në serialin “Rrushe” me regji të Regji Valter Lucajt, luajnë edhe Aurita Agushi, Andi Bajgora e Lum Veseli, Ema Hoxha, Xhevat Qorraj, Armend Smajli, Eshref Durmishi, Qëndresa Jashari dhe aktorë tjerë./Katror.info