katror.infokatror.infokatror.info
Notification
Font ResizerAa
  • Home
  • Lajme
    Lajme
    Më shumë
    Top News
    ASK: Pagat mesatare bruto për vitin 2023 në Kosovë ishin 570 Euro
    9 months ago
    Bota në rrugën e suksesshme drejt energjisë të rinovueshme
    9 months ago
    BE-ja pranë finalizimit të mjeteve për Ballkanin Perëndimor
    9 months ago
    Postimet e fundit
    Danimarka nën kryesimin e BE-së, prioritet shtetet e Ballkanit
    3 hours ago
    Ekspozita për Ozzy Osbourne hapet në Birmingham
    18 hours ago
    MPB ndalon rreptësisht ndezjen e zjarreve në ambiente të hapura
    18 hours ago
    Berati me turistë në çdo stinë, mbi 370 mijë nga janari deri në maj
    18 hours ago
  • Lajme të mira
    Lajme të mira
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Motrat e gjejnë njëra tjetrën pas 45 viteve të ndara
    3 years ago
    Mos i leni ëndrrat tuaja të mbeten vetëm ëndrra…
    3 years ago
    Të ngrisim një gotë për…
    3 years ago
    Postimet e fundit
    Revolucioni gjenetik që kthen dëgjimin: Fillimi i fundit të shurdhësisë?
    2 days ago
    Shkencëtarët zbulojnë një aleat të klimës në Inteligjencën Artificiale
    15 hours ago
    Proda: Bashkëpunimi me Kosovën, model suksesi në rajon
    2 days ago
    Arritje në arsim, kulturë, inovacion – 5 lajmet e mira për këtë javë – #Edicioni 21
    2 days ago
  • People
    People
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Jubileu Platinum i Mbretëreshës Elizabeta e Dytë bën bashkë tërë familjen mbretërore  
    3 years ago
    Kompozitori i Dua Lipës tregon si të komponohet një hit për 30 sekonda
    3 years ago
    Rita Ora & Taika Waititi fejohen gjatë një propozimi të ‘përnjëhershëm’
    3 years ago
    Postimet e fundit
    CrossRoads Festival: 3 ditë art, kulturë dhe aventurë në zemër të Hanit të Elezit
    3 hours ago
    Elvis Presley, mbret i rock and rollit dhe trashëgimia e tij përtej kohës
    3 hours ago
    EtnoFest 2025: 10 ditë festë kulturore në Kukaj
    15 hours ago
    Elon Musk formon parti
    18 hours ago
  • Sporti n’Katror
  • Viral
    Viral
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Video e një kafshe që u bë virale
    3 years ago
    Viral Dance e muajit Qershor në TikTok
    3 years ago
    Momentet që shkuan #viral gjatë procesit të gjykimit për shpifje të Depp dhe Heard
    3 years ago
    Postimet e fundit
    Apple përgatit iPhone 17 Pro Max me super bateri
    18 hours ago
    Si u bë ‘Labubu’ një fenomen global?
    2 weeks ago
    Threads shton opsionin “Spoiler”: Diskuto pa prish surpriza!
    3 weeks ago
    Apple prezantion iOS 26: Nivel i ri inteligjence dhe produktiviteti
    3 weeks ago
  • Shije
    Shije
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Shije vere – receta gatimi me ushqimet e qëlluara për ditët me vapë
    1 year ago
    Noma fitoi çmimin e parë të World’s Best Restaurant vitin e kaluar
    3 years ago
    Vatikani kryeson listën e vendeve që pinë më së shumti verë
    3 years ago
    Postimet e fundit
    A është mirë për shëndetin të pini kafe gjatë verës? Ekspertët japin përgjigjen!
    18 hours ago
    Disa arsye të forta pse duhet të hani shalqi çdo ditë!
    2 days ago
    E pasur me lëndë ushqyese, dardha ndihmon në shëndetin e lëkurës dhe shëron plagët!
    6 days ago
    A e mbron kafeja mëlçinë nga prekja e sëmundjeve?
    3 weeks ago
  • Udhë
    Udhë
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    E para Kosova!
    9 months ago
    15+ artikuj për kamping me t’cilat ndiheni si n’shtëpi edhe nëse jeni në male të thella
    3 years ago
    Sa kohë duhet të qëndroni në Norvegji për ta parë magjinë e “Northern Lights”
    2 years ago
    Postimet e fundit
    Kurorën si rajoni më i mirë i verës në Evropë për vitin 2025 e mban…
    2 days ago
    TTW: Shqipëria drejt destinacionit ultra-luksoz për turistët e elitës
    1 week ago
    40 mijë vizitorë gjatë 5 muajve në Parkun Arkeologjik të Apolonisë
    1 week ago
    Nju Jorku, qyteti i 700 gjuhëve
    2 weeks ago
  • Katrori YT
  • Fun
    • Kuriozitet
    • Life Style
Duke e lexuar: Zbulimi shkencor mbi të kaluarën e Gadishullit Arabik
Shpërndaje
katror.infokatror.info
Font ResizerAa
  • Home
  • Lajme
  • Lajme të mira
  • Katrori YT
  • People
  • Sporti n’Katror
  • Viral
  • Fun
  • Udhë
  • Shije
Search...
  • Back To Home
  • Categories
    • Lajme
    • Lajme të mira
    • People
    • Viral
    • Sporti n’Katror
    • Shije
    • Udhë
    • Katrori YT
    • Fun
    • Kuriozitet
    • Life Style
  • Bookmarks
    • My Bookmarks
    • Newsletter
  • Contact Us
    • Contact
Follow US
Kuriozitet

Zbulimi shkencor mbi të kaluarën e Gadishullit Arabik

Last updated: 09/05/2024 9:01 PM
128 Shikime
Shpërndaje
Foto: Platforna X

Njerëzit që jetuan në Gadishullin Arabik mijëra vjet më parë u futën në ilegalitet kur donin të mposhtnin nxehtësinë..

Teksa udhëtonin midis oazeve dhe kullotave, ata u futën në tunele të mëdha nëntokësore ku lava e shkrirë kishte rrjedhur dikur miliona vjet më parë, sipas një studimi të fundit.

Duke filluar në Epokën e Gurit, barinjtë neolitikë zbritën dhe pushtuan këto tunele të mëdha, të njohura si tuba llave, kanë zbuluar arkeologët. Ajri më i freskët nën tokë do të kishte siguruar një qetësi të mirëpritur nga dielli dhe era, dhe për mijëra vjet, njerëzit do të strehoheshin me bagëtitë e tyre në tunele. Barinjtë lanë pas objekte dhe madje gdhendën fotografi në muret shkëmbore, raportuan studiuesit më 17 prill në revistën PLOS One.

Mundesh me e lexu edhe…

CrossRoads Festival: 3 ditë art, kulturë dhe aventurë në zemër të Hanit të Elezit

Në fushën e lavës Harrat Khaybar, rreth 78 milje (125 kilometra) në veri të Medinës në Arabinë Saudite është një sistem tuneli i quajtur Umm Jirsan, më i gjati në rajon. Shkencëtarët nuk e kanë konfirmuar ende moshën e llavës që formoi këtë sistem, por një studim i vitit 2007 sugjeroi se ishte rreth 3 milionë vjeç. Umm Jirsan shtrihet gati 1 milje (1.5 kilometra), me kalime që janë deri në 12 metra të larta dhe deri në 45 metra të gjera.

- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -

Arkeologët në Umm Jirsan kohët e fundit gjetën eshtra kafshësh që datojnë nga 400 vjet në më shumë se 4000 vjet më parë dhe mbetje njerëzore që variojnë nga 150 vjet deri në rreth 6000 vjet më parë. Ekipi hulumtues gjeti gjithashtu fragmente pëlhurash, copa druri të gdhendur dhe dhjetëra vegla guri – dëshmia e parë që njerëzit po përdornin tunelet, duke filluar të paktën 7000 vjet më parë.

“Nga raportet e mëparshme ne e dinim se fosilet ruheshin në vend,” tha autori kryesor i studimit Dr. Mathew Stewart , një studiues në Qendrën Kërkimore Australiane për Evolucionin Njerëzor në Universitetin Griffith në Australi.

“Megjithatë, ne nuk prisnim të gjenim prova për pushtimin njerëzor në formën e artit shkëmbor, artefakteve litike, strukturave prej guri dhe qeramikës”, tha Stewart për CNN në një email. “Njerëzit i përdorën dhe i pushtuan këto tuba llave gjatë mijëvjeçarëve. Ndërsa shumica e kërkimeve në Arabi përqendrohen në vendet sipërfaqësore, mjediset nëntokësore si në Umm Jirsan ofrojnë potencial të jashtëzakonshëm për të plotësuar disa nga boshllëqet në të dhëna.

Ky zbulim nxjerr në pah rëndësinë e Umm Jirsan dhe tuneleve të tjera për të kuptuar shpërndarjen njerëzore në rajon, tha Guillaume Charloux , një arkeolog me Qendrën Kombëtare Franceze për Kërkime Shkencore. Në përgjithësi, njohuritë për klimën e lashtë dhe njerëzit në Arabinë veriperëndimore janë të kufizuara, “veçanërisht gjatë fazës kalimtare midis neolitit dhe fillimit të mijëvjeçarit të dytë”, tha Charloux, i cili studion vendet antike në Arabinë Saudite, por nuk ishte i përfshirë në kërkime.

- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -

Rreth kësaj kohe, njerëzit vendas po vendoseshin rreth oazeve të sapoformuara; Shfaqja e këtyre strehëve të shkretëtirës do të formësonte modelet e migrimit njerëzor në rajon për mijëvjeçarë, tha ai përmes emailit. “Kontributi kryesor i këtij projekti kërkimor novator dhe madhor më duket se është se nxjerr në dritë përdorimin afatgjatë – ndoshta pushtim kalimtar – të këtij lloji shpelle, i cili kishte mbetur i pastudiuar, dhe potencialin e tyre të madh, veçanërisht për të kuptuar kontekstet paleomjedisore.”

‘Arabia e Gjelbër’

Për gati 15 vjet, Steëart dhe kolegët e tij kanë mbledhur së bashku prova të jetës së lashtë njerëzore në Arabi, kryesisht nga vendet përreth depozitave të liqenit, tha Stewart. Duke filluar rreth 400,000 vjet më parë, periudhat e përsëritura të lagështirës ngopën shkretëtirat arabe me reshje shiu. Gjatë këtyre fazave të “Arabisë së Gjelbër”, liqenet dhe pellgjet ishin të bollshme dhe peizazhi lulëzoi me bimësi të harlisur, duke çuar në valët e njerëzve migrues që u shpërndanë në Azinë jugperëndimore, Stewart dhe studiues të tjerë raportuan më parë në revistën Nature.

Por faza e fundit e Arabisë së Gjelbër ishte rreth 55,000 vjet më parë, dhe mjediset e ashpra të shkretëtirës nuk janë të sjellshme për provat arkeologjike. Ndërsa veglat prej guri ruhen mirë në shkretëtira të thata, kockat dhe materialet e tjera organike degradohen dhe shkatërrohen lehtësisht nga erozioni dhe nxehtësia dhe të ftohtit ekstrem, duke lënë pak për studiuesit për të interpretuar, vuri në dukje Stewart.

- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -

“Për këtë qëllim, në vitin 2019 ne vendosëm të hetojmë mjediset nëntokësore ku organet dhe sedimentet mund të ruhen më mirë,” tha ai.

Kështu që shkencëtarët e kthyen vëmendjen e tyre tek Umm Jirsan. Vendi ishte hartuar më parë nga Shërbimi Gjeologjik Saudit dhe një raport i vitit 2009 e përshkruan atë si një strehë për kafshët e egra si dhelprat, ujqërit, zogjtë dhe gjarpërinjtë. Kockat e eshtrave në tunele përfshinin fragmente të kafkës së njeriut të vlerësuara në atë kohë rreth 4000 vjet të vjetra. Por deri në vitin 2019, sistemi i tunelit nuk ishte hetuar ende nga afër nga arkeologët, tha Steëart.

“Ne ishim në gjendje të datonim kockat dhe sedimentet e kafshëve, të cilat na informuan se njerëzit filluan të pushtonin shpellën 7000 vjet më parë dhe ndoshta qysh 10000 vjet më parë,” tha Steëart.

Krahasuar me vendet e tjera ku dikur jetonin njerëzit, sasia e materialit arkeologjik në Umm Jirsan ishte “mjaft e pakët”, duke sugjeruar që njerëzit po i vizitonin tunelet si strehimore të përkohshme në vend që të jetonin atje përgjithmonë, raportuan autorët e studimit.

- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -
- ADVERTISEMENT -

Gdhendjet e kafshëve

Në një tunel tjetër pranë Umm Jirsan, studiuesit gjetën 16 panele të artit shkëmbor të gdhendur. Gdhendjet dukej se ishin skena të tufave, me njerëz të veshur me vegla, me figura shkop, që qëndronin përkrah kafshëve të zbutura si qentë, bagëtitë, dhitë dhe delet. Gdhendje të tjera tregonin kafshë me brirë të harkuar në mënyrë dramatike që ngjanin me brirët e një dhie; megjithatë, këto kafshë me brirë mund të përfaqësojnë një racë tjetër të dhive të zbutura, sipas studimit. Subjektet e gdhendjeve dhe veshja e tyre me llak lë të kuptohet se ato datojnë në një periudhë rajonale të njohur si kalkolitike (rreth 4500-3500 pes), e cila i parapriu ngritjes së epokës së bronzit.

“Së bashku, gjetjet arkeologjike në vend dhe në peizazhin përreth përshkruajnë një pamje të përdorimit të përsëritur të tubit të lavës Umm Jirsan gjatë mijëvjeçarëve,” tha Stewart. Vendi – i cili shtrihet përgjatë një rruge të njohur migrimi për barinjtë e epokës së bronzit, “mund të ketë shërbyer si një pikë ndalimi, një vend strehimi i mbrojtur nga elementët”.

Kjo dëshmi e paprecedentë e pushtimit njerëzor në tubat e lavës arabe hedh dritë mbi mënyrën se si njerëzit u përshtatën për të jetuar në peizazhe të thata dhe hetimi i mëtejshëm i Umm Jirsan dhe tubave të tjerë të llavës premton të shtojë edhe më shumë detaje, shtoi Stewart.

“Këto vende kanë potencial të jashtëzakonshëm për të plotësuar disa nga boshllëqet në arkivat natyrore dhe kulturore që ekzistojnë në të dhënat arkeologjike arabe.”

Përgatiti:

Jetlira Ademi
  • Jetlira Ademi
    https://katror.info
    10 këshilla për të përfituar sa më shumë nga fundjavat tuaja
  • Jetlira Ademi
    https://katror.info
    Meta po planifikon të investojë 15 miliardë dollarë për të arritur ‘inteligjencën superkompjuterike’
  • Jetlira Ademi
    https://katror.info
    Kjo është bima që ndihmon në parandalimin e Alzheimerit
  • Jetlira Ademi
    https://katror.info
    Çfarë është ecja japoneze dhe cilat janë përfitimet shëndetësore nga ajo?
TAGGED:e kaluaragadishulli arabikkuriozitetshkencatop3zbulim

Abonohu për newsletter dhe merri lajmet e mira në email!

Shpërndaje
Facebook Whatsapp Whatsapp Email Copy Link Print
Artikulli i mëparshëm Google do të përdorë AI për të përmirësuar sigurinë kibernetike
Artikulli i ardhshëm Bëhuni gati për temperatura të larta këtë verë!

Mos e le me t’ikë asgjë - Follow US!

FacebookLike
XFollow
InstagramFollow
YoutubeSubscribe

Abonohu për newsletter dhe merri lajmet e mira në email!

Mundesh me e lexu edhe...

Kuriozitet

Amazon përdor një milion robotë në depot e saj!

25 Shikime
Kuriozitet

NASA zbulon pse stuhitë diellore janë më të fuqishme se pritej

8 Shikime
KuriozitetLajme të mira

Kopshti Zoologjik i Pragës përdor akull për të ndihmuar kafshët të përballojnë temperaturat ekstreme

24 Shikime
Katror.info

Veç lajme të mira :)

katror.info është pjesë e Katror Media and Publicity.

Katror Media është platforma e parë në Kosovë e fokusuar në lajme të mira dhe gazetari konstruktive.

Ekipi ynë i përbërë prej gazetarëve, video-produksionit e profesionistëve në web e rrjete sociale punojnë për t'ju sjellë çdo ditë histori që inspirojnë dhe promovojnë sukseset e shoqërisë sonë.

Projekti i Katror Media "Utilizing AI and other tech tools/opportunities to expand online presence and revenues" është mbështetur nga #SustainMedia Programme, i bashkëfinancuar nga Bashkimi Evropian dhe Qeveria Gjermane, ndësa implementohet nga GIZ, DW Akademie dhe Internews.
Përmbajtja e publikuar në katror.info është në përgjegjësi të Katror Media dhe nuk pasqyron pikëpamjet e BE-së apo të Qeverisë Gjermane.

Secured by  

Anëtar në

Katror.info anëtar në Këshilli i Mediave të Shkruara të Kosovës KMSHK - Katror.info member of Press Council of Kosovo PCK
 [email protected]
 +38346500508
 Rruga Ahmet Krasniqi, 40 Prishtinë

Për Marketing:

+38346500508
[email protected]
© 2022 - 2024 katror.info
Welcome Back
Username or Email Address
Password

Lost your password?