E diela, për shumicën prej nesh, është dita e fundit e javës – fundi i pushimit dhe paralajmërimi i fillimit të javës së re. Por a e dini se ka shumë fakte të çuditshme dhe interesante për këtë ditë që shkojnë përtej asaj që kemi mësuar tradicionalisht?
Contents
Katror.info ju sjell më poshtë 22 fakte interesante për të dielën nga The Fact Site që do t’ju befasojnë:
Origjina dhe kuptimi i së dielës
- Dikur ishte dita e parë e javës – Në kalendarët e lashtë, të bazuar në astrologjinë helenistike, e diela konsiderohej dita e parë e javës, jo e fundit.
- Emri vjen nga Dielli – Në pothuajse çdo gjuhë, fjala për “të dielën” vjen nga kuptimi “Dita e Diellit”. Kjo lidhet me rëndësinë që i jepej Diellit në kulturat e lashta.
- Por jo në rusisht – Në rusisht, e diela quhet Воскресенье (Voskreseniye), që do të thotë “Ringjallje”, duke iu referuar ringjalljes së Krishtit.
- Në gjuhët sllave si polonishtja apo kroatishtja, fjala për të dielën do të thotë “pa punë” – një reflektim i rolit të saj si ditë pushimi.
- Në kalendarin tajlandez, ngjyra që përfaqëson të dielën është e kuqja.
- Në astrologji, dita është e lidhur me Diellin — duke përfaqësuar energjinë, identitetin dhe vitalitetin.
- Në greqishten moderne, e diela përkthehet si “Dita e Zotit” (Kyriakí), një emër me konotacion religjioz.
Të diela për Perandorë, Perëndi dhe Popuj
- Në kulturën romake, e diela ishte dita e perëndisë së Diellit. Paganët e nderonin atë si burimin e jetës, dritës dhe ngrohtësisë.
- Në vitin 321 pas Krishtit, Perandori Konstandini i Madh shpalli të dielën si ditë zyrtare pushimi për të gjithë, përveç bujqve.
- Në shumë vende evropiane si Franca, Gjermania dhe Suedia, zgjedhjet kombëtare mbahen zakonisht të dielave.
- Në vendet e Lindjes së Mesme, e diela është dita e parë e javës së punës, jo e fundit.
- Bankat në gjithë botën janë zakonisht të mbyllura të dielave — një praktikë që daton prej shekujsh.
Të dielat në kulturë, media dhe sport
- Shumë gazeta në SHBA dhe Britani botojnë versione më të mëdha të dielave, me suplement komik, revistë, kupona dhe më shumë.
- “Gloomy Sunday”, një këngë hungareze e vitit 1933, është e lidhur me legjenda urbane mbi vetëvrasje të mundshme pas dëgjimit të saj. Është quajtur edhe “Kënga e vetëvrasjes hungareze.”
- Serialet dramatike britanike si Downton Abbey, Call The Midwife dhe Heartbeat zakonisht transmetohen të dielave në mbrëmje.
- Programi i famshëm “Antiques Roadshow” është transmetuar gjithmonë të dielave që nga viti 1979.
- Turnetë profesionistë të golfit përfundojnë zakonisht të dielave.
- Eventet më të mëdha të garave me makina si Formula 1, MotoGP dhe NASCAR zhvillohen të dielave. Të shtunat zakonisht mbahen provat zyrtare.
Fakte të pazakonta dhe argëtuese
- Muajt që fillojnë në një të diel do të kenë gjithmonë një të premte që bie në datën 13 – një fakt që ndoshta do t’u pëlqejë supersticiozëve.
- Në Salt Lake City, Utah (SHBA) mund të gjobitesh deri në 1,000 dollarë nëse fishkëllen të dielën. (Ligj i vjetër dhe mjaft i çuditshëm!)
- E diela e Pashkëve është dita që përkujton Ringjalljen e Jezu Krishtit, një nga festat më të rëndësishme të krishterimit.
- “Cold Sunday” (E Diela e Ftohtë) ishte më 17 janar 1982, kur një valë ekstreme të ftohti përfshiu SHBA-të dhe theu shumë rekorde temperaturash.
E diela është shumë më tepër se thjesht një ditë pushimi apo përgatitjeje për të hënën. Është një ditë me histori të pasur, kuptim simbolik dhe ndikim kulturor që përfshin kalendarët, religjionet, artin dhe madje edhe zakonet tona të përditshme./Katror.info
