Një studim i ri ka zbuluar se zakoni, e jo zgjedhja e vetëdijshme, udhëheq shumicën e veprimeve tona.
Sa kontroll kemi realisht mbi jetën tonë? Filozofët dhe teologët e kanë debatuar këtë pyetje për shekuj. Por një gjë është e sigurt: një pjesë e madhe e ditës sonë shpenzohet duke bërë veprime që nuk i kemi vendosur me vetëdije. Këto quhen zakone – procese të pavetëdijshme të shkaktuara nga mjedisi dhe konteksti. Për shembull, zgjohemi, lajmë dhëmbët, pimë kafe, shpesh pa menduar fare për to.
Një hulumtim nga Universiteti i Surrey, Universiteti i South Carolina dhe Universiteti i Central Queensland, i botuar në Psychology & Health, tregon se rreth 65% e sjelljeve tona të përditshme ndodhin në autopilot, pra nga rutina, jo nga zgjedhja e vetëdijshme, shkruan Independent.
Mundesh me e lexu edhe…
Sipas studiuesit Benjamin Gardner, formimi i zakoneve është mënyra e trurit për të kursyer energji mendore. Duke e bërë një veprim automatik, ne lirojmë hapësirë për detyra më të rëndësishme. Psikologët theksojnë se kjo nuk është domosdoshmërisht gjë e keqe – të mendosh për çdo detaj të ditës do të na bllokonte plotësisht.
Por problemi lind kur zakonet e formuara nuk na shërbejnë. Shembuj të tillë janë marrja e telefonit sa herë që mërzitemi ose konsumimi i një ushqimi të pashëndetshëm çdo pasdite.
Studimet tregojnë se është më efektive të zëvendësojmë një zakon të dëmshëm me një alternativë të shëndetshme sesa të mbështetemi vetëm tek forca e vullnetit. Po ashtu, është më lehtë të fillosh me hapa të vegjël – si të vendosësh atlete pranë derës për të nxitur vrapin – sesa të marrësh detyra të mëdha menjëherë.
Një element kyç është edhe mjedisi: sa më afër të kemi një gjë, aq më shumë e përdorim. Shembulli klasik është vendosja e çokollatave mbi tavolinë – sa më afër, aq më shumë hamë. Në të kundërt, nëse frutat vendosen në vend të dukshëm, rritet gjasat t’i konsumojmë.
Edhe kënaqësia është thelbësore. Nëse një zakon lidhet me shpërblim, ai ka më shumë gjasa të qëndrojë. Kjo teknikë, e njohur si “kombinimi i tundimit me zakonet e dobishme”, mund të jetë dëgjimi i muzikës së preferuar gjatë stërvitjes apo shikimi i një seriali vetëm gjatë gatimit.
Pra, edhe pse shpesh funksionojmë me autopilot, kjo nuk do të thotë se kemi humbur kontrollin. Duke kuptuar si funksionojnë zakonet dhe duke i riformuluar me kujdes, ne mund të ndërtojmë rutina më të shëndetshme dhe të jetojmë më me qëllim. /AP/Katror.info
