Teksa epoka post-sovjetike duket se po shkon drejt fundit – epokë që nisi me përfundimin e Luftës së Ftohtë – po bëhet gjithnjë e më e qartë se pritshmëritë për një periudhë të re miqësie mes kombeve dhe shteteve që dikur ishin kundërshtarë, kanë qenë disi të idealizuara dhe përtej realitetit.
Asokohe, elita botërore e muzikës rock, e frymëzuar nga festivalet e suksesshme dhe angazhimet humanitare shoqërore – si “Live Aid” për Afrikën, koncertet për “Amnesty International” dhe koncertet masive me rastin e rrëzimit të Murit të Berlinit – u përpoq që edhe përfundimin e Luftës së Ftohtë dhe shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik ta shndërronte në një urë lidhëse, duke ofruar miqësi, kulturë dhe bashkëpunim mes kombeve që dikur ishin të ndara.
Festat ishin të mëdha, ndërsa shpresat akoma më të mëdha.
Mundesh me e lexu edhe…
Në Gjysmën e dytë të viteve 80-ta Bashkimi Sovjetik filloi të hapet ndaj perëndimit dhe muzika ishte ndër të parat që filloi të pushtojë mendësinë e rinisë Sovjetike.
Më 1987 Grupi britanik Uriah Heep luajti nga 7 deri më 16 dhjetor 1987 në stadiumin Olimpik, Pink Floyd në vitin 1989 po ashtu. Po atë vit më 12 dhe 13 gusht zhvillohet Festivali i Paqes dhe Muzikës në Stadiumin Qendror Lenin (tani i quajtur Stadiumi Luzhniki) në Moskë.
I ndodhur gjatë epokës së “Glasnostit”, ishte një nga aktet e para të hard rock-ut dhe metalit të rëndë nga jashtë që iu dha leja për të performuar në kryeqytet. Lista ishte impozante: Ozzy Osbourn, Skid Row, Scorpions, Bon Jovi, Cinderlla, dhe Motle Creu dhe tri grupe ruse, Nuance, Gorky Park dhe Brigada S. Paraqitje speciale për finale kishte Jason Bonham.
Mbi 100,000 njerëz morën pjesë dhe u transmetua drejtpërdrejt në 59 vende duke përfshirë MTV në Shtetet e Bashkuara. Ngjarja promovoi mirëkuptimin midis Bllokut Perëndimor dhe Bllokut Lindor gjatë Luftës së Ftohtë dhe gjithashtu mblodhi para për të ndihmuar ata që ishin të varur nga droga dhe alkooli. Koncerti përfundoi me anëtarët e ndryshëm të grupit që morën pjesë në jam session. U publikua një album dhe një dokumentar.
Ajo frymëzoi këngën e vitit 1990 “Wind of Change” (Era e ndryshimit) nga Scorpions, një nga grupet që performuan në koncert. I modeluar si një “Russian Woodstock” koncerti ishte një prodhim i përbashkët nga muzikanti rus Stas Namin dhe menaxheri i muzikës amerikane Doc McGhee.
Por, në shtator të vitit 1991, fansat e muzikës në Moskë po përgatiteshin për koncertin më të paimagjinueshëm të jetës së tyre: Rolling Stones, U2, Bob Dylan, Eurythmics dhe Peter Gabriel – ndër yjet më të mëdhenj të muzikës botërore – pritej të performonin në kryeqytetin rus. Ata do të merrnin pjesë në të njëjtin event: një “festival ndërkombëtar i lirisë”, që kishte për qëllim të festonte fitoren e fundit të demokracisë ndaj Komitetit Shtetëror për Gjendjen e Jashtëzakonshme, pas grushtshtetit të dështuar të shtetit në gusht të 1991.
Një nga muzikantët e parë që shprehu mbështetje për “mbrojtësit e demokracisë së re në Shtëpinë e Bardhë ruse” ishte vokalisti i grupit Rolling Stones, Mick Jagger. “Daily News” citoi një letër të Jagger-it, ku ai shkruante: “Ne jemi duke brohoritur për ju!”, në një rubrikë të titulluar “Mick dhe Boris: Çfarë skuadre!”, duke iu referuar presidentit të ardhshëm rus, Boris Jelcin (atëherë udhëheqës i Republikës Socialiste Federative Sovjetike Ruse).
Kritiku sovjetik i muzikës, Artemy Troitsky – i cili kishte kontaktet më të shpeshta me muzikantët perëndimorë dhe negocioi ardhjen e tyre në Moskë – thuhet se ka thënë: “Mbështetja e Mick Jagger-it do të thotë më shumë për të rinjtë sovjetikë sesa premtimi i çfarëdo politikani.”
Nga mesi i shtatorit, megjithatë, lista e emrave të konfirmuar për festivalin u zvogëlua ndjeshëm dhe vetë ngjarja u shty për të paktën një javë. Disa ditë më vonë, planet për një koncert masiv rock në stadiumin “Luzhniki” ose në sheshin “Manezhnaya” u anuluan krejtësisht, pasi organizatorët nuk arritën të finalizonin marrëveshjet me asnjë nga artistët e shpallur.
Megjithatë, një koncert tjetër i madh u zhvillua, ndonëse në një vend tjetër, me një formacion krejtësisht të ndryshëm dhe të paimagjinueshëm për disa dekada më parë dhe disa dekada më pas. Kjo ngjarje –ishte festivali Monsters of Rock.
Artemi Troitsky dhe drejtori i firmës “BIZ Enterprises”, Boris Zosimov, dhe partneri i tij i biznesit, Eduard Ratnikov, kishin organizuar në fund të gushtit 1991, një koncert të madh televiziv. Tani, kompania Time Warner po u kërkonte të planifikonin një festival Monsters of Rock në Moskë.
Sipas Ratnikov-it, ishte Tristan Dale – diplomat dhe biznesmen amerikan, i njohur si me menaxhmentin e Jelcin-it ashtu edhe me atë të Time Warner-it – që iu afrua Zosimov-it. Dale i ofroi mundësinë për të udhëhequr projektin në Rusi.
“Time Warner donte t’i dhuronte rinisë sovjetike një koncert, për të cilin kishin qenë të privuar – një shprehje e lirisë dhe demokracisë,” shpjegoi Ratnikov. Zosimov pranoi. Disa ditë më vonë, menaxheri i prodhimit Jake Berry (i cili kishte koordinuar disa nga koncertet më të njohura të Madonna-s dhe U2 në atë kohë), ishte tashmë në një avion drejt Moskës.
Për të konfirmuar formatin dhe, më e rëndësishmja, vendin e ngjarjes, Zosimov duhej të takohej me nënkryetarin e bashkisë së Moskës, Yuri Luzhkov. Ylli i filmit dhe drejtori i cirkut të bulevardit Tsvetnoy, Yuri Nikulin, ndihmoi në organizimin e këtij takimi. Më vonë, Zosimov kujtonte në një intervistë: “Të gjithë u tallën me mua dhe thanë: ‘Ndoshta 100 vetë do të vijnë për të parë rokerët e tu.’”
Ekipi i Time Warner dhe koordinatori i festivalit mbërritën në Moskë për të mbikëqyrur ndërtimin e skenës, e cila u ngrit në nëntë kate. Boris Zosimov ndërmjetësoi kalimin e 24 kamionëve me pajisje ndriçimi dhe zërimi përmes Bjellorusisë, pa asnjë dokument doganor.
Aeroporti Tushino u zgjodh si vendi i koncertit. Madhësia dhe vendndodhja e tij përputheshin me nevojat e organizatorëve, por ai nuk kishte as infrastrukturën më bazike të nevojshme për një festival të madh muzikor. Këtë herë, Zosimov kërkoi ndihmën e qeverisë.
“Të gjitha vendimet u morën në nivelet më të larta të qeverisë,” tha Ratnikov. “Zosimov më dha një ‘fletë magjike’ të nënshkruar nga kryeministri Ivan Silayev, ku kërkohej bashkëpunim i plotë me mbajtësin e dokumentit për çdo çështje.” Dokumenti i mundësonte atij “të zgjidhte të gjitha llojet e problemeve” — madje edhe të siguronte miratimin e shpejtë të 300 vizave hyrëse për muzikantët, menaxherët dhe teknikët.
“Duhet të pranoj se pjesa më e madhe e punës u bë realisht nga amerikanët,” vuri në dukje Ratnikov.
“Ata sollën një sasi të madhe pajisjesh dhe përdorën marinsat për të ndërtuar gjithçka, punonin ditë e natë, pa gjumë.”
Organizimi i një festivali të tillë zakonisht zgjat rreth gjashtë muaj; kësaj radhe u organizua brenda vetëm tri javësh. Sipas Departamentit të Policisë së qytetit të Moskës, madhësia e turmës në Tushino arriti në 300,000 persona deri në mesditë dhe u rrit në gati gjysmë milioni deri në mbrëmje. Organizatorët vlerësuan se festivali në fakt tërhoqi një audiencë prej 1.6 milonë njerëz. Për të mbikëqyrur ngjarjen, ishin angazhuar 11,000 ushtarë, oficerë policie, roje sigurie dhe policë të njësive speciale.
Grupi i parë që luajti ishte Pantera, grup heavy metal amerikan, që performoi një set jashtëzakonisht agresiv sipas standardeve sovjetike, duke vendosur menjëherë tonin e koncertit. Riffet e fuqishme të kitarës, bateritë e forta dhe intensiteti vokal i papërpunuar i Phil Anselm shtuan një avantazh të rëndë dhe pa kompromis në performancen e hiteve “Cowboys From Hell”(Kaubojët nga ferri) “Domination”, (Dominimi), “Psycho Holiday” (Pushimi psiko) dhe “Primal Concrete Sledge” (Slitë primare prej betoni).
Pas performancës së tyre, përleshjet shpërthyen në skajet e turmës. Policia u përpoq të shpërndante turmën dhe t’i largonte pjesëmarrësit nga barrikadat.
Për të shmangur lëndimet dhe vdekjet, producentët nga Time Warner ishin të gatshëm të merrnin masa ekstreme, madje duke marrë parasysh mundësinë e anulimit të shfaqjes. “Situata është jashtë kontrollit. Nëse dëshironi të shihni grupet e tjera të performojnë, qetësohuni!” u lut Boris Zosimov, duke kërkuar nga audienca që të pushojnë të gjitha shqetësimet.”
“Në çdo rast, deri në orën katër ose pesë, muzika nuk ishte çështja kryesore, ishte dhuna,” shkroi Troitsky në një artikull për Rolling Stone. “Pashë shumë njerëz të gjakosur, disa prej tyre ishin policë. Pashë policinë që rrihte mizorisht të rinjtë, me ose pa arsye. Pashë breshër shishe qelqi bosh që hidhej në drejtim të rreshtave të policisë nga publiku. Pashë ushtarë që shkelmonin një djalë të shtrirë në tokë me çizmet e tyre monstruoze.”
“Si mund të shihet prania e policisë dhe ushtrisë në një koncert dhe demonstratë të madhe rock në Bashkimin Sovjetik? Këto janë struktura të krijuara për të marrë masa represive, për të shtypur,” arsyetoi Eduard Ratnikov.
“Ata nuk ofruan siguri apo ndihmë për njerëzit; ata kishin vetëm një qëllim: shtypjen dhe ndëshkimin,” pat theksuar Trotsky.
Black Crowes, fillimisht qetësoi situatën e tensionuar me “Stare It Cold” (Vështro në të ftohtë) dhe “Rainy Day Woman #12 & 35″ (Gruaja e ditës me shi #12 dhe 35) përpunim nga Bob Dylan, dhe më pas grupi anarko-metal me bazë në Moskë, Electro Shock Therapy, këndoi “Bully” (Ngacmues).
Në kohën kur Metallica doli në skenë, përplasjet kishin nisur të zbeheshin, askush nuk donte të lëshonte performansen kryesore – as publiku, as policia të cilët, dolën se po ashtu ishin gjithashtu fansa të mëdhenj të tyre. Megjithatë, ende kishte njerëz të përfshirë në përplasje, madje edhe skena të dhunshme nga ajri, ku njerëzit goditeshin nga helikopterët.
Vokalisti i Metallica-s, James Hetfield, ka treguar se ishte dëshmitar i një skene të paharrueshme në pjesën e përparme të publikut:
“Poshtë, në pjesën e parë, kishte shumë djem me uniforma – ishin policë, ushtarakë, njësoj. Qëndronin aty për të ruajtur rendin, por sapo nisi performanca dhe koncerti mori hov, ata sikur thanë: ‘Në dreq të gjitha!’ Hoqën pajisjet dhe iu bashkuan publikut për të shijuar koncertin.”
Në videon nga hapja e koncertit të Metallica-s, e cila fillon me pjesën instrumentale të Ennio Morricone-s “The Ecstasy of Gold”, (Ekstazia e Arit) për të vazhduar më pas me hitin e tyre “Enter Sandman” shfaqen skena që ndodhin vetëm një herë në histori.
Të dhënat për numrin e pjesëmarrësve janë të pakonfirmuara, por thuhet se rreth 1.6 milionë njerëz ishin të pranishëm në këtë ngjarje, e cila për shumë nga vizitorët u përjetua si diçka nga një tjetër planet. Seti i tyre ishte një simfoni headbanging, me klasike si “Enter Sandman”, “Creeping Death”, “Sad But True” dhe “Master of Puppets”. Ata nuk luajtën vetëm, ata u lidhën, duke lënë gjurmë në turmën masive e cila nuk do të shlyhet nga memoria e asnjërit nga ata që ishin aty në ato momente.
Muzika nuk kishte qenë kurrë më e fortë se në atë moment. Policët, ushtarë, vizitorë të dehur apo nën ndikimin e substancave narkotike — të gjithë përjetuan të njëjtën ndjesi, një çlirim të energjisë së grumbulluar ndër vite nga diktatura, por edhe një ndjesi lehtësimi në fytyrat e tyre — se tashmë mund të bënin një gjë të tillë edhe në vendin e tyre.
Koncerti ishte diçka si një grusht shteti i suksesshëm për AC/DC, të cilët, deri disa vite më parë, ishin zyrtarisht të ndaluar në Bashkimin Sovjetik. Një listë e vitit 1985, e përpiluar nga Lidhja e Re Komuniste, i akuzonte ata për promovimin e dhunës dhe neofashizmit. Akti përmbyllës ishte i tyre. Ata interpretuan një set spektakular dyorësh, të shoqëruar me fishekzjarre, kukulla gjigante gjysmë të zhveshura dhe tingujt legjendarë të këmbanave nga kënga “Hells Bells”.
Kur në fund, AC/DC, mes të shtënave monstruoze të topave mbi skenë, këndonin hitin e tyre “We Salute You”, duke iu referuar rezistencës së madhe të rusëve të zakonshëm ndaj grushtit të shtetit të fundit të armatosur, i cili supozohej të kthente gjithçka në totalitarizëm, imazhi i pritjes për ardhjen e “diçkasë së madhe” merrte një dimension madhështor.” Më vonë, muzikantët nga të dy grupet morën telefonata nga Boris Jelcini, i cili i ftoi të riktheheshin në Moskë.
Publiku, i përbërë kryesisht nga njerëz të rinj, shumë që shijonin nektarin e ëmbël të rock-ut perëndimor për herë të parë, ishin më shumë se spektatorë të thjeshtë. Ata ishin pjesëmarrës në një revolucion kulturor, energjia e tyre i dha jetë ngjarjes. Pavarësisht kaosit, pavarësisht përplasjeve, pavarësisht sfidave, trazirat nuk e lanë në hije rëndësinë muzikore dhe kulturore. Monsters of Rock në Moskë ishte më shumë se një koncert, ishte një moment në kohë kur muzika i kapërceu barrierat dhe i bashkoi njerëzit në një mënyrë që vetëm rock ‘n’ roll-i mund.
Festivali ishte më shumë se një grumbullim grupesh dhe fansash, ishte një ngjarje e rëndësishme në kontekstin e një Rusie në tranzicion. Lufta e Ftohtë kishte përfunduar, Bashkimi Sovjetik po shpërbëhej dhe vendi po përshtatej me ndikimet perëndimore. Ishte një kohë paqëndrueshmërie, një kohë ndryshimi, një kohë rock ‘n’ roll. Publiku masiv i të rinjve që u mblodh nuk ishte aty vetëm për muzikën; ata ishin aty për një lidhje, një dëshirë brezash për ndryshim, për një kulturë globale rinore që po trondit botën.
Rëndësia e festivalit shkon përtej akordeve dhe koreve. Ai përmbledh një moment unik në histori kur forcat kulturore, shoqërore dhe politike u bashkuan në një simfoni ndryshimi.
Koncerti nuk kaloi pa momente dhune. “Ndërhyrja brutale e policisë sovjetike la 53 persona të plagosur.” Por këto ishin thjesht zhurmat e një shteti policor që po vdiste. Vetëm disa muaj më vonë, në dhjetor, Bashkimi Sovjetik u shpërbë zyrtarisht. Më 25 dhjetor 1991, flamuri sovjetik me çekiç dhe drapër u ul për herë të fundit mbi Kremlin, dhe u zëvendësua nga flamuri me tri ngjyra i Rusisë. Më herët gjatë asaj dite, Mikhail Gorbachev dha dorëheqjen nga posti i tij si president i Bashkimit Sovjetik, duke i lënë Boris Jelcinit rolin e presidentit të shtetit të ri të pavarur rus. Njerëzit në mbarë botën e panë me habi këtë kalim relativisht paqësor nga monoliti ish-komunist në shumë shtete të veçanta. A mund ta marrin AC/DC ose Metallica dhe rokerët tjerë tërë meritën për shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik? Jo, por ato ishin simbole të rëndësishme për një grup të rinjsh rusë të pakënaqur, të cilët udhëheqësit sovjetikë nuk kishin fuqi t’i frenonin.
Kjo ngjarje dukej se do të ndryshonte përgjithmonë mendësinë e rinisë ruse për një kulturë globale në formim, dhe dekada e fundit e shekullit XX kaloi nën ndikimin e këtyre tendencave. Edhe pse bota e kujton si një histori të lavdëruar të muzikës rock, ky koncert nuk pati të njëjtin ndikim afatgjatë si Woodstock-u, i cili vetëdijesoi rininë perëndimore për angazhim më të madh në zhvillimet shoqërore, apo si Live Aid për ndërgjegjësimin dhe solidaritetin, ose koncertet e Amnesty International.
Periudha post-sovjetike ka përfunduar dhe politika ruse në ndërkohë është kthyer aty ku ishin para kësaj periudhe. Një pjesë e madhe e rinisë ruse sot sërish duket se i ngjan asaj të kohës sovjetike, duke ndjekur udhëheqësit e tyre pa një vështrim kritik të thelluar, megjithëse në një formë më të sofistikuar. Ndërkohë, me nacionalizmin në rritje kultura rock vazhdon të konsiderohet në Rusi si një prirje e degjeneruar që vjen nga Perëndimi./Katror.info
Përgatiti:
