Shkencëtarët në garë për të zbuluar pse ekziston Universi

Brenda një laboratori të fshehur mbi pyjet me mjegull të Dakotës së Jugut, një ekip shkencëtarësh po kërkon përgjigjen për një nga pyetjet më të mëdha të shkencës: pse ekziston Universi?

Ata janë në një garë për ta gjetur këtë përgjigje me një ekip tjetër shkencëtarësh japonezë të cilët janë disa vite përpara në këtë kërkim, shkruan BBC, transmeton Katror.info.

Teoritë aktuale të astronomisë nuk mund të shpjegojnë se pse planetët, yjet dhe galaktikat kanë ardhur në ekzistencë. Të dy ekipet po ndërtojnë detektorë që studiojnë një grimcë nën-atomike të quajtur neutrino, me shpresën për të zbuluar përgjigjen.

Shkencëtarët amerikanë besojnë se përgjigja mund të gjendet thellë nën tokë, në një projekt që mban emrin e duhur: Eksperimenti i Neutrinos në Thellësi (DUNE – Deep Underground Neutrino Experiment).

Një “katedrale shkencore” nën tokë

Shkencëtarët zbresin 1,500 metra nën sipërfaqe, në tri shpella të mëdha nëntokësore. Madhësia është aq e madhe sa që buldozerët dhe punëtorët duken si lodra plastike në krahasim.

Drejtori shkencor i projektit DUNE, Dr. Jaret Heise, i përshkruan këto shpella gjigante si “katedrale të shkencës”.

“Jemi në prag të ndërtimit të detektorit që mund të ndryshojë kuptimin tonë për Universin, duke përdorur instrumente që do të vendosen nga një bashkëpunim ndërkombëtar prej 1,500 shkencëtarësh,” thotë ai.

Pse jemi këtu dhe jo të zhdukur?

Kur u krijua Universi, u krijuan dy lloje grimcash: materia – nga e cila përbëhen yjet, planetët dhe gjithçka rreth nesh – dhe antimateria, e kundërta e saj.

Në teori, ato duhej ta kishin shkatërruar njëra-tjetrën, duke lënë pas vetëm një shpërthim të madh energjie. Por, siç e dimë, ne ekzistojmë – dhe jemi bërë nga materia.

Shkencëtarët besojnë se çelësi për të kuptuar pse materia “fitoi” ndaj antimateries qëndron te neutrinot dhe anti-neutrinot. Ata do të dërgojnë rreze të këtyre grimcave nga një laborator në Illinois drejt detektorëve të DUNE në Dakotën e Jugut – një distancë prej 800 miljesh nën tokë.

Gjatë rrugës, këto grimca ndryshojnë lehtë. Nëse këto ndryshime ndodhin ndryshe për neutrinot dhe anti-neutrinot, kjo mund të jetë çelësi për të kuptuar se pse nuk u shkatërruan të dyja palët dhe pse Universi ekziston.

Një garë globale shkencore

DUNE është një bashkëpunim ndërkombëtar që përfshin 1,400 shkencëtarë nga 30 shtete. Mes tyre është edhe Dr. Kate Shaw nga Universiteti i Sussex-it, e cila thotë se ky zbulim do të jetë “transformues” për mënyrën si e kuptojmë Universin dhe vendin tonë në të.

“Është emocionuese që kemi arritur në këtë pikë – kemi teknologjinë, inxhinierinë dhe aftësitë kompjuterike për të sfiduar këto pyetje të mëdha,” thotë ajo.

Ndërkohë në Japoni…

Në anën tjetër të botës, shkencëtarët japonezë po ndërtojnë një detektor edhe më të madh – të quajtur Hyper-K – që do të jetë një version i përmirësuar i detektorit të tyre ekzistues, Super-Kamiokande.

Laboratori i tyre, me sferat e arta të ndritshme që mbulojnë muret dhe dyshemenë, duket si një tempull për shkencën.

Ekipi japonez pritet ta ndezë rrezën e neutrinos për më pak se dy vite, disa vite përpara projektit amerikan. Edhe Hyper-K është një bashkëpunim ndërkombëtar. Dr. Mark Scott nga Imperial College në Londër beson se ata janë në pozicion të favorshëm për të bërë një nga zbulimet më të mëdha ndonjëherë mbi origjinën e Universit.

“Ne do të nisim më herët dhe kemi një detektor më të madh, kështu që mund të kemi ndjeshmëri më të madhe më shpejt se DUNE,” thotë ai. Por shton me humor: “Do të më pëlqente ta zbulojmë të parët!”

Por kush do të arrijë më larg?

Dr. Linda Cremonesi nga Queen Mary University në Londër, e cila punon për projektin amerikan, thotë se edhe nëse Japonia arrin më parë, ndoshta nuk do ta ketë të gjithë pamjen e plotë.

“Ka një element gare, por Hyper-K ende nuk i ka të gjitha pjesët për të kuptuar nëse neutrinot dhe anti-neutrinot sillen ndryshe.”

Gara vazhdon, por rezultatet e para priten vetëm pas disa vitesh. Pyetja se çfarë ndodhi në fillim të kohës që çoi në ekzistencën tonë mbetet ende një mister, tani për tani. /Katror.info

Burimi: BBC

Përkthimi: Katror.info