Më 28 nëntor 2023, Lea Ypi, mendimtarja, filozofja, profesoresha në London School of Economics, bëri një urim goditës dhe të veçantë në 111-vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë:
“Gëzuar ditëlindjen Shqipëri! S’është e lehtë t’i mbijetosh perandorisë, copëtimit, monarkisë, fashizmit, nazizmit, revizionizmit, komunizmit, revolucionit kulturor kinez, imperializmit amerikan, mashtrimeve të BE-së e prapë të duash veten. E prapë vetëm kjo duhet”.
Ypi gjithnjë ka qenë zë advokues për kauzën e shqiptarëve – jo në mënyrat racionale pseudo-patriotike, por në raport me të vërtetën, problemet dhe dinamikat e gjendjes socio-politike shqiptare.
Mundesh me e lexu edhe…
Ypi në fakt ka pasur impaktin që pakkush në botën shqiptare e ka pasur në shekullin e ri, përfshi arenën ndërkombëtare.
Po sikur të projektohemi në vitin 2024 dhe krejt papritur, në tavolinat e krerëve më të lartë shtetërorë, në një mbledhje të Samitit mes BE-së dhe Ballkanit Perëndimor, të shfaqej libri “Të Lirë” nga Ypi, një masterklas i penës moderne shqiptare, që hedh vrojtimin mbi diktaturën komuniste të vendit dhe izolimin.
Për vetë modestinë e Ypit, sa utopik do të ishte diçka e tillë në fakt!
Por është plotësisht e vërtetë dhe ka ndodhur më 18 dhjetor.
E thotë Antonio Costa, i caktuar prej pak kohësh si Presidenti i ri i Këshillit të Evropës.
Librin atij ia pati dhuruar kryeministri Edi Rama në vitin 2023, gjatë një vizite që Costa kishte kryer në Shqipëri.
I pati mbetur në mendje dhe e ka lexuar – siç thotë vetë – “nga kopertina në kopertinë” (nga faqja e parë te e fundit).
Dhe çfarë ka bërë ai është mbresëlënëse, sepse në një Samit të tillë, ku krerët më të lartë shtetërorë dhe ata të Ballkanit janë mbledhur në atë që njihet si zemra e re e Evropës, Brukseli, ia ka vënë librin në tryezë përpara, si një dhuratë e tija në marrjen e mandatit dhe punën që kërkon të kryejë.
“Po i ofroj liderëve të Këshillit të Evropës ‘Të Lirë’, një libër nga Lea Ypi, si rikujtuese për lirinë dhe për rëndësinë e faktit se si historia jonë e përbashkët na ndihmon ta kuptojmë më mirë njëri-tjetrin”.
E këtë Costa e thotë në një çast kur vetë liria e Evropës është në krizë përballë dobësive që liberalizmi në dështim e zhyti atë vetë.
Në një çast kur Evropa ka frikë nga e tashmja e ndjehet në mjegull ndaj të ardhmes, e pamundur t’u ofrojë të rinjve botën e ëndrrave. Një Evropë e përfshirë nga krizat politike, me vonesa në zgjerim, me kushtëzime për uninanimitet, me bllokada ndaj fqinjëve për probleme historike e me denigrim ndaj më të dobëtëve, me refuzim ndaj emigrantëve.
Një Evropë e frikësuar në zvarritje për të gjetur lideren e një shekulli më parë.
Lea Ypi shpirtin e shqiptarë e çliroi përmes shkronjave të saja. Do të mund ta “kurojë” edhe thyerjen evropiane?
“Free”. “Frei”. “Libre”. “Vrij”. E çfarë rëndësie fundja ka në çfarë gjuhe shkruhet, ndër dhjetërat botërore, në të cilat Ypi është përkthyer e lexuar?
Oferta shqiptare është vënë në tavolinën e liderëve evropianë. Mbetet në dorën e tyre të kuptojnë se zgjimi është çështje kohe…
Epo, duhet thënë Lea, s’është e lehtë të tregosh vuajtjen e shqiptarëve, izolimin 50-vjetësh, radhët për një kore bukë, të ashtuquajturin komunizëm që u jetua më egër se kudo gjetkë, mungesën e dëshirës për të jetuar në vendin ku linde për shkak të pamundësisë për të një të ardhme të ndritur, implementimin e kapitalizmit të nxituar, apo padurimin për ta parë veten njëjtë me ata me të cilët ndan kufijtë kontinentalë, përmes një rrëfimi të thjeshtë, mes fjalëve të gjetura. E prapë, nëse do të dinim të dëgjonim, vetëm kjo duhet!/Katror.info
Përgatiti:
