Është një moment i mirë dhe i përshtatshëm për të qenë një sipërmarrës në fushën e teknologjisë në Kosovë. Me një treg të ri dhe të anashkaluar, mungesa e lojtarëve të Big Tech ka krijuar një mundësi për një brez të ri themeluesish novatorë që po ndërtojnë shërbimet dhe infrastrukturën digjitale të vendit.
Në përputhje me këndvështrimin e saj progresiv, Kosova gjithashtu ka qenë e shpejtë në përqafimin e teknologjive digjitale. Interneti me shpejtësi të lartë është pothuajse universalisht i disponueshëm në të gjithë vendin dhe përdorimi ditor, me 93% në vitin 2020, është shumë mbi mesataren e BE-së prej 80%, sipas Eurostat, shkruan Economist Impact, përcjell Katror Media.
Duke përdorur lidhjen e saj të gjerë dhe infrastrukturën digjitale, Kosova është në një pozicion për të kultivuar një ekosistem teknologjik të lulëzuar që do të vazhdojë të nxisë rritjen e tij ekonomike për vitet në vijim.
Mundesh me e lexu edhe…
Duke përfituar nga rasti janë sipërmarrësit si Mergim Cahani dhe Hana Qerimi. Z. Cahani është themeluesi dhe CEO i Gjirafa, një biznes i tregtisë elektronike, botimeve digjitale dhe softuerëve të ndërmarrjeve që është përshkruar si Amazona e Ballkanit.
Znj. Qerimi ka bashkëthemeluar dy kompani; Digital School, e cila u mëson aftësitë e kodimit dhe informatikës fëmijëve nga mosha shtatë deri në 18 vjeç, dhe StarLabs, kompania më e madhe e Kosovës për zhvillimin e softuerit të jashtëm.
“Ndërsa kompanitë e mëdha të teknologjisë mund të mos e shohin rajonin si prioritet për shkak të madhësisë së tij relative, për Gjirafën ai përfaqëson një mundësi unike”, thotë z. Cahani. “Duke shfrytëzuar njohuritë dhe ekspertizën lokale në gjuhën dhe kulturën e zonës, ne jemi në gjendje të ofrojmë shërbime të barabarta me gjigantët globalë si Amazon dhe Google, duke ofruar gjithashtu një nivel personalizimi dhe vëmendje ndaj detajeve.”
Ndërtimi i një tregu nga themeli nuk është diçka e mirë. Edhe pse përdorimi i internetit është shumë i lartë në Kosovë, tregtia digjitale ka marrë hov vetëm vitet e fundit. Në vitin 2020, 35% e kosovarëve blenë një produkt apo shërbim online. Ky është një proporcion i lartë kur krahasohet me vendet kandidate për në BE, por është shumë nën mesataren prej 56% për vendet anëtare të BE-së. Për kompanitë si Gjirafa, kjo do të thotë potencial i madh për rritje.
“Si një kompani shërbimesh digjitale, një nga detyrat më të frikshme për ne ka qenë të fitojmë besimin e klientëve në një treg ku metoda e paracaktuar e blerjes përfshinte një shëtitje të shkurtër deri në dyqanin e lagjes,” thotë zoti Cahani.
Ndërsa Gjirafa ka qenë instrumentale në ndërtimin e një kulture të konsumit online në Kosovë, zonja Qerimi ka punuar në anën tjetër të ekosistemit digjital duke trajnuar gjeneratën e ardhshme të koduesve të vendit përmes Digital School dhe duke ndërtuar një biznes shërbimi të orientuar drejt eksportit me StarLabs.
Edhe pse zonja Qerimi ngriti Digital School përpara StarLabs, ajo është bërë diçka si një organizatë ushqyese për këtë të fundit, duke trajnuar talentet e rinj për industrinë e TIK-ut në rritje të shpejtë. Që nga themelimi i saj në vitin 2017, StarLabs është ndërtuar në një nga kompanitë më të mëdha të kontraktimit të zhvillimit të softuerit në Kosovë, duke u shërbyer klientëve, përfshirë Grupin e Inovacionit të Lojërave të listuar në Stokholm.
Zonja Qerimi thotë se 100% e klientëve të StarLabs janë nga jashtë Kosovës. Digital School, e cila mëson kodimin nga klasat në kryeqytet, Prishtinë, ka gjithashtu një prani në 25 vende përmes një prej shkollave më të mëdha të gjuhëve në botë, Berlitz. Duke reflektuar një qëndrim të patrembur ndaj zhvillimit të biznesit, zonja Qerimi prezantoi Berlitz përmes bisedës në faqen e internetit të kompanisë në 2017.
“Ne u thamë atyre se gjuhët kompjuterike janë vetëm një gjuhë tjetër dhe se ata duhet të ofrojnë kurse në kodim edhe për klientët e tyre,” shpjegon ajo. “Tani ne jemi shkolla digjitale e Berlitz.”
StarLabs nuk është i vetmi biznes Kosovar i TIK-ut që shfrytëzon maksimumin nga kërkesa e shëndetshme e huaj; 91% e kompanive në këtë sektor eksportuan shërbimet e tyre në vitin 2020, sipas një sondazhi të shoqatave tregtare lokale. Kjo pasqyron një rritje të jashtëzakonshme që ka parë që eksportet e TIK-ut të dyfishohen në terma dollarësh amerikanë në katër vitet e fundit deri në 2021.
Talenti sipërmarrës kosovar po njihet edhe në tregjet më të zhvilluara. Pas fillimit të një kompanie të suksesshme të zhvillimit të softuerit, Agon Avdimetaj u bashkua në vitin 2017 me një biznesmen amerikan dhe partnerë të tjerë për të formuar Vianova, një start-up për teknologjinë shëndetësore dhe inteligjencën artificiale të sjelljes.
Me qendër në Prishtinë dhe në shtetin amerikan të Virxhinias, Vianova krenohet me një listë të klientëve globalë duke përfshirë Lenovo, Johnson & Johnson dhe Kaiser Permanente, organizata më e madhe e kujdesit të menaxhuar në SHBA.
Edhe pse z. Avdimetaj ka pasur sukses të konsiderueshëm ndërkombëtar, ai e njeh rëndësinë e ruajtjes së rolit qendror të Kosovës në biznes dhe vazhdon të ndajë kohën e tij mes Virxhinias dhe Prishtinës.
“Të dyja pjesët e kompanisë – në Kosovë dhe SHBA – janë thelbësore për njëra-tjetrën, si një simbiozë, dhe ne do të shkojmë në shkallë proporcionale në të dyja vendet”, këmbëngul ai. “Ne jemi të pranishëm 30 vende ndërsa flasim dhe kemi partnerë dhe rishitës që po rritën dhe forcohen në të gjithë botën.”, thotë Avdimetaj.
Pra, përderisa Big Tech ende nuk e ka zbuluar Kosovën, sipërmarrësit kosovarë janë më shumë se sa të mbushin boshllëkun dhe të bëjnë të ndjehet prania e tyre në disa nga tregjet më të mëdha të teknologjisë në botë./The Economist/Katror.info
Përgatiti:
