Producenti i komedisë së njohur “Monty Python and the Holy Grail”, Mark Forstater, që po qëndron në Kosovë si anëtar i jurisë për përzgjedhjen e filmave më të mirë në Pristina International Film Festival – PriFest, mendon se Kosova ka potencial që të nxjerrë filma të shkëlqyer, marrë parasysh qasjen e teknologjisë për audiencën globale dhe potencialin që filmat me tema univerzale i kapërcejnë kufijtë.
“Me të vërtetë, nëse e bëni këtë, atëherë ka një shans që audienca ta pëlqejë. Ne jemi të gjithë njësoj. Ne jemi homo sapiens. Jemi të gjithë njësoj kudo, pavarësisht nga ngjyra jonë, feja, politika. Në thelb, identiteti ynë është se ne jemi të gjithë njësoj. Prandaj, një histori e mirë me personazhe interesante dhe disa fotografi dinamike do të tërheqë audiencë të gjerë në tërë botën,” thotë ai në një intervistë ekskluzive me Katror Media.
Forstater diskutoi evolucionin e industrisë së filmit dhe se si interesat e korporatave e kanë zhvendosur fokusin e saj larg krijimtarisë dhe drejt fitimit.
Ai zbuloi përfshirjen e tij në zhvillimin e një platforme të re online të quajtur Dreambird, e cila synon të rigjallërojë sektorin e pavarur të filmit duke bashkuar shikuesit me krijuesit. Intervistën me Forstater të zhvilluar nga Albana Isufi Jashanica mund ta lexoni më poshtë:
Katror Media: Do ta filloj këtë intervistë me Monty Python and the Holy Grail, që është kthyer në një klasik kulti dhe vazhdon të pëlqehet nga audienca në mbarë botën. Çfarë mendoni se ka në këtë film që e ka bërë të qëndrueshëm për një kohë kaq të gjatë?
Mark Forstater: Po, pjesërisht sepse është një film i një periudhe të caktuar dhe prandaj nuk vjetërsohet. Kështu që kur filmi filloi të futej në toplistat e komedive më të mira të të gjitha kohërave, ishte diku poshtë, nuk e di i 50-ti me radhë. Por, çdo vit vazhdoi të shkonte gjithnjë e më lart, sepse shumica e komedive nuk janë filma të një periudhe të caktuar dhe për këtë arsye ata nuk i mbijetojnë kohës.
Ata nuk pëlqehen më dhe bëhen më pak qesharakë. Por, për shkak se filmi ndodh në Mesjetë, thjesht nuk vjetërohet kurrë dhe kështu vazhdoi të ngrihej gjithnjë e më lart në ato toplista. Unë mendoj se tani është, në pozitën e tretë, të pestën ose të dhjetën. Tash është më shumë se një klasik kulti. Është me të vërtetë një klasik i vërtetë. Në fund, mund të votohet si komedia më qesharake e të gjitha kohërave. Kjo mund të ndodhë.
Katror Media: Si ju qaset ju dhe ekipi i Monty Python krijimit të kësaj kryevepre komike?
Mark Forstater: Epo, ekipi i Monty Python kishte mënyrat e veta të funksionimit, punës. Ata ishin shkrimtarë, interpretues dhe më pas në këtë film ata u bënë regjisorë. Pra, në këtë film, Terry Gilliam dhe Terry Jones bashkë-drejtuan filmin dhe ata nuk donin ndonjë kontribut nga unë për sa i përket përmbajtjes. Ata supozuan se produdencët nuk janë qesharakë dhe për këtë arsye producentët nuk kanë asgjë për të kontribuar. I vetmi kontribut artistik që dhashë ishte se kur u përfshiva në projekt, kishte tashmë një draft skenar të parë dhe gjysma e skenarit ishte në Mesjetë me mbretin Artur dhe gjysma tjetër ishte në kohët e stome rreth një njeriu të quajtur Arthur King i cili ishte një kontabilist.
Mendova se sekuencat e Arthur King ishin qesharake, por nuk ishin aq të mira sa skena me Mbretin Artur. Kështu që unë thashë pse të mos e bënim plotësisht në Mesjetë dhe kjo është ajo që ata bënë përfundimisht. Megjithatë, pakëz pjesë mbetën të kohës së sotme, sikur kur policia hyn dhe i ndalojnë të gjithë që të filmonin. Por në thelb tani bëhet fjalë për Mbretin Arthur dhe kërkimin e tij për Gralin e Shenjtë. Pra, ky është kontributi im i vetëm artistik në film.
Katror Media: Që nga Monty Python and the Holy Grail, industria e filmit ka evoluar ndjeshëm. Si e shihni ndryshimin në teknikat dhe teknologjinë e filmimit gjatë viteve dhe si kanë ndikuar ato në industri?
Mark Forstater: Mirë, kjo është një pyetje e madhe. Më lejoni të them që industria e filmit është 110 vjeç. Dhe gjatë kësaj kohe ajo ka ndryshuar, apo jo? Filloi me filma të shkurtër bardh e zi, më pas erdhën filmat më të gjatë në kinema, pastaj filmat me zë, më pas erdhën ngjyrat, pastaj erdhi televizioni që me të vërtetë pothuajse e shkatërroi industrinë e filmit. Por, ajo që e mbajti atë ishte se në vitet ’70 u shfaq një brez i ri kineastësh si Lucas dhe Coppola dhe ata u ndikuan nga regjisorët evropianë Truffaut, Godard, Bergman dhe kjo solli një jetë të re në filmin amerikan. Dhe në fakt filmat më të mirë në industrinë amerikane u realizuan gjatë asaj periudhe, nga vitet ’70 deri në vitet ’90.
Por, në atë moment industria komerciale e madhe hyri në industrinë e filmit, General Electric, Sony, Gulf dhe Western dhe ata kishin një qëndrim të ndryshëm ndaj filmit. Ata ishin më të interesuar për pronësinë intelektuale (IP) dhe për licencimin e filmit në mediume të tjera dhe prandaj tani nuk bëjnë filma të mirë. Filma të mirë nuk po bëhen sepse këto kompani, duke përfshirë edhe Disney-n, janë të interesuara vetëm për atë që mendojnë investitorët e tyre sepse ata kanë nevojë për paratë e investitorëve. Dhe kështu ata po bëjnë filma jo për audiencën e tyre, por për investitorët e tyre dhe ti nuk mund të bësh filma të suksesshëm për investitorët. Ti duhet të bësh (filma) për audiencën.
Katror Media: Po dhe sa është e rëndësishme të mbështeten dhe të ushqehen zëra të pavarur dhe krijues në industri ndërsa po flisni për këta investitorë? A është e mundur?
Mark Forstater: Industria e pavarur e filmit është praktikisht e vdekur komercialisht. Shumë pak filma të pavarur do të bëjnë para, që do të thotë se producentët e kanë shumë të vështirë të bëjnë një film të dytë nëse kanë bërë të parin. Pra, industria e filmit duhet të ristrukturohet. Ajo ka nevojë për një mënyrë tjetër funksionimi dhe kjo është diçka që unë dhe partneri im po zhvillojmë. Ne po zhvillojmë një platformë në internet të quajtur Dreambird.
Nëse analizoni industrinë e filmit çfarë është ajo? Ka blerës dhe shitës. Blerësit janë shikuesit. Ata kanë paguar për të gjithë filmat në histori me bileta, abonime, duke parë reklama në televizion. Këta janë blerësit. Shitësit janë produksioni, ekipet krijuese. Pra, ne po i bashkojmë blerësit dhe shitësit në një platformë ku ata mund të komunikojnë me njëri-tjetrin. Shikuesit mund të tregojnë se cilët filma u pëlqejnë. Ata madje mund të investojnë në filma. Ata mund të përfshihen në krijimin e filmave dhe në këtë mënyrë sektori i pavarur i filmit do të rigjallërohet.
Katror Media: Dhe ky Dreambird është ajo infrastruktura që përmendët në fillim?
Mark Forstater: Po. Dreambird është një platformë në internet e cila do të ketë një shërbim transmetimi. Do të shfaqë filma që janë realizuar nga ajo. Do të ketë një treg ku njerëzit mund të investojnë dhe të fitojnë para. Do të ketë një rrjet social ku ata mund të komunikojnë me njëri-tjetrin. Ata mund të zhvillojnë projekte së bashku dhe në thelb kjo do të zëvendësojë, mendoj, infrastrukturën ekzistuese. Sepse infrastruktura ekzistuese, me të gjitha grevat në Hollyëood, po e shohim që nuk është e drejtë. Ata nuk punojnë së bashku. Askush nuk është i lumtur. Njerëzit krijues nuk po marrin asgjë prej saj. Pra duhet të ndryshojë. Dhe ne kemi kaluar tre vjet duke punuar në këtë platformë. Pra, ne jemi gati ta ndërtojmë dhe mendojmë se kjo do të bëjë një ndryshim të madh për sektorin e pavarur.
Katror Media: Keni filluar apo është thjesht një ide?
Mark Forstater: Është një ide që është realizuar plotësisht dhe është realizuar teknikisht dhe financiarisht. Dhe ne po ngrisim fonde për t’ia dalë. Mendojmë se nga mesi i vitit të ardhshëm do të funksionojë.
Katror Media: Jeni këtu në Prishtinë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit PriFest. A jeni njohur me industrinë e filmit kosovar dhe a keni pasur rastin të shihni ndonjë film kosovar gjatë viteve të fundit?
Mark Forstater: Mbrëmë pashë një që më kishte ikur. Më thanë të shikoja sepse jam në juri. Më duhet të shoh filmat që nuk kam arritur. Por unë nuk kam parë filma shqiptarë apo kosovarë në të kaluarën. Kështu që po e bëj tash.
Katror Media: Si dikush që ka qenë pjesë e industrisë së filmit për shumë vite, çfarë këshille do t’u jepnit kineastëve aspirantë nga Kosova dhe Ballkani që po përpiqen të lënë gjurmë në industrinë ndërkombëtare të filmit?
Mark Forstater: Uau, është shumë e vështirë. Në Londër jam takuar me studentë filmi të cilët më thonë se nuk mund të marrin agjentë, nuk mund të flasin me kompanitë e transmetimit, që mezi i bindin producentët të shikojnë punën e tyre dhe nuk e dinë se çfarë do të jetë e ardhmja. Kështu që unë u kam thënë atyre që kur të funksionalizohet Dreambird, ata duhet të vijnë të gjithë në Dreambird. Pastaj ata mund të flasin me njëri-tjetrin, ata mund të bashkëpunojnë, ata mund të krijojnë ekipe, ata mund të zhvillojnë projektet e tyre dhe pastaj mund të vazhdojnë dhe t’i bëjnë ato.
Gjëja kryesore për mua është që filmat i bëj gjithmonë me audiencën në mendje, sepse për mua filmi është një masmedia. Unë kam bërë filma artistikë dhe mendoj se i gjithë filmi është art, por gjithmonë dua që publiku të largohet me një ndjenjë kënaqësie në fund të filmit. Të kënaqur që kanë parë diçka, qoftë serioze, komike, muzikore, çfarëdo qoftë, që ia ka vlejtur të ulesh e ta shikosh, sidomos në kinema. Dua të them, megjithëse po ndërtojmë një platformë transmetimi, ne duam të shohim filma në kinema dhe duam që njerëzit t’i shijojnë ato në kinema.
Katror Media: Teksa po flisni, dua të kem një ide, një mendim nga ju. A mendoni se këto platforma transmetimi si Netflix, Tulu, veçanërisht në SHBA, e kanë ndihmuar industrinë e filmit?
Mark Forstater: Jo, jo, ata po dështojnë industrinë e filmit sepse nuk janë pjesë e saj. Ata nuk kurojnë filma, ata përdorin algoritme për të vendosur se çfarë filmash të bëjnë. Unë mendoj se gjithnjë e më shumë ata do të fillojnë të përdorin gjithashtu AI (Inteligjencën Artificiale). Tani në Dreambird ne planifikojmë të përdorim AI, por planifikojmë ta përdorim atë si një mjet për të ndihmuar shkrimtarët, krijuesit. Ne do të bëjmë filma origjinalë, unikë. AI mund të ndihmojë për ta bërë këtë sepse është një mjet i mrekullueshëm.
Nëse mbështeteni te AI për të filluar krijimin, do të merrni filma të dorës së dytë, të klasit të dytë, për të cilët kam frikë se shumë janë të dorës së dytë dhe të listuar si të tillë. Nuk ka asnjë përfshirje me audiencën, nuk ka angazhim. Është i njëjti sistem me një drejtim. Për 110 vjet ka qenë një sistem me një drejtim. Një grup studiosh ose producentësh bëjnë një produkt dhe ia dërgojnë një publiku masiv dhe nuk ka reagime, nuk ka dialog. Kjo nuk është mënyra se si bota po lëviz. Dua të them, ne nuk e bëmë, nuk do të thosha se e dinim këtë kur filluam Dreambird, por është një çift i quajtur Alvin dhe Heidi Toffler. Ata janë futuristë dhe në vitin 1980 ata shkruan një libër të quajtur Vala e Tretë dhe në Valën e Tretë ata parashikuan që rreth kësaj kohe, rreth vitit 2020, shikuesit do të dëshironin të bëheshin prosumatorë, që do të thotë se do të ishin po aq të interesuar për atë që po shikonin, po bënin.
Dhe kështu audienca do të dëshironte shumë më tepër angazhim, ata do të donin të përfshiheshin dhe mendoj se këtu duhet të lëvizë industria dhe kjo është ajo që ne po përpiqemi të bëjmë. Është krejtësisht ndryshe. Me fjalë të tjera, është një sistem i dyanshëm. Le të themi se investitorët e filmit duan të vijnë në Dreambird. Ajo që ata mund të bëjnë është se mund të shohin se ka projekte që audiencës i pëlqejnë vërtet, sepse mund t’u thuash njerëzve ose po investojnë ose po blejnë paraprakisht një transmetim të një filmi. Filmi duhet të ketë njëfarë tërheqjeje që investitori të mund të thotë, mirë, unë do ta mbështes këtë sepse njerëzit tashmë e pëlqejnë. Unë mund të shoh që ka pak tërheqje.
Katror Media: Pra, nëse përdorim me mençuri, edhe AI mund të na ndihmojë?
Mark Forstater: AI padyshim mund të ndihmojë me siguri. Dua të them, le të themi se keni shkruar një skenar dhe mendoni, mirë, në fakt ndoshta ky nuk duhet të jetë fillimi, mesi dhe fundi. Po sikur të duhej të përfundonte? Më kupton se ku e kam fjalën? Ju mund t’i kërkoni AI që ta bëjë këtë për ju dhe do ta bëjë menjëherë. Dhe mund t’I thoni sërish, nuk është aq mirë. Dhe keshtu mund të provoni mënyra të ndryshme për ta strukturuar atë.
Katror Media: Dhe pastaj mund të shtoni dorën e njeriut?
Mark Forstater: Po. Dua të them, ne mendojmë se njerëzit duhet të shkruajnë skenarët origjinalë, por derisa e bëjnë këtë, ata mund të përdorin AI për ta përmirësuar skenarin. Domethënë, po shkruaja diçka me partnerin tim. Po e bënim një video dhe ai tha, shikoni, dua të kaloj atë që po shkruajmë përmes AI. Epo, AI e shkroi më mirë se ne. Ishte shumë mirë. Më bëri shumë përshtypje, dhe nuk jam njeri i teknologjisë. Por nëse ata fillojnë, le të themi se dikush si Netflix ose studio thotë, ta përdorin AI për të shkruar skenarin dhe më pas mund të marrim një shkrimtar për ta rishkruar ose për ta përmirësuar atë. Epo, kjo është e pashpresë.
Katror Media: A mendoni se nga një vend i vogël siç është Kosova mund të dalë një film i mrekullueshëm?
Mark Forstater: Po, unë mendoj që po. Fillimisht, le të themi se keni bërë një film në Shqipëri. Me teknologjinë që ekziston tani, ju mund t’i keni aktorë që flasin anglisht, frëngjisht ose gjermanisht. Nuk do të keni më nevojë për titra sepse sinkronizimi i buzëve do të jetë i përsosur dhe gjuha do të jetë, e dini, përkthimi duhet të jetë i mirë. Pra, kjo do të thotë që një film i mirë që ka një tërheqje për një audiencë mund të shfaqet në mbarë botën. Dhe kjo është ajo që ne duam të shohim të ndodhë.
Katror Media: Dhe pyetja e fundit, do të doja të kisha një mendim tuajin. Çfarë lloj temash mendoni se janë të mira për t’u trajtuar tani në industrinë e filmit?
Mark Forstater: E dini, kjo është shumë e vështirë. Nëse do ta dija do t’i bëja unë ato filma. Ne, në fakt, kemi bërë një film, unë dhe partneri im bëmë një film vitin e kaluar, të cilin do ta përdorim si një lloj promovimi për lansimin e Dreambird. Është një rom-com. Unë mendoj se duhet të përpiqeni dhe të jeni të vetëdijshëm për atë që audienca po mendon, çfarë ka në mendjen e tyre, çfarë lloj gjërash kanë lidhje me ta, dhe pastaj të përpiqeni t’I përfshini ato. Qoftë komedi apo dramë serioze, e dini, duhet të jeni brenda mendjes së audiencës dhe të mendoni për reagimet e saj ndaj asaj që po tregoni. Me të vërtetë, nëse e bëni këtë, atëherë ka një shans që audienca ta pëlqejë. E dini ne jemi të gjithë njësoj. Ne jemi homo sapiens. Ne jemi të gjithë njësoj kudo, pavarësisht nga ngjyra jonë, feja, politika. Në thelb, identiteti ynë është se ne jemi të gjithë njësoj. Prandaj, një histori e mirë me personazhe interesantë dhe disa fotografi dinamike do të tërheqë audiencë të gjerë në tërë botën./Katror.info
Përgatiti:
