Andy Warhol njihet gjerësisht nga audienca dhe kritika si figura kryesore në lëvizjen amerikane Pop Art, lëvizje që shpërthen në SHBA, por shpejt u përhap në tërë botën.
Sipas njërit nga themeluesit e lëvizjes, Richard Hamilton, Pop Art-i karakterizohej si: popullor – pra i dizajnuar për një audience të gjërë; i përkohshëm – pra jetëshkurtër, shpenzues – pra shpejt harrohet, prodhohet në masë dhe është glamuroz. Nga kjo lëvizje janë ndikuar pikturat, fotografitë, stripat, dizajnet grafike, letërsia, filmat e edhe muzika.
Në fillim të viteve ’60-ta, i magjepsur nga materializmi dhe mediat masive, Andy Warhol me përshkrimet e tij përmes pikturave të mallrave të konsumit dhe figurave të njerëzve të famshëm ndryshoi rrënjësisht botën e artit dhe marrëdhënien e saj me konsumin e gjërë.
Mundesh me e lexu edhe…
Fotografitë, pikturat, filmat dhe skulpurat e tij të cilat ruhen në Muzeun e Artit Modern në (MOMA) në New York janë ikona që vazhdojnë të rezonojnë edhe sot.
Warhol filloi të eksperimentojë me serigrafin (Sitografi) një proces kur ngjyra transferohet në letër ose pëlhurë (telajo) përmes një rrjete të dendur të mëndafshtë të shtrënguar mbi kornizë ku është vendosur një klishe ose shabllon.
Ai zhvilloi një stil unik, informal, shumë komercial, duke ekspozuar kanaqet e supës “Campbell’’ dhe portretin “Gold Marilyn” në screen print teknikë, si vepra të artit.
Shumë kritikë reaguan ndaj këtyre përshkrimeve të objekteve të përditshmërisë me tronditje dhe kritikë. Nga përshkrimet e portreteve të Elizabeth Taylor, Mao Ce Tung, John Lennon, e deri të shishet e Coca Colës, Warhol mjegulloi linjat midis artit të zakonshëm dhe atij të bukur duke u fiksuar mbi personalitetet e famshme, objeketet ikonike amerikane dhe simbolet e kulturës komerciale.
Në kohën e tij Warhol u lavdërua por edhe u godit në mënyrë kritike në të njëjtën masë, ku shumë krtikues theksonin motivin e tij të fundit për të çimentuar statusin e tij të famshëm në skenën e artit të Nju Jorkut.
Studio e tij The Factory (Fabrika) kontrubuoi në këtë famë si një mjedis për disa nga festat më ekstravagante të qytetit. The Factory mishëronte estetikën kundërkulturore dhe ishte një vend për eksperimente artistike, sociale dhe seksuale. The Factory u bë vend ku shumë shpejt filluan të qarkullonin personalitete intelektuale dhe artistike nga tërë bota, duke filluar nga letrarët, aktorët, muzicientët e bohemë të ndryshëm të cilët quheshin super yjet e Warhol-it.
Warhol në Factory frymëzoi thënien, “Secili mund t’i ketë 15 minutat e tij të famës”, shprehje që pranohet botërisht.
Warhol ishte shumë i hapur për seksualitetin e tij, jetoi si homoseksual shumë para liberalizimit të levizjes së tyre, një aspekt i jetës së tij ku shumë studiues argumentojnë se ndikoi shumë në krijimin artistik përmes polaroideve dhe vizatimeve të tij që janë të njohura si punime homoerotike.
Warhol në librin e tij “Popism: The Warhol Sixties” shkruante: “Kur bëni diçka të gabuar ju krijoni diçka të re.”
Sukseset e tij finaciare dhe kritike, shitja e sirografisë “Shot Sage Blue Marilyn” për 195 milonë dollarë, ‘’Silver Car Crash (Double Disaster)” 105 milionë dollarë, “Triple Elvis” për 81 milionë dollar, e çimentojnë rolin e tij si një idhull i pop artit të skenës së artit amerikan dhe botëror.
Warhol nuk i ka mbetur borxh as botës së filmit. Ai ka qenë producent ose regjisor në qindra filma kryesisht eksperimentalë, në kohë zgjatje nga 3 minuta e deri në 8 orë. “Screen Test” (Testet e Ekranit) janë një seri portretesh të shkurtër, të heshtur dhe bardh e zi, protoganistët kryesisht ishin “yjet e Warholit” njëri prej tyre edhe Bob Dylan. Një nga filmat e tij më të famshëm “Sleep” (Fjetja) monitoron poetin John Giorno duke fjetur për 6 orë. Filmi i tij më i suksesshëm është “Chelsea Girls” nga viti 1966. Filmi ishte shumë inovativ, përbëhej nga dy filma 16 milimetërsh që projektoheshin njëkohësisht me dy histori të ndryshme.
Kur Warhol pa grupin eksperimental rock The Velvet Underground duke performuar në vitin 1965, ai u magjeps nga muzika e tyre. Ajo që The Velvet Undergound shprehën në tingujt e tyre, sipas Warhol ishte shumë e ngjashme me atë që ai shpreh në artin e tij.
Ai shpejt u bë menaxher i tyre dhe i kërkoi supermodelit gjerman Nico që t’i bashkohej grupit për t’i dhënë atyre një pamje tërheqëse. I mori ata në studion e tij Factory dhe i bëri pjesë të performancës interaktive multimediale “Exploding Plastic Inevitable.”
Warhol projektoi kopertinën “Banana” për albumin e tyre debutues “The Velvet Underground and Nico”, e cila konsiderohet një nga kopertinat më të famshme të albumeve ndonjëherë. Në këtë vepër ikonike ai shumë thjesht mori një artikull ushqimor, bananen nga dyqani siç pat bërë me supën e famshme Campbell dhe i dha pamjen e njohur pop art.
Në edicionin e parë kishte një udhëzim që, “të qëroni ngadalë dhe do të shihni”, që do të thoshte se duke hequr ngjitësin e lëkurës së bananës, do të shfaqej një imazh i brendësisë së frutit. Por ajo që ishte e pazakonshme ishte se megjithëse emri i Warhol është paraqitur shumë qartë në dizajn emri i grupit nuk përmendet fare në kopertinë.
Kopertina kontraverse e albumit “Sticky Fingers” (Gishtat ngjitës) nga Rolling Stones ishte po ashtu risi artistike sa i përket art paketimit të albumeve muzikore. Koncepti i kopertinës theksoi nënkuptimin e titullit duke treguar një pamje nga afër të një bigëze mashkullore të veshur me xhinse. Kopertina origjinale përmbante një zip zinxhir origjinal dhe vrima reth shtrëngimit të rripit që të hapej për të zbuluar një imazh nën kopertin të mbathjeve të bardha. Kopertinat për albumet muzikore për John Lennon, Aretha Franklin, Diana Ross etje ende konsiderohen si art në vetvete.
Warhol influencoi thellë punk rock grupin Devo dhe David Bowie-n. Obsesioni i David Bowie me Warhol kishte filluar qysh në mosh të re. Magjepsja e tij me gjithçka që lidhej me The Factory do të thoshte se ishte një adoptues i hershëm i pop artit si art vizuel por edhe të grupit të Lou Reed dhe John Cale “Velvet Underground”.
Kryevepra e vitit 1971, “Honky Dory”, të cilën David Bowie e ka realizuar para se ta njihte Andy Warhol personalisht përmban një odë për Andy Warhol. Bowie aty këndon “Andy Warhol duket shumë ulurimë, vare në murin tim”. Warholit kjo këngë ia lëndon egon, por mbeten miq me respekt të ndërsjellët artistik. David Bowie në filmin “Basquiat” të Julian Shanbel (1996) e portretizon figurën e Warholit. Roli ishte i përgatitur mirë nga ana e Bowie se e ndiente se ia kishte borgj një homazh të tillë.
Ndëlidhjet e Andy Warhol nuk përfundojnë me aq. Ai mbetet figurë e rëndësishme në botën muzikore, qoftë si sipërmarrës, dizajner i kopertinave të albumeve, producent i videoklipeve muzikore, por edhe si frymëzim dhe motiv për shumë autorë deri në këto ditë.
Më 1989 pas vdekjes së Warhol, Lou Reed dhe John Cale nga Velvet Underground ribashkohen për herë të parë për të realizuar dhe performuar albumin konceptual “Songs for Drella” dedikim dhe nderim për Andy Warhol.
Grupi britanik pop rock Transvision Vamp më 1988 publikoi albumin e tyre debutues, ‘’Pop Art’’. Tema e sugjeruar nga titulli është e lidhur me një nga këngët më kurioze dhe më të thellë, “Andy Warhol’s Dead” (Andy Warhol ka vdekur).
Heavy metal grupi Warant nga Los Angeles publikon albumin “Dog eat Dog” (Qeni han qenin). Në një nga momentet më të mira të albumit është kënga ‘’Andy Warhol Was Right” (Andy Warhol kishte të drejtë) ku i referohen thënies së famshme të Warhol. Në të ardhmen secili do t’i ketë 15 minutat e veta të famës.
“Neapolis” albumi nga Simple Minds më 1998 mori komente të ndryshme por një nga momentet më të qëndrueshme ishte titulli kurioz ‘’Killing Andy Warhol’’ (Të vrasësh And Warholin). Teksti i errët thotë “Mendoni se si ndiheni/ Nuk është ashtu siç jeni/ Disa janë super yje/ Ai është shenjtor por ai është edhe hajdut/ E ne të tjerët mund të vdesim një milion herë”.
Kënga i referohet atentatit ndaj Andy Warhol më 1968 nga feministja radikale Valerie Solanas. Ai fillimisht ishte shpallur i vdekur, por i mbijeton plagës. Mendohet se kjo plagë shkaktoi dëm të përhershëm që shndërrohet në faktor fatal në vdekjen e tij më 1987. Kënga ‘’Andy’s Chest’’ e Lou Reed nga 1972 po ashtu është inspiruar nga ky atentat.
Një nga veprat e tij të fundit ishte portreti i Aretha Franklin për albumin e saj më 1986 ‘’Aretha’’./Katror.info
Përgatiti:
