Projektet e David Bowie kryesisht janë konceptuar si diçka jashtë konventave të zakonshme arti, nuk kanë qenë në përputhje me trendet e kohës, por diçka për çka do të duhet pak më tepër kohë dhe mund për t’u kuptuar.
Projekti i tij i fundit, “Blackstar” (Ylli i zi) i konceptuar si një lamtumirë për jetën tokësore të tij, është një nga më mbresëlënësit, dhe gjithashtu më i dhimbshëm.
Fakti se ekzistenca fizike i këtij kameleoni në art ka mbaruar ishte jashtë çdo besueshmërie.
Kameleonët ndryshojnë pamjen, por nuk zhduken. Albumi “Blackstar” nuk e pat lehtësuar dhimbjen. I publikuar më 8 janar 2016 për ditëlindjen e tij dhe dy ditë para vdekjes më 10 janar, dëgjimi i tij merr përmasa tjera, shumë trishtuese, por edhe shumë gjëra që ishin aty u bënë të qarta.
Në dritën e lajmit për vdekjen e tij, më 10 janar 2016 një nga temat kryesore të albumit merr dimensione të reja, gjë që mund të shihet në këngën Lazarus – rrëfimi i një personi që ndihet i vdekur mendërisht, por ende endet nëpër botë dhe pret lirinë në vdekje.
Lamtumira ndihet në çdo notë, në tekste, në pamjet shoqëruese. Vetë kopertina tashmë duket sikur vetë artisti ka ngritur flamurin e zi. Mosha dhe sëmundja i dhanë gravitet zërit të Bowie-t dhe vajtimet e saksofonit të Donny McCaslin-it veçanërisht në këngën “Lazarus”.
“Shiko lart këtu, unë jam në parajsë,
Unë kam plagë që nuk mund të shihen,
Unë kam një dramë që nuk mund të vidhet”;
mburret ai me vetëdije në Lazarus: “Të gjithë më njohin tani.”
Ndërsa muzikantët e moshuar bien në nostalgji dhe shqetësime, Bowie flet nga pozicioni i një qenieje që e di se as pavdekësia nuk është çelësi i kënaqësisë. Lehtësimi i vizionit të shqetësuar vërehet vetëm nga balada e drejtpërdrejtë “Brel Dollar Days”, ku zëri i Bowie tingëllon i freskët, pothuajse rinor, por ai përsërit me këmbëngulje:
“Po përpiqem, por edhe po vdes” dhe tretet në solo gati trishtues të saksofonit në finale, e cila duket si përfundimi më i thjeshtë i asaj që mund të thuhet për jetën.
E megjithatë, ndoshta asnjë nga ata që e patën albumin para asaj dite fatkeqe nuk e kanë kuptuar këtë lidhje. Nuk ndodh shpesh që një yll rock të shkruajë rekuiem-in e tij, përveç Mozzart-it në kohën e vetë.
David Bowie më 23 qershor 2004 gjatë koncertit në Pragë pati një atak në zemër (i diagnostikuar gabim në atë kohë si një nerv i shtypur), i cili e detyroi që të largohej nga skena për të marrë kujdesin mjekësor. David Bowie iu nënshtrua angioplastikës për një arterie të bllokuar të zemrës në fund të qershorit 2004. Ai u tërhoq kryesisht nga publiku. Regjistrimet e tij të vetme në studio ishin kontribute të vogla për artistë të tjerë. Ai reduktoi kontaktet me shumë nga bashkëpunëtorët e tij të mëparshëm pas operacionit të tij. Thashethemet qarkulluan se ai ishte në gjendje të keqe shëndetësore, veçanërisht pasi ai refuzoi ftesat e përsëritura për të performuar në Lojërat Olimpike Verore 2012 në Londër.
Pak sa befasisht më 2013 ai realizon albumin “The Next Day” dhe në një farë mënyrë lajmërohet se është gjallë dhe në kondicion të mirë krijues sepse albumi shpallet ndër më të mirët të realizuar ato vite. Bota artistike i gëzohet kthimit të tij, por ai prapë zhduket nga jeta publike.
David Bowie e realizoi Blackstar ndërsa vuante nga kanceri i mëlçisë. Albumi u zhvillua në fshehtësi në Magic Shop dhe Human Worldwide Studios në New York, Bowie dhe bashkëpunëtori i tij Tony Visconti ishin bashkë producent. Bowie filloi të shkruante dhe të bënte demo për këngët që shfaqen në Blackstar sapo përfunduan seancat për The Next Day. Dy këngë, “Sue (Or in a Season of Crime)” dhe “Tis a Pity She Was a Whore”, ishin publikuar më parë, por u ri-regjistruan për “Blackstar”. Titulli i kësaj të fundit rrjedh nga një dramë e dramaturgut anglez të shekullit të 17-të John Ford. Kënga “Lazarus” u përfshi në muzikalin e Broadway të Bowie-t me të njëjtin emër.
Albumi hapet me kompozimin titullar dhjetë minutësh të përmendur tashmë, në të cilin Bowie së bashku me producentin Tony Visconti arritën të bashkojnë elementë nga Scott Walker, Jazztronica, Aleister Crowley, Bartók dhe Friedrich Nietzsche dhe krijojnë një lidhje që është sa sfiduese avangarde aq edhe një festë për veshët dhe sytë (duke marrë parasysh videot e mrekullueshme).
“Blackstar” është një odë për vijën e hollë midis mbijetesës dhe zhdukjes.
Nostalgjia, ndjenja dhe patosi u lanë mënjanë, Bowie doli me një vepër që konfirmoi edhe një herë aftësinë e tij për të ecur vazhdimisht përpara (edhe pse ky ishte stacioni i tij i fundit) dhe për të provuar gjëra të reja. Kritikët e muzikës kishin zakon të thonin se David Bowie ishte gjithmonë një hapë përpara të tjerëve në krijimin e trendeve, e si duket me “Blackstar” këtë hap e ka betonuar edhe për një kohë shumë të gjatë.
Për sa i përket zhanrit, “Blackstar” vështirë është të definohet por ekspertët thonë se lëviz diku mes xhazit avangard, xhazit të lirë dhe rokut eksperimental e që për Bowie-n, që këtë rast merret me vdekshmërinë, ky pozicion krijon një shoqërim shumë të besueshëm.
Në përgjithësi, realizimi tingëllon si gjurmues i tingujve të rinj. Duhet të dëgjohet në mënyrë të përsëritur, sepse vetëm atëherë fillon t’i hapet dëgjuesit. Por, sigurisht ky edhe ishte qëllimi. Nuk ishte rastësi që Bowie rekrutoi një kuartet lokal xhaz të Nju Jorkut të udhëhequr nga saksofonisti Donny McCaslin dhe me muzikantë të tjerë duke përfshirë bateristin Mark Guiliana, pianistin Jason Lindner dhe basistin Tim Lefebvre, muzikantë disa breza më të rinj se vetë dhe për publikun totalisht të panjohur, me të cilët pati mundësinë të krijonte një aventurë të vërtetë muzikore.
Videoklipi për “Blackstar” mund të thuhet se është një film i shkurtër surreal dhjetë minutësh me regji nga Johan Renck. Video përshkruan një grua me bisht, të luajtur nga Elisa Lasowski, duke zbuluar një astronaut të vdekur dhe duke e çuar kafkën e tij të zbukuruar me xhevahir në një qytet të lashtë, të botës tjetër. Kockat e astronautit notojnë drejt një eklipsi diellor, ndërsa një rreth grash kryejnë një ritual me kafkën në qendër të qytetit.
Procesi i krijimit të videos ishte shumë bashkëpunues, mes Renck dhe Bowie që bëri shumë sugjerime dhe i dërgoi Renck skica të ideve që donte të përfshinte. Ndërsa të dy burrat ranë dakord ta linin videon të hapur për interpretim, Renck ka ofruar disa detaje në lidhje me kuptimin e saj. Renck më vonë tha në një dokumentar të BBC:
“Për mua, ishte astronauti në video 100% Major Tom (personazh i hitit të parë të David Bowiet “Space Odity” më 1969, “Ashes to Ashes” nga 1980 dhe “Hello Spaceboy” nga 1995).”
Ishte Bowie ai që kërkoi që gruaja në klip të kishte një bisht, shpjegimi i tij i vetëm ishte “është një lloj seksualiteti surreal”.
Renck ka spekuluar se Bowie mund të ketë qenë duke menduar për vdekshmërinë, por tha se dordolecët e kryqëzuar nuk ishin menduar si një simbol mesianik. Renck ka deklaruar gjithashtu se Bowie portretizon tre personazhe të dallueshëm në video: “Sytë nga pullat”, personazh introvert, të torturuar, të verbër; “mashtruesi flambojant” në pjesën e mesme të këngës; dhe “djaloshi prift” që mban librin të stampuar me simbolin e “yllit të zi”.
Ngjashmëritë janë tërhequr midis këngës së Bowie dhe këngës së Elvis Presley “Black Star” e cila përmban tekstin “Kur njeriu e sheh yllin e zi, ai e di se koha e tij…ka ardhur.”
Rreshti i përsëritur “në qendër të gjithçkaje” është gjithashtu i pranishëm në Librin e Gënjeshtrave të Aleister Crowley.
Videoklipi tjetër zyrtar muzikor për “Lazarus”, shfaq një redaktim më të shkurtër të këngës që zgjat pak më shumë se katër minuta, dhe u realizua më 7 janar 2016 në kanalin Vevo të Bowie në YouTube. Regjia prapë bëhet nga Johan Renck. Në nëntor 2015 gjatë javës së xhirimeve, mjekët e patën informuar Bowien se kanceri ishte terminal dhe se ata po përfundonin trajtimin, por Bowie nuk e ndali punën as në realizimin e videos as në punën e mëtutjeshme të albumit. Edhe në këtë video Bowie, shfaqet me një fashë dhe butona të qepura mbi sy (detaj i inspiruar nga pikturat e mesjetës ku personat e vdekur pikturoheshin me sy të mbyllur), i shtrirë në një shtrat vdekjeje.
Videoja përfundon me Bowie-n që tërhiqet në një dollap të errët, skenë të cilën shumë shikues e interpretojnë si tërheqje të Bowie-t në arkivol. Në skenat me veshjet, Bowie ka veshur një kostum me vija diagonale siç shihet në kopertinën e pasme të ribotimit të CD-së të vitit 1991 të albumit “Station to Station”, ku ai është fotografuar i ulur në dysheme duke vizatuar Pemën kabaliste të Jetës “The Tree of Life”. Të dy videot kanë atmosferë mistike dhe si te shikuesi ashtu edhe tek dëgjuesi ngjallin ndjenjën e dhembshurisë dhe trishtimit. Në mesin e audiencës në rrjetet sociale kishte që thoshin se refuzojnë t’i shikojnë për shkak trishtimit intenziv në të.
“Blackstar” publikohet më 8 janar 2016, që përkon me ditëlindjen e 69-të të Bowie. Dy ditë më vonë, më 10 janar, Bowie vdes nga kanceri i mëlçisë; sëmundja e tij nuk ishte zbuluar për publikun deri atëherë. Visconti e përshkroi albumin si kënga e mjellmës e Bowiet dhe “dhuratë ndarjeje” për fansat e tij para vdekjes së tij./Katror.info
Përgatiti:
