Në vitin 2024, Evropa shënoi një arritje historike në sektorin e energjisë, duke prodhuar përqindjen më të pastër të energjisë elektrike ndonjëherë. Sipas të dhënave të federatës evropiane të energjisë elektrike, burimet e rinovueshme përbënin pothuajse gjysmën e prodhimit të energjisë elektrike në kontinent, duke lënë pas lëndët djegëse fosile që ranë në nivelin më të ulët historik. Ky zhvillim ka sjellë një ulje të ndjeshme të emetimeve të karbonit – plot 59% krahasuar me nivelet e vitit 1990.
Shembujt nga vendet kryesore evropiane tregojnë përparimin konkret drejt një të ardhmeje të gjelbër. Gjermania, për shembull, ka rritur kapacitetet e saj të energjisë diellore dhe të erës, duke prodhuar më shumë se 65% të energjisë elektrike nga burime të rinovueshme në disa muaj të vitit. Ndërkohë, Danimarka ka udhëhequr në përdorimin e energjisë së erës, duke arritur të mbulojë pothuajse 80% të nevojave të saj energjetike në ditë të caktuara vetëm nga ky burim.
Rritja e burimeve të rinovueshme ka ardhur falë investimeve të mëdha dhe angazhimeve politike për t’i dhënë fund përdorimit të lëndëve djegëse fosile. Franca, për shembull, ka përshpejtuar tranzicionin drejt energjisë së pastër duke reduktuar përdorimin e qymyrit dhe duke mbështetur ndërtimin e parqeve të reja diellore dhe hidrocentraleve. Këto përpjekje janë pjesë e përpjekjeve të Bashkimit Evropian për të përmbushur qëllimet ambicioze të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane, e cila synon të arrijë neutralitetin klimatik deri në vitin 2050.
Ku është Kosova në këtë aspekt?
Kosova ka bërë përparime të dukshme në sektorin e energjisë, veçanërisht në drejtim të integrimit të burimeve të ripërtëritshme dhe përmirësimit të efiçiencës energjetike. Në Raportin për vendin të Komisionit Evropian për vitin 2024, vlerësohet se Kosova ka shënuar progres të dukshëm në këtë sektor, duke përfshirë fillimin e faturimit të energjisë elektrike në komunat veriore të vendit.
Një hap i rëndësishëm drejt tranzicionit të gjelbër është investimi prej 33 milionë eurosh nga Banka Evropiane e Investimeve (BEI) për ndërtimin e një centrali të ri diellor në Kosovë. Pas përfundimit, ky central pritet të prodhojë rreth 169 GWh energji elektrike dhe të shmangë mesatarisht 174,000 tonë CO₂ në vit, duke kontribuar ndjeshëm në reduktimin e emetimeve dhe diversifikimin e burimeve energjetike.
Për më tepër, Fondi i Kosovës për Efiçiencë të Energjisë (FKEE) ka investuar mbi 1 milion euro në projekte të efiçiencës energjetike në komuna si Drenasi, duke synuar reduktimin e konsumit të energjisë dhe përmirësimin e performancës energjetike në ndërtesa publike dhe private.
Megjithatë, sfidat mbeten edhe në Kosovë dhe Evropë. Vendosja e infrastrukturës së rinovueshme kërkon kohë dhe financime të mëdha, ndërsa disa shtete me ekonomi në zhvillim janë ende të varura nga burimet tradicionale të energjisë. Pavarësisht këtyre sfidave, përparimet e fundit në Evropë janë një dëshmi se një tranzicion i suksesshëm drejt një të ardhmeje të qëndrueshme është jo vetëm i mundshëm, por edhe në rrugë të mirë./Katror.info
Përgatiti:
