Historia e mënyrës se si qyteti holandez i Leidenit u shndërrua në një qendër botërore shkence dhe filozofie fillon me një rrëfim të pazakontë trimërie.
Me forcat spanjolle që rrethonin qytetin në vitin 1574, sipas një miti lokal, kryebashkiaku Pieter van der Werff u bëri një premtim banorëve të uritur: mund t’i hanin krahun, nëse do të vinte puna deri aty.
Për fat të tij, nuk ndodhi. Pak pas kësaj, holandezët hapën digat, duke përmbytur zonat përreth dhe duke lejuar anijet të sillnin furnizime. Për guximin gjatë rrethimit, Williami i Oranzhit, një princ i fuqishëm, u dhuroi banorëve të Leidenit një universitet.
Mundesh me e lexu edhe...
Universiteti i themeluar në vitin 1575 u bë “Oxfordi i Holandës”, zemra e një qyteti që ka tërhequr brez pas brezi studentë, akademikë, shkencëtarë dhe mendimtarë të lirë, përfshirë René Descartes, Albert Einstein dhe Pelerinat e Mayflower-it. Leiden është gjithashtu vendlindja e Rembrandt-it.
Me kanale, rrugë me kalldrëm dhe murale, Leiden është po aq piktoresk sa Amsterdami, megjithëse shumë më i vogël. Por njëkohësisht ofron hapësira të bollshme për eksplorim intelektual, me 13 muze, kopshte botanike dhe një kulturë kafesh përgjatë kanaleve, ku mund të zbuloni shumë më tepër sesa pamje të bukura.
Hortus Botanicus që daton në vitet 1590, ka qenë dikur një vend ku rriteshin bimë mjekësore për të trajnuar studentët e mjekësisë. Kopshti ruan ende një hyrje të rindërtuar sipas planit origjinal, me lloje të shekullit XVI të salvias, rozmarinës dhe digitalis-it.
Aty gjenden edhe kosheret tradicionale të bletëve të punuara me grurë, si dhe një koleksion pemësh të sjella nga Japonia dhe gjetkë në vitet 1800.
Serat e kopshtit mbajnë mrekulli botanike si orkide, zambakë uji dhe titan arum, i njohur ndryshe si “bima e gjigantit”, që ishte në lulëzim të rrallë gjatë vizitës sime.
Hortus Botanicus ka edhe një të veçantë tjetër historike: aty profesori Carolus Clusius mbolli tulipanët e parë që lulëzuan në Holandë, të importuar nga Turqia. Këto lule krijuan bazën për fenomenin e famshëm të “tulip mania” në vitet 1636–1637, kur disa llamba tulipani u shitën me çmime sa një shtëpi.
Motoja e universitetit është “Praesidium Libertatis” — “Bastioni i Lirisë”, një frymë e mishëruar në dy dritare me vitrazh në godinën e Akademisë: njëra nderon dëbimin e spanjollëve nga Williami i Oranzhit; tjetra përkujton profesorin e drejtësisë Rudolph Cleveringa, i burgosur për kundërshtimin e largimit të profesorëve hebrenj gjatë pushtimit nazist.
Një pllakë pranë Rapenburg shënon vendin ku jetonte shtypshkruesi Louis Elzevier, i cili botoi veprat e Galileos dhe mendimtarëve të tjerë që sfidonin Kishën Katolike. Shumë dorëshkrime të ndaluara në Itali u kontrabanduan në Leiden, atëherë një strehë për kritikët e ortodoksisë katolike. Këtu botuan edhe Descartes dhe Spinoza. /AP/Katror.info
