Autore: Mexhide Demolli-Nimani
Qasja në dokumentet publike është e rëndësishme për të siguruar transparencën dhe llogaridhënien për qeverisjen e vendit. Duke u mundësuar qasja në dokumente publike, qytetarët kanë mundësinë të informohen mbi punën e institucioneve publike, dhe kjo ndihmon në promovimin e demokracisë dhe në luftimin e korrupsionit.
Neni 5 i Ligjit për Qasje në Dokumente Publike i cili ka hyrë në fuqi në vitin 2019, i detyron institucionet publike të publikojnë në mënyrë proaktive çdo dokument publik të prodhuar, të pranuar, të mbajtur apo të kontrolluar, në formë elektronike, përmes publikimit në ueb faqen zyrtare të institucioneve publike, pavarësisht kërkesës së personit për qasje.
Mundesh me e lexu edhe…
NATYRSHËM LINDIN DISA PYETJE QË MUND TË NA BRENGOSIN TË GJITHËVE:
A po ndodh një gjë e tillë aktualisht? A po zbatohet ky ligj nga institucionet tona? Çfarë fjale tjetër do të duhej të vendosej përveç asaj ‘detyrim’ që është aktualisht, në mënyrë që institucionet ta zbatonin këtë sepse aktualisht publikimi në mënyrë proaktive i dokumenteve publike nga institucionet e vendit lë shumë për të dëshiruar. Nga puna jonë e përditshme si FOL, çdo dite përballemi me sfida të prolongimit apo intencës për të mos na ofruar dokumentet e kërkuara nga institucionet e vendit.
Është viti i tretë i Qeverisë Kurti. Ne si organizatë që monitorojmë punën e qeverisë, duhet të presim me javë të tëra që të marrim një dokument publik siç është Plani Vjetor i Punës apo Plani Strategjik Operacional. Ky është vetëm një dokument publik ku përmes tij, qytetarët do të kishin mundësinë të dinë për objektivat dhe aktivitetet e Qeverisë brenda një viti kalendarik. Pavarësisht obligimit që kanë zyrtarët që të kthejnë përgjigje për pranimin e kërkesës një gjë e tillë asnjëherë nuk ndodh nga Zyra e Kryeministrit. Ata zgjedhin heshtjen, duke ditë se kjo qeveri ka dy zëdhënës dhe një zyre të konsoliduar për informim.
Fatkeqësisht, ‘transparenca radikale’ e premtuar nga partia në pushtet, mbetet vetëm një premtim parazgjedhor asgjë më shumë. Madje, shpesh herë krijohet bindja se ka një tendencë të këtij pushtetit për të kontrolluar çdo informatë që del jashtë.
Jo rastësisht e theksova nenin 5 të Ligjit për Qasje në Dokumente Publike, duke vlerësuar se zbatimi i tij do të lehtësonte qasjen në dokument publike. Sikur institucionet tona të zbatonin vetëm këtë nen të këtij ligji, qytetarët, gazetarët, aktivistët nga organizatat jo-qeveritare do të kishin shumë më të lehtë të kryenin punën e tyre.
Ky ligj përveç ‘detyrimit për publikim proaktiv të dokumenteve publike’ ka sjellë edhe funksionalizimin e Agjencisë për Informim dhe Privatësi. Pavarësisht faktit që ishte një institucion me një staf shumë të vogël, gjatë dy viteve të fundit ka bërë një punë të madhe si gardian i qasjes në dokumente publike. Se institucionet kanë neglizhuar kërkesat e qasjes në dokumente publike tregon më së miri numri i madh i ankesave që kjo Agjenci kishte pranuar gjatë vitit 2022. Vetëdija e qytetarëve është ngritur sa i përket realizimit të së drejtës së tyre të garantuar me ligj, dhe këtë e tregon fakti se nga 421 ankesat e bëra në AIP gjatë vitit të kaluar, 207 prej tyre ishin nga vetë qytetarët, të pasuar nga OJQ-të me 138 dhe nga mediat me 76.
Për fund si rikujtim për qeveritarët të cilët edhe kanë filluar një proces për anëtarësimin e Kosovës në Open Goverment Partnership (OGP) mund të them se me këtë gjendje që aktualisht jemi sa i përket transparencës dhe llogaridhënies jemi në rrugë të gabuar. Kjo për faktin se OGP bazohet në idenë që një qeveri e hapur duhet të jetë sa më e qasshme, më përgjegjëse, më llogaridhënëse ndaj qytetarëve.
Qasja në dokumente publike është një ndërlidhje e rëndësishme midis qytetarëve dhe institucioneve publike, dhe si e tillë duhet të mirëmbahet rregullisht dhe ti kushtohet rëndësia e duhur për të siguruar një qeverisje efektive, transparente dhe llogaridhënëse.
Autorja është Drejtore Ekzekutive në Lëvizja FOL. Pikëpamjet e shprehura këtu përfaqësojnë vetëm autorin.
- Kërkesat për qasje mund të dërgohen nga qytetarët përmes platformës dumedite.org, e zhvilluar nga FLOSSK me mbështetjen e NED.
Përgatiti:
