Fosfori i përket makronutrientëve sepse është i pranishëm në sasi të mëdha në trupin e njeriut. Në fakt, është metali i dytë më i bollshëm në trup pas kalciumit. Rreth 85% përmbahet në kocka (700-900 g), ndërsa pjesa tjetër është në indet dhe organet vitale: zemra, truri, muskujt dhe mëlçia.
Fosfori është shumë i rëndësishëm për indet, skeletin dhe për disa funksione të mëdha organike, ndërsa është i përfshirë në procese të shumta jetësore, siç është metabolizmi i energjisë që lejon ushqimin e gëlltitur të shndërrohet në energji.
Fosfori është gjithashtu i pranishëm në shumë ushqime, ndaj është e rrallë të hasësh një tepricë apo mungesë të këtij minerali. Megjithatë, përthithja e tij nga trupi është e lidhur ngushtë me praninë e kripërave dhe vitaminave të tjera minerale, veçanërisht kalciumit dhe vitaminës D.
Mundesh me e lexu edhe…
Le të shohim se për çfarë përdoret fosfori dhe si përthithet përmes ushqimit
Për çfarë përdoret fosfori? Të gjitha përfitimet
Nga të gjitha kripërat minerale, fosfori është një nga ato që merr pjesë më shumë në funksionet më të rëndësishme jetësore. Konkretisht, ai është i përfshirë në procese të ndryshme metabolike si dendësia e kockave dhe energjia.
Në fakt, ai nxit përthithjen e kalciumit dhe është një komponent thelbësor i dhëmbëve, kockave dhe qelizave. Veprimi i tij siguron shëndetin e mirë të indeve dhe rigjenerimin e duhur të tyre në rast dëmtimi, për shembull duke nxitur kalcifikimin e frakturave. Përveç kësaj, stimulon kontraktimet e muskujve dhe siguron transmetimin e impulseve nervore.
Fosfori është një nga elementët që përbëjnë ATP (adenozinë trifosfat), një reagent thelbësor për prodhimin e energjisë. Përveç kësaj, është i nevojshëm për aktivizimin e ATP-së dhe rrjedhimisht për metabolizmin e energjisë. Prandaj, pa fosfor, asnjë reaksion qelizor nuk mund të ndodhte.
Fosfori është gjithashtu një nga përbërësit e acideve nukleike të ADN-së dhe ARN-së që janë ruajtësit e informacionit gjenetik të organizmit, është përgjegjës për ekuilibrin e pH në gjak dhe forcon shikimin, dëgjimin dhe nuhatjen kundër patologjive. Së fundi, ky mineral duket se është i përfshirë në procese që lidhen me trurin dhe kujtesën.
Truri dhe fosfori: a ndihmon vërtet kujtesën?
Megjithëse nuk ka prova shkencore për një korrelacion midis trurit dhe fosforit, shumë argumentojnë se ai mund të ndihmojë kujtesën dhe përqendrimin. Në fakt, është fosfoserina (një molekulë e përbërë nga acidi fosforik) që ka efekte pozitive në përqendrimin dhe aftësinë e kujtesës.
Besimi se fosfori ndihmon kujtesën është ndoshta për faktin se mungesa e këtij minerali mund të shkaktojë lodhje, veçanërisht lodhje mendore, një gjendje që vështirëson përqendrimin dhe kryerjen e aktiviteteve që kërkojnë angazhim psikologjik.
Megjithatë, nuk është e nevojshme të zgjedhësh menjëherë terapinë me fosfor për shkak të performancave kërkuese, pasi lodhja mendore mund të jetë për shkak të mangësive të tjera ose mungesës së pushimit.
Cilat ushqime janë të pasura me fosfor?
Nevoja ditore për fosfor për një të rritur është 800-1000 mg dhe mund të merret lehtësisht me ushqim. Ka shumë ushqime që përmbajnë fosfor, ndaj duke ndjekur një dietë të larmishme dhe të ekuilibruar mund ta plotësoni nevojën pa vështirësi.
Në fakt, fosfori gjendet pothuajse në të gjitha ushqimet që i përkasin kategorive kryesore (drithërat, mishi, peshku, vezët, perimet, qumështi dhe derivatet). Midis tyre, ka disa që kanë sasi veçanërisht të larta të këtij minerali.
Për shembull, banania është një nga ushqimet më të pasura me fosfor (si dhe kalium), 100 g. përmbajnë 30 mg. Levreku, merluci dhe krapi i detit janë peshqit më të mirë për të marrë fosfor.
Ndër ushqimet më të përshtatshme me origjinë bimore, megjithatë, gjejmë fruta të thata veçanërisht arra, bajame kakao dhe fara vaji, kungull dhe lulëkuqe, drithëra veçanërisht krunde dhe embrion gruri dhe quinoa dhe bishtajore, sojë dhe fasule.
Për sa i përket këtyre të fundit (farat, drithërat dhe bishtajoret), megjithëse janë ndër ushqimet më të pasura me fosfor, është mirë të dini se përmbajnë kripëra bimore, të cilat kufizojnë përthithjen e fosforit në organizëm.
Teprica ose mungesa e fosforit
Siç u përmend, mungesat ose tepricat e fosforit në trup janë kushte shumë të rralla. Mjafton të ndiqni një dietë të larmishme dhe të ekuilibruar për të mbuluar nevojat ditore të mineralit. Në mënyrë të ngjashme, duke pasur parasysh shumëllojshmërinë e proceseve në të cilat përfshihet (dhe për këtë arsye konsumohet), është e vështirë të regjistrohet një tepricë e fosforit në një individ të shëndetshëm. Kjo e fundit mund të ndodhë nëse ka abuzim me suplementet e fosforit dhe kripërat e tjera minerale.
Hiperfosfatemia (fosfori i tepërt) mund të ndodhë edhe tek njerëzit që tashmë kanë funksion të reduktuar të veshkave, në të cilat veshkat nuk janë në gjendje të eliminojnë fosforin e tepërt. Nga ana tjetër foshnjat e lindura para kohe, ata që ndjekin një dietë të pabalancuar dhe të moshuarit që hanë pak mund të vuajnë nga hipofosfatemia. Këto gjendje manifestohen me humbje oreksi, dobësi muskulore, lodhje kronike dhe rakit në rastet më të rënda.
Përgatiti:
