Për vite me radhë, vizitorët ngjiteshin në malin Sinai me një guidë beduine për të parë lindjen e diellit mbi peizazhin e paprekur shkëmbor, ose për të bërë ecje të tjera të udhëhequra nga beduinë.
Tani, një nga vendet më të shenjta të Egjiptit, i nderuar nga hebrenjtë, të krishterët dhe myslimanët, është në qendër të një debati të pabesë mbi planet për ta shndërruar atë në një mega-projekt të ri turistik.
I njohur në vend si Jabal Musa, Mali Sinai është vendi ku thuhet se Moisiut iu dhanë Dhjetë Urdhërimet. Shumë besojnë gjithashtu se ky është vendi ku, sipas Biblës dhe Kuranit, Zoti i foli profetit nga shkurrja që digjej.
Mundesh me e lexu edhe…
Manastiri i Shën Katerinës i shekullit të 6-të, i drejtuar nga Kisha Ortodokse Greke, është gjithashtu atje, dhe me sa duket murgjit e tij do të qëndrojnë, tani që autoritetet egjiptiane, nën presionin grek, kanë mohuar se duan ta mbyllin atë.
Megjithatë, ekziston ende shqetësim i thellë se si po transformohet vendi i izoluar prej kohësh në shkretëtirë – një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që përfshin manastirin, qytetin dhe malin. Hotele luksoze, vila dhe pazare tregtare janë në ndërtim e sipër atje.
Është gjithashtu shtëpia e një komuniteti tradicional beduin, fisit Jebeleya. Tashmë fisit, i njohur si Rojet e Shën Katerinës, i janë shkatërruar shtëpitë dhe kampet turistike me pak ose aspak kompensim. Ata madje janë detyruar të nxjerrin trupat nga varret e tyre në varrezat lokale për të hapur rrugën për një parking të ri veturash.
Projekti mund të jetë paraqitur si një zhvillim i qëndrueshëm i domosdoshëm që do të nxisë turizmin, por ai gjithashtu u është imponuar beduinëve kundër vullnetit të tyre, thotë Ben Hoffler, një shkrimtar britanik udhëtimesh që ka punuar ngushtë me fiset Sinai.
“Ky nuk është zhvillim siç e shohin ose e kanë kërkuar Jebeleyat, por siç duket kur imponohet nga lart poshtë për t’i shërbyer interesave të të huajve mbi ato të komunitetit lokal”, i ka thënë ai BBC-së.
“Një botë e re urbane po ndërtohet rreth një fisi beduin me trashëgimi nomade”, ka shtuar ai.
“Është një botë nga e cila ata gjithmonë kanë zgjedhur të qëndrojnë të shkëputur, për ndërtimin e së cilës nuk kanë dhënë pëlqimin dhe një botë që do ta ndryshojë përgjithmonë vendin e tyre në atdheun e tyre”.
Vendasit, të cilët janë rreth 4,000, nuk janë të gatshëm të flasin drejtpërdrejt për ndryshimet.
Deri më tani, Greqia është fuqia e huaj që ka qenë më e zëshmja në lidhje me planet egjiptiane, për shkak të lidhjes së saj me manastirin.
Tensionet midis Athinës dhe Kajros u përshkallëzuan pasi një gjykatë egjiptiane vendosi në maj se manastiri i Shën Katerinës – manastiri më i vjetër i krishterë në botë që përdoret vazhdimisht – ndodhet në tokë shtetërore.
Pas një mosmarrëveshjeje dhjetëvjeçare, gjyqtarët thanë se “manastiri kishte të drejtë të përdorte” vetëm tokën ku ndodhet dhe vendet fetare arkeologjike që ndodhen përreth tij.
Kryepeshkopi Jeronymos II i Athinës, kreu i Kishës së Greqisë, e ka denoncuar vendimin.
“Prona e manastirit po sekuestrohet dhe shpronësohet. Kjo shenjë shpirtërore e Ortodoksisë dhe Helenizmit tani po përballet me një kërcënim ekzistencial”, ka thënë ai në një deklaratë.
Në një intervistë të rrallë, kryepeshkopi i Shën Katerinës, Damianos, i ka thënë një gazete greke se vendimi ishte një “goditje e rëndë për ne… dhe një turp”. Trajtimi i çështjes nga ana e tij çoi në përçarje të hidhura midis murgjve dhe po ashtu në vendimin e tij të fundit për t’u larguar.
Patriarkana Ortodokse Greke e Jerusalemit theksoi se vendit të shenjtë – mbi të cilin ka juridiksion kishtar – i ishte dhënë një letër mbrojtjeje nga vetë Profeti Muhamed.
Thuhej se manastiri bizantin, i cili në mënyrë të pazakontë mban edhe një xhami të vogël të ndërtuar në epokën Fatimide (sundimi i Kalifatit Fatimid, një dinasti shiite ismailite që qeverisi pjesë të mëdha të Afrikës së Veriut dhe Lindjes së Mesme nga viti 909 deri në vitin 1171 të erës sonë), ishte “një strehë paqeje midis të krishterëve dhe myslimanëve dhe një strehë shprese për një botë të zhytur në konflikt”.
Ndërsa vendimi i diskutueshëm i gjykatës mbetet në fuqi, një valë përplasjesh diplomacie kulmoi në fund me një deklaratë të përbashkët midis Greqisë dhe Egjiptit që siguronte mbrojtjen e identitetit dhe trashëgimisë kulturore ortodokse greke të Shën Katerinës.
“Dhuratë e veçantë” apo ndërhyrje e pandjeshme?
Egjipti filloi Projektin e tij të Transfigurimit të Madh të sponsorizuar nga shteti për turistët, në vitin 2021. Plani përfshin hapjen e hoteleve, eko-shtëpizave dhe një qendre të madhe vizitorësh, si dhe zgjerimin e aeroportit të vogël aty pranë dhe një teleferiku për në malin e Moisiut.
Qeveria po e promovon zhvillimin si “dhuratë e Egjiptit për të gjithë botën dhe të gjitha fetë”.
“Projekti do të ofrojë të gjitha shërbimet turistike dhe rekreative për vizitorët, do të promovojë zhvillimin e qytetit (të Shën Katerinës) dhe zonave përreth tij, duke ruajtur karakterin mjedisor, vizual dhe të trashëgimisë së natyrës së paprekur, dhe do të ofrojë akomodim për ata që punojnë në projektet e Shën Katerinës”, ka thënë vitin e kaluar ministri i Strehimit, Sherif el-Sherbiny.
Ndërsa puna duket se ka ngecur, të paktën përkohësisht, për shkak të problemeve të financimit, Fusha e el-Raha – e cila shihet nga Manastiri i Shën Katerinës, është transformuar tashmë. Ndërtimi po vazhdon në rrugë të reja.
Këtu thuhet se ithtarët e Moisiut, izraelitët, e kanë pritur atë gjatë kohës së tij në malin Sinai. Dhe kritikët thonë se karakteristikat e veçanta natyrore të zonës po shkatërrohen.
Duke detajuar vlerën e jashtëzakonshme universale të vendit, UNESCO vëren se si “peizazhi i ashpër malor përreth… formon një sfond të përsosur për Manastirin”.
“Vendndodhja e tij tregon një përpjekje të qëllimshme për të krijuar një lidhje intime midis bukurisë natyrore dhe largësisë nga njëra anë, dhe angazhimit shpirtëror njerëzor nga ana tjetër”, thotë UNESCO.
Në vitin 2023, UNESCO theksoi shqetësimet e saj dhe i bëri thirrje Egjiptit të ndalojë zhvillimet, të kontrollojë ndikimin e tyre dhe të hartojë një plan ruajtjeje.
Kjo nuk ka ndodhur.
Në korrik, World Heritage Watch dërgoi një letër të hapur duke i bërë thirrje Komitetit të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që ta vendosë zonën e Shën Katerinës në Listën e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Rrezik.
Aktivistët i janë drejtuar gjithashtu Mbretit Charles si mbrojtës i Fondacionit të Shën Katerinës, i cili mbledh fonde për të ndihmuar në ruajtjen dhe studimin e trashëgimisë së manastirit me koleksionin e tij të dorëshkrimeve të vlefshme të lashta të krishtera.
Mbreti e ka përshkruar vendin si “një thesar të madh shpirtëror që duhet të ruhet për brezat e ardhshëm”.
Mega-projekti nuk është i pari në Egjipt që merr kritika për mungesë ndjeshmërie ndaj historisë unike të vendit.
Por qeveria e sheh projektin si çelës për rigjallërimin e ekonomisë së dobësuar.
Sektori i turizmit dikur i lulëzuar i Egjiptit kishte filluar të rikuperohej nga efektet e pandemisë Covid-19 kur u godit nga lufta brutale në Gazë dhe një valë e re e paqëndrueshmërisë rajonale. Qeveria ka deklaruar një qëllim për të arritur 30 milionë vizitorë deri në vitin 2028.
Nën qeveritë e njëpasnjëshme egjiptiane, zhvillimi komercial i Sinait është kryer pa u konsultuar me komunitetet indigjene beduine.
Gadishulli u pushtua nga Izraeli gjatë Luftës së Lindjes së Mesme në vitin 1967 dhe iu kthye Egjiptit vetëm pasi të dy vendet nënshkruan një traktat paqeje në vitin 1979. Që atëherë, beduinët janë ankuar se trajtohen si qytetarë të klasit të dytë.
Ndërtimi i destinacioneve të njohura të Detit të Kuq në Egjipt, përfshirë Sharm el-Sheikh, filloi në Sinain Jugor në vitet 1980. Shumë njerëz shohin ngjashmëri me atë që po ndodh tani në St Catherine’s.
“Beduinët ishin njerëzit e rajonit dhe ata ishin udhërrëfyesit, punëtorët, njerëzit nga të cilët mund të merrej shtëpia me qira”, thotë gazetari egjiptian Mohannad Sabry.
“Pastaj hyri turizmi industrial dhe ata u nxorën jashtë”, shton ai.
Ashtu si me vendet e Detit të Kuq, pritet që egjiptianët nga vende të tjera të vendit të sillen për të punuar në zhvillimin e ri të St Catherine’s. Megjithatë, qeveria thotë se po “përmirëson” edhe zonat e banimit të beduinëve.
Manastiri i Shën Katerinës ka duruar shumë trazira gjatë mijëvjeçarit e gjysmë të kaluar, por kur murgjit më të vjetër në vend u zhvendosën fillimisht atje, ai ishte ende një vend i izoluar.
Kjo filloi të ndryshonte ndërsa zgjerimi i vendpushimeve në Detin e Kuq solli mijëra pelegrinë në udhëtime ditore në orët e pikut.
Në vitet e fundit, turma të mëdha shiheshin shpesh duke kaluar pranë asaj që thuhet se janë mbetjet e shkurres që digjet, ose duke vizituar një muze që shfaq faqe nga Kodiku Sinaitik – kopja më e vjetër në botë e Dhiatës së Re, pothuajse e plotë, e shkruar me dorë, shkruan Koha.net.
Tani, edhe pse manastiri dhe rëndësia e thellë fetare e vendit do të mbeten, mjedisi përreth dhe mënyrat e jetesës shekullore duket se do të ndryshojnë në mënyrë të pakthyeshme./Katror.info
