Njohur si “perla e shkretëtirës”, qyteti Ghadames është konceptuar në mënyrë aq perfekte për temperaturat ekstreme të Saharasë saqë banorët e mëparshëm të saj po rikthehen në vendlindjen e tyre. I vendosur 600 km në jugperëndim të Tripolit, thellë në rajonin djerrë të Tripolitanisë në Libi, qyteti është i rrethuar nga muret e larta me ngjyrë të bardhë, si dhe palmat e larta ekzotike.
Qyteti është themeluar që para 2 mijë vjetësh, por struktura e tij aktuale u realizua nga arabët myslimanë në shekullin e 7-të. I projektuar në mënyrë perfekte për të luftuar erërat e shkretëtirës dhe klimën e ashpër të Saharasë veriore, ky qytet-oazë imbrojtur nga UNESCO është një shembull perfekt i planifikimit mjedisor.
Temperaturat e larta arrijnë më shumë se 40 gradë celsius në verë, madje ndonjëherë edhe 55 gradë celsius. Mirëpo vendasit kanë gjetur zgjidhje efikase, duke filluar që nga rrugët. Ata kanë ndërtuar të ashtuquajturat “zinka” që janë rrugica të ngushta të mbuluara me dru palme.
Mundesh me e lexu edhe...
Drita kalon nëpër hapësirat e çative duke mundësuar ndriçim, ajrim, orientim, por gjithashtu mbajnë temperaturën në rreth 20 gradë celsius. Muret e brendshme tështëpive janë të lyera me gëlqere dhe të ndërtuara me tulla baltetë thara në diell. Kjo përzierje balte, rëre dhe kashte e vendosur mbi gurë, izolon lagështinë.
“Sekreti i këtyre shtëpive të freskëta, janë muret e trasha prej balte ose guri që pengojnë depërtimin e nxehtësisë së diellit brenda. Më pas ato e rrezatojnë nxehtësinë në qiellin e ftohtë gjatë natës. Deri në mëngjes, muret janë ftohur mjaftueshëm përtë filluar përsëri ciklin mbrojtës. Në shkretëtirë, kjo do të thotë freski pa ajër të kondicionuar.”
Qyteti është i pasur edhe me kopshte të cilat ujiten nga njësistem kompleks kanalesh, pusesh dhe burimesh nëntokësore. Ato thyejnë kështu bardhësinë dhe ftohtësinë e rrugëve. Mirëpo banesat nga brenda, janë krejt ndryshe, me një shpërthim ngjyrash, pikturash murale dhe tekstilesh tradicionale, që i bën banorët të harrojnë temperaturat ekstreme dhe ashpërsinë e Saharasë.
Përgatiti:
