katror.info
Notification
Postimet e fundit
Rrahmani: Kam lindur dhe jam rritur si futbollist në Kosovë, është privilegj të jem këtu
Sporti n'Katror
Teleskopi James Webb zbulon stuhi pluhuri në botën e largët
Kuriozitet
Lewis Hamilton nga kampion bote i Formula 1, në një ikonë mode
Sporti n'Katror
Burri me mjekrën më të gjatë në botë thyen Rekordin Guinness
Kuriozitet
Nga “Only Fans” te fitorja në zgjedhje, njihuni me kryebashkiaken e suksesshme
People
Aa
  • Home
  • Lajme të mira
    Lajme të mira
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Motrat e gjejnë njëra tjetrën pas 45 viteve të ndara
    9 months ago
    Mos i leni ëndrrat tuaja të mbeten vetëm ëndrra…
    5 months ago
    Të ngrisim një gotë për…
    10 months ago
    Postimet e fundit
    Ambasada britanike: Kosova ka qendrën më të mirë në Evropë të trajnimit për kërkim-shpëtim
    4 hours ago
    Nis punimet projekti “Rrugët për Fëmijë”, prioritet siguria në hapësirat para shkollave
    13 hours ago
    Shqiptaro-amerikani John Vukelj zgjidhjet gjykatës në Pleasantville, Westchester County të New Yorkut
    13 hours ago
    Shqiptarja Ornela Dardha vlerësohet nga qeveria italiane si shkencëtarja më e mirë
    14 hours ago
  • People
    People
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Jubileu Platinum i Mbretëreshës Elizabeta e Dytë bën bashkë tërë familjen mbretërore  
    10 months ago
    Kompozitori i Dua Lipës tregon si të komponohet një hit për 30 sekonda
    10 months ago
    Rita Ora & Taika Waititi fejohen gjatë një propozimi të ‘përnjëhershëm’
    10 months ago
    Postimet e fundit
    Nga “Only Fans” te fitorja në zgjedhje, njihuni me kryebashkiaken e suksesshme
    4 hours ago
    Dua Lipa publikon fotografi nga pushimet, duket mahnitëse
    4 hours ago
    Rita Ora po mëson gjuhën indigjene të bashkëshortit të saj, Taika Waititi
    5 hours ago
    Reciklo dhe krijo modë! Jeremy Scott i kthen pjesët e mbetura të makinave në fustane mbresëlënëse!
    8 hours ago
  • Sporti n’Katror
  • Viral
    Viral
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Video e një kafshe që u bë virale
    10 months ago
    Viral Dance e muajit Qershor në TikTok
    10 months ago
    Momentet që shkuan #viral gjatë procesit të gjykimit për shpifje të Depp dhe Heard
    10 months ago
    Postimet e fundit
    iPhone 15 do të vijë me ekran të sofistikuar
    13 hours ago
    Këto janë vendet anëmbanë botës që po e ndalojnë TikTok-un
    23 hours ago
    Netflix publikon listën me filmat dhe serialet më të shikuara të të gjitha kohërave
    2 days ago
    TikTok thotë se janë 150 milionë përdorues aktivë mujor në SHBA
    2 days ago
  • Shije
    Shije
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    Shije vere – receta gatimi me ushqimet e qëlluara për ditët me vapë
    10 months ago
    Noma fitoi çmimin e parë të World’s Best Restaurant vitin e kaluar
    10 months ago
    Vatikani kryeson listën e vendeve që pinë më së shumti verë
    6 months ago
    Postimet e fundit
    Krelanë e kallamojt’ me spinaq e djathë, për secilën ditë të javës
    12 hours ago
    Krejt çka DUHESH me ditë për hurmat dhe jo vetëm
    18 hours ago
    Patate t’pjekuna n’furrë me sos beshamelli; patatet që shkojnë me çkado
    2 days ago
    Smoothie me boronicë e kungulleshë = super kombinim
    2 days ago
  • Udhë
    Udhë
    Break the bad news habit Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror :)
    Më shumë
    Top News
    E para Kosova!
    10 months ago
    15+ artikuj për kamping me t’cilat ndiheni si n’shtëpi edhe nëse jeni në male të thella
    5 months ago
    Sa kohë duhet të qëndroni në Norvegji për ta parë magjinë e “Northern Lights”
    6 months ago
    Postimet e fundit
    Ky autobus do të udhëtojë nga Stambolli në Londër për 56 ditë, zbuloni çmimin e biletës
    9 hours ago
    Vjosa Park Kombëtar, ekspertët: Rrit mundësinë e zhvillimit të turizmit
    1 day ago
    33 ‘hacks’ që ndryshojnë mënyrën si ti udhëton përgjithmonë
    3 days ago
    Parku në Tajlandë me mbi 1 mijë statuja të Budës nga ari
    4 days ago
  • Katrori YT
  • Fun
    • Kuriozitet
    • Life Style
  • sq Albanian
    sq Albanianen English
Duke e lexuar: Shpikjet e lashta greke të cilat përdoren edhe sot
Shpërndaje
katror.info
Aa
  • Home
  • Lajme të mira
  • Katrori YT
  • People
  • Sporti n’Katror
  • Viral
  • Fun
  • Udhë
  • Shije
Search...
  • Back To Home
  • Categories
    • Lajme të mira
    • People
    • Viral
    • Sporti n’Katror
    • Shije
    • Udhë
    • Katrori YT
    • Fun
    • Kuriozitet
    • Life Style
  • Bookmarks
    • My Bookmarks
    • Newsletter
  • Contact Us
    • Contact
Follow US
Home » Shpikjet e lashta greke të cilat përdoren edhe sot
Kuriozitet

Shpikjet e lashta greke të cilat përdoren edhe sot

Last updated: 26/10/2022 8:42 PM
83 Shikime
Shpërndaje
FOTO: Paolina27/Wikimedia Commons
Shpërndaje

Megjithëse disa mund të mos e dinë, shumë shpikje të lashta greke të krijuara shekuj më parë edhe sot e asaj dite luajnë një rol të rëndësishëm në shoqërinë e sotme. Përveç koncepteve thelbësore teorike si filozofia dhe demokracia, ndër të tjera, grekët e lashtë kontribuan në shumë shpikje mekanike në botë që janë ende thelbësore për jetën tonë.

Contents
Ora me zile dhe odometriNgrohja qendrore dhe termometriHartat dhe levatDyert automatike dhe makinat shitëseVinçi dhe çimentoÇadratKompjuteri i parë në botëGrekët e lashtë në krye të shkencës dhe teknologjisë

Këto pajisje variojnë nga objektet më të thjeshta si çadrat, deri te mekanizmat më kompleksë teknologjikë, si kompjuterët. Në të kohën e tashme, ne i përdorim ato pa menduar. Sidoqoftë, në atë kohë ata ishin absolutisht revolucionarë. Këtu është një listë e disa prej objekteve që ndryshuan mënyrën se si njerëzit jetonin në të kaluarën, si dhe në të tashmen.

Ora me zile dhe odometri

Shpikja e parë greke e lashtë në listë që është ende në përdorim është ora me zile. Ajo u krijua në Greqinë e lashtë nga Ctesibus, një inxhinier dhe shpikës helenë.

Mundesh me e lexu edhe…

Burri me mjekrën më të gjatë në botë thyen Rekordin Guinness

Për zhgënjimin e të gjithë atyre që duan të flenë më gjatë, Ctesibus zhvilloi me zgjuarsi një sistem të përpunuar të hedhjes së guralecave në një gong me qëllim që të krijonte tingull. Tingulli ishte paraparë të krijohej në intervale të caktuara kohore që mund të përdoreshin për të zgjuar njerëzit nga gjumi ose thjesht për t’u kujtuar atyre ngjarje të rëndësishme gjatë ditës.

- Advertisement -

Odometri është një tjetër shpikje greke. Mjeti mat distancën e përshkuar nga një automjet. Megjithatë, ajo u shpik dhe u përdor gjithashtu edhe në Greqi. Megjithatë, ka një debat të madh në lidhje me atë  se cili grek nga Antika i është përgjegjës për këtë shpikje.

FOTO: Wikimedia Commons

Disa thonë se ishte Heroni i Aleksandrisë, një nga shpikësit më frytdhënës  të antikitetit, që krijoi odometrin. Megjithatë, të tjerë pretendojnë se ishte Arkimedi ai që ndërtoi i pari mjetin tepër të dobishëm. Pavarësisht mungesës së qartësisë rreth identitetit të krijuesit të tij, odometri ndihmoi qytetërimin e lashtë grek si për shembull në ndërtimin e rrugëve.

- Advertisement -

Kjo u mundësoi atyre të lidhnin qytetet në skajet e botës së madhe greke me një rrjet të ndërlikuar rrugësh, duke rritur tregtinë. Kjo, nga ana tjetër, krijoi një ndërlidhje të rëndësishme në të gjithë botën antike.

Ngrohja qendrore dhe termometri

Grekët e lashtë krijuan gjithashtu edhe ngrohjen qendrore dhe termometrin, shpikje këto pa të cilat njeriu nuk do të mund të jetonte në ditët e sotme. Sipas zbulimeve arkeologjike në një lokacion të lashtë antik në Turqi, Tempulli i Efesit mbahej ngrohej në antikitet duke përdorur kanalet e tymit nën dyshemenë e tij, për të qarkulluar nxehtësinë nga zjarret që digjeshin nën kompleksin e përhapur.

FOTO:  Benh LIEU SONG /Wikimedia Commons

Koncepti origjinal për termometrin e sotëm daton gjithashtu pothuajse dy mijë vjet më parë. Grekët e Aleksandrisë ishin të parët që kuptuan se si ajri zgjerohet kur ekspozohet ndaj temperaturave të larta. Filoni i Bizantit më pas e aplikoi këtë  teknikë për të krijuar termometrin e parë  në botë.

Hartat dhe levat

Shkencëtari grek, Anaksimandri, ishte ai që konceptoi idetë e gjatësisë dhe gjerësisë gjeografike, të cilat që të dyja së bashku kërkohen për të krijuar një hartë të saktë. Më vonë, Straboni dhe Eratosthenes hartat e para, duke përdorur zbulimet e tij. Në atë kohë, ato harta përfshinin të gjithë botën e njohur.

FOTO: Wikimedia Commons

Ishte matematikani i lashtë grek Arkimedi që përshkroi i pari levën në vitin 206 para epokës tonë, shpikje kjo e cila kishte dhe vazhdon të ketë një sasi të pakufizuar përdorimesh në të gjitha llojet e ndërtimeve.

Përfundimisht, shpikja e tij bëri të mundur ndërtimin e ndërtesave ikonike, masive të epokës antike. Leva u përdor madje për të ndihmuar anijet të largohen nga portet për të filluar lundrimin.

- Advertisement -

Dyert automatike dhe makinat shitëse

Një tjetër shpikje që ne e përdorim vazhdimisht pa pasur asnjë ide për origjinën e saj është dera automatike. Sigurisht, prototipi i tij i lashtë aktivizohej me ndihmën e  avullit dhe jo të energjisë  elektrike. Heroni i Aleksandrisë krijoi një sistem hidraulik dhe e instaloi në një tempull në Aleksandri, të kompletuar me zjarr, ujë dhe avull, gjë që krijoi një sistem për të hapur një palë perde.

Heron ishte një matematikan dhe inxhinier i shkëlqyer grek, i cili banonte në qytetin e tij të lindjes, Aleksandri, Egjipti Romak, dhe ishte një nga eksperimentuesit më të mëdhenj të kohës së tij. Herën tjetër që do të shkelmoni një makinë shitëse duke u përpjekur më kot të lironi ushqimin tuaj nga kthetrat e mekanikës, mendoni për të dhe për atë se sa larg ka arritur kjo shpikje me kalimin e viteve.

Matematikani krijoi makinën e parë shitëse në botë afërsisht në vitet 10deri në 70 pas Krishtit. Sigurisht, në atë kohë do të vendosnit monedhën në një vend të caktuar në krye të makinës për një të paguar për një dozë të ujit të shenjtë dhe jo për patatina. Kur futej monedha, ajo binte  në një tigan. Pesha e saj më pas shkaktonte hapjen e një valvule që mbante brenda ujin e shenjtë, duke lëshuar më pas një sasi të vogël të lëngut.

Vinçi dhe çimento

Grekët e lashtë, të njohur për tempujt e tyre të mrekullueshëm dhe ndërtimet e tjera, shpikën gjithashtu vinçin në shekullin e 6 para Krishtit. Kjo padyshim ndihmoi në ngritjen e gurëve të rëndë, që u përdorën në ndërtimin e tempujve të tyre dhe strukturave të tjera.

- Advertisement -
 FOTO: Michael Gunther/ Wikimedia Commons

Shumë blloqe që ata përdorën në tempuj si Partenoni kanë ende boshllëqe të dukshme mbi to, të shkaktuara nga vinçat që i ngritën në vend. Në antikitet, grekët e lashtë ngrinin blloqe të rënda duke lidhur litarë, të lidhur me vinçat prej druri, përmes vrimave në gurë.

Çimentoja është një tjetër element i dobishëm i materialit ndërtimor, të cilën grekët e shpikën rretth vitit 100 para Krishtit.  Ata e krijuan atë duke shtuar gur gëlqeror në një përzierje balte, uji dhe rëre. Edhe pse më shpesh gjendet në botën romake, në antikitet, ata shpesh e përdornin atë për të ndërtuar shtëpi dhe ndërtesa të tjera, por jo edhe për ndërtimin e strukturave të mëdha, si Partenoni. Ata ndërtuan ndërtesa duke përdorur metodën “e thatë” pa llaç.

Çadrat

Përderisa  jeta në Greqinë e lashtë ishte shumë më ndryshe nga ajo që është sot, ne kemi ende shumë gjëra të përbashkëta, e njëra prej këtyre gjërave është shiu. Përshkrimet në pikturat e lashta të murit, për shembull, tregojnë grekët duke përdorur çadra të bëra me kocka ose shkopinj druri, të mbuluar me gjethe ose panele druri që në shekullin e 4-të para Krishtit.

- Advertisement -
Një vazo e lashtë greke që përshkruan një ombrellë.  FOTO: Sailko/Wikimedia Commons

Grekët e lashtë përdornin çadra për të bllokuar shiun dhe diellin. Megjithatë, burrat i konsideronin çadrat shumë femërore dhe i përdornin shumë rrallë. Më shpesh, skllevërit ose shërbëtorët i mbanin ato për të mbrojtur gratë e klasës së lartë nga elementët natyrore.

Kompjuteri i parë në botë

Mekanizmi Antikythera, i njohur në mbarë botën si kompjuteri i parë në botë, u krijua nga grekët e lashtë. Kredia: Muzeu Arkeologjik Kombëtar i Athinës

Dita kur u zbulua Mekanizmi Antikythera në vitin 1901, festohet në të gjithë botën shkencore si një nga shpikjet më domethënëse dhe mbresëlënëse të grekëve të lashtë. Kjo makinë jashtëzakonisht e ndërlikuar është një pajisje që shumë shkencëtarë e konsiderojnë kompjuterin e parë në botë.

Zhytësit grekë zbuluan Mekanizmin Antikythera në një anije të mbytur në vitin 1901. Pas studimeve të shumta, studiuesit vlerësuan se ai u krijua diku midis viteve 150 deri 100 para Krishtit. Një studim i mëvonshëm konstatoi se mekanizmi u krijua në vitin 205 para epokës tonë, vetëm shtatë vjet pas vdekjes së Arkimedit.

Mekanizmi Antikythera, i njohur në mbarë botën si kompjuteri i parë në botë. FOTO: Muzeu Arkeologjik Kombëtar i Athinës

Tani – saktësisht 120 vjet më vonë që nga zbulimi i mekanizmit- një grup i shkëlqyer studiuesish nga University College London (UCL) ka rikrijuar makinën mahnitëse edhe një herë, duke përdorur imazhe 3-D. Rikrijimi i saj ishte një gjë e mrekullueshme,  gjeniale dhe bukuri e madhe. Rikrijimi i mekanizmit mundësoi një kuptim të ri dhe më të mirë të funksionit të tij dhe mënyrës se si funksiononte.

Meqenëse ekzistojnë vetëm tetëdhjetë e dy nga fragmentet origjinale të mekanizmit – që përbëjnë vetëm një të tretën e të gjithë llogaritësit – studiuesit fillimisht hasen në pengesa në përpjekje për të kuptuar aftësitë e tij të plota. Përpjekja për të kuptuar funksionimin e pjesës së përparme të mekanizmit, që përmban shumicën e ingranazheve, ka qenë në fakt enigmë e madhe për arkeologët dhe astronomët detarë.

Duke përdorur modelimin kompjuterik, studiuesit e UCL ishin në gjendje të rindërtonin pajisjen e lashtë, duke u mundësuar atyre që të kuptojnë më mirë se si është përdorur dhe si ka funksionuar mekanizmi. Duke përdorur informacionin e mbledhur pasi që kompjuteri ju nënshtrua rrezatimit me rreze X dhe njohuritë e tyre për matematikën e lashtë greke, ata më pas ishin në gjendje të përcaktonin se ai funksiononte në përputhje me ciklet e planeteve Venerë dhe Saturn.

Grekët e lashtë në krye të shkencës dhe teknologjisë

Artikujt që shpikën grekët e lashtë për ne sot mund të jenë të zakonshme. Megjithatë, në antikitet, ato shënuan lindjen e shkencës dhe teknologjisë, dy elementët në rrënjët e përparimit social, kulturor dhe ekonomik të njeriut.

Falë tyre, ne mund të vlerësojmë dhe shijojmë shumë nga ajo që ne si shoqëri dhe njerëz kemi arritur që nga ajo kohë. A thua si do të dukej bota tani, pa pajisjet që grekët e lashtë shpikën me kaq zgjuarsi aq shumë vite më parë?/Katror.info

Përgatiti:

Arsim Buxhovi
  • Arsim Buxhovi
    https://katror.info/author/arsimi/
    Rrahmani: Kam lindur dhe jam rritur si futbollist në Kosovë, është privilegj të jem këtu
  • Arsim Buxhovi
    https://katror.info/author/arsimi/
    Teleskopi James Webb zbulon stuhi pluhuri në botën e largët
  • Arsim Buxhovi
    https://katror.info/author/arsimi/
    Lewis Hamilton nga kampion bote i Formula 1, në një ikonë mode
  • Arsim Buxhovi
    https://katror.info/author/arsimi/
    Burri me mjekrën më të gjatë në botë thyen Rekordin Guinness

TAGGED: Çadrat, çimento, dyert automatike, harta, kompjuteri, kuriozitet, makinat shitëse, ngrohja qendrore, odometri, ora me zile, shpikjet e lashta greke, termometri, vinçi
Arsim Buxhovi October 27, 2022
Shpërndaje
Facebook TwitterEmail Print
Artikulli i mëparshëm 5 fakte për kángën e Bebe Rexhës & David Guetta, “I’m Good (Blue)”
Artikulli i ardhëshëm ‘Golden Eagle Ylli’ shënoi fitoren e parë në FIBA Europe Cup
Komenti juaj Komenti juaj

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

katror.info

Break the bad news habit :) Ndjehu mirë t’u lexu n’Katror!

katror.info
#AktivizmiQytetar Shumë studentë të verbër po #AktivizmiQytetar
Shumë studentë të verbër po ia shohin hajrin punës vullnetare të aktivistëve të cilët po ua përgatisin librat e incizuar në formë të #audiobooks 🎧📚

#aktivizmiqytetar #katrormedia #lajmetemira #anisaismaili #prishtina #kosova #universitetiiprishtinës #up #fakultetijuridik
Njoftim me vonesë se po kemi shumë punë... Njoftim me vonesë se po kemi shumë punë...
#kurpranveraishteneprishtine 💐 📷 Elton Kastr #kurpranveraishteneprishtine 💐
📷 Elton Kastrati | #KatrorMedia
#AktivizmiQytetar Falë punës vullnetare të akto #AktivizmiQytetar
Falë punës vullnetare të aktores Anisa Ismaili, Kryetares së KGVK Bajramshahe Jetullahu, Korab Mehmetaj, KTV, stafi i Paper Radio dhe shumë aktivistëve të tjerë... studentët e verbër të Fakultetit Juridik do t'i kenë librat të incizuara si #audiobooks🙂🎧📚

#AktivizmiQytetar #katrormedia #lajmetemira #AnisaIsmaili
#miremengjes Street art - kreativiteti ne maximum #miremengjes 
Street art - kreativiteti ne maximum 👌👨‍🎨

Credits: earth wonders
Xhaka feston golin që ja dedikoi vajzes së tij n Xhaka feston golin që ja dedikoi vajzes së tij në të njëjtën mënyrë sikurse edhe e bija ❤️

#granitxhaka
Më shumë Follow us
Katror.info

Veç lajme të mira :)

Pages

Home
Kontakti

Kategoritë

Lajme te mira
Katrori YT
People
Viral
Fun
-Kuriozitet
-Life Style
Udhë
Shije

Mos e le me t’ikë asgjë - Follow US!

Facebook Like
Twitter Follow
Instagram Follow
Youtube Subscribe

Secured by  

 [email protected]
 +38345720430
 Rruga Ahmet Krasniqi, 40 Prishtinë 10000

katror.info është pjesë e Katror Media and Publicity.
Gazetarë, profesionistë të web-it dhe social mediave punojnë me dashuri për me ju sjell Lajme të Mira çdo ditë :)
Qëllimi ynë kryesor është që të promovojmë sa më shumë sukseset e personave dhe shoqërisë ku ata jetojnë e që për lexuesit tanë përbën lajm të mirë!
© 2022 - katror.info

Welcome Back