Në shkretëtirën Puna de Atacama në Argjentinën veriperëndimore, një rrjet lagunash të pastra kristal dhe sasia e madhe e kripes ka krijuar një ekosistem të çuditshëm që shkencëtarët e përshkruajnë si diçka që “asnjë shkencëtar nuk e ka parë ndonjëherë më parë”.
Lagunat e paparë kurrë më parë përmbajnë tufa shkëmbi të mbuluara me mikrobe që në shikim të parë ngjajnë me disa nga format e para të njohura të jetës në Tokë. Kjo botë e humbur u zbulua nga studiuesit rastësisht kur vunë re një rrjet pishinash të çuditshme në imazhet satelitore të shkretëtirës.
Puna de Atacama është një pllajë e madhe më shumë se 3660 metra mbi nivelin e detit në kufirin Argjentinë-Kili. Atje, lartësia e madhe, kushtet jashtëzakonisht të thata dhe dielli përvëlues kombinohen për të krijuar një mjedis të ashpër në të cilin mbijetojnë pak bimë dhe kafshë. Brian Hynek, një profesor i asociuar i shkencave gjeologjike në Universitetin e Kolorados Boulder dhe Maria Farías, një mikrobiologe dhe bashkëthemeluese e firmës konsulente PunaBio, ecën disa milje nëpër peisazhin e shkretëtirës përpara se të shihnin lagunat.
Mundesh me e lexu edhe…
“Është diçka që nuk e kam parë kurrë më parë ose, me të vërtetë, diçka që asnjë nga shkencëtarët nuk e ka parë ndonjëherë më parë,” tha Hynek në një deklaratë.
Dymbëdhjetë laguna të cekëta, të pastra kristal, të rrethuara nga male përbëjnë ekosistemin e sapo zbuluar, i cili shtrihet në 10 hektarë shkretëtirë, sipas deklaratës. Nën sipërfaqen e lagunave, studiuesit vëzhguan tuma të vogla të mbuluara me rritje të gjelbër mikrobiale. “Është e mahnitshme që mund të gjesh ende gjëra të pazbuluara si këto në planetin tonë”, tha Hynek, duke shtuar se zbulimi ishte “momenti më i madh eureka në jetën time”.
Tumat e gjalla, rreth 4.6 metra të gjera dhe disa këmbë të larta, ofrojnë njohuri për fazat më të hershme të jetës në Tokë dhe potencialisht edhe jetën e lashtë në Mars, tha Hynek. Vëzhgimet paraprake tregojnë se ato mund të jenë stromatolite, bashkësi komplekse mikrobesh, jashtëqitjet e të cilëve ngurtësohen në shtresat shkëmbore, të ngjashme me ato që ekzistonin gjatë periudhës së historisë së Tokës të njohur si Arkean (4 miliardë deri në 2.5 miliardë vjet më parë), kur atmosfera nuk përmbante oksigjen.
Stromatolitët ende formohen sot në një shumëllojshmëri habitatesh detare dhe të ujërave të ëmbla, por rriten shumë më të vegjël se homologët e tyre të lashtë. Tumat në lagunat e Atacamës ishin afër madhësisë së stromatoliteve arkeane, gjetjet fosile te të cilave tregojnë se u ato rritën deri në 6 metra të larta. Stromatolitët Atacama ishin bërë kryesisht nga gipsi, një mineral që është i zakonshëm në stromatolitët e fosilizuar, por që mungon në shembujt modernë. “Ne mendojmë se këto tuma po rriten në të vërtetë nga mikrobet, gjë që ndodhi me ekzemplarët më të vjetër,” tha Hynek.
Të formuara në ujin e kripur dhe acidik të një lagune dhe të ekspozuara ndaj rrezatimit ekstrem diellor, tumat strehonin dy lloje mikrobesh, me një shtresë të jashtme bakteresh fotosintetike të njohura si cianobaktere dhe bashkësi të organizmave njëqelizorë të njohur si arkea, të cilat lulëzuan në qendër. “Nëse jeta do të evoluonte ndonjëherë në Mars në nivelin fosil, do të ishte kështu,” tha Hynek. “Të kuptuarit e këtyre komuniteteve bashkëkohore në Tokë mund të na informojë se çfarë duhet të kërkojmë ndërsa kërkojmë për karakteristika të ngjashme në shkëmbinjtë në Mars.”
Por studiuesit do të duhet të veprojnë shpejt nëse duan të konfirmojnë këto vëzhgime fillestare, pasi vendi është dhënë me qira për minierat e litiumit.
“I gjithë ai ekosistem unik mund të zhduket brenda pak vitesh,” tha Hynek. “Ne shpresojmë të jemi në gjendje të mbrojmë disa nga ato vende, ose të paktën të përshkruajmë në detaje se çfarë është atje përpara se të zhduket përgjithmonë ose të dëmtohet.” /Katror.info
Përgatiti:
