Lëvizja FOL organizoi diskutimin “FOL Hapur”, me ç’rast u publikua raporti hulumtues “Trajtimi i lëndëve të korrupsionit në dekadën e fundit në Kosovë, ndikimi i ndryshimeve legjislative”, raporton Ekonomia Online.
Drejtoresha ekzekutive e Lëvizjes FOL, Mexhide Demolli-Nimani, tha se Kosova mbetet ende e cenueshme nga korrupsioni, pavarësisht më shumë se dy dekadave mbështetje nga partnerët ndërkombëtarë.
Sipas saj, raporti vlerëson ndikimin e reformave ligjore dhe institucionalizimit të strukturave të reja në efektivitetin e luftës kundër korrupsionit.
“Kosova mbetet ende e cenueshme nga korrupsioni, edhe pse prej më shumë se dy dekadash ka marrë mbështetje të gjerë nga partnerët ndërkombëtarë për të forcuar sistemin e drejtësisë dhe për të rritur llogaridhënien publike. Lëvizja FOL, përmes kësaj analize, ka bërë vlerësimin e ndryshimeve legjislative dhe strukturës organizative (institucionale) në raport me efektivitetin dhe ndikimin e këtyre nismave në luftën kundër korrupsionit, duke vlerësuar nëse ndryshimet në kuadrin ligjor dhe aktivitetet tjera të organeve të drejtësisë, përfshirë edhe aktivitetet e trajnimit, kanë kontribuar pozitivisht në uljen e korrupsionit në Kosovë.
Mundesh me e lexu edhe…
Ky raport analizon periudhën e dhjetë viteve të fundit, përkatësisht nga viti 2015 deri në 2024, në dy blloqe kohore – 2015-2019 dhe 2020-2024, duke tentuar të identifikojë se sa kanë ndikuar reformimi ligjor, investimet institucionale dhe programet e trajnimit në uljen e korrupsionit, respektivisht a kanë pasur ose jo efekt pozitiv në trajtimin e rasteve të korrupsionit. Në pesëvjeçarin e parë, kompetencat e paqarta mes PSRK-së dhe prokurorive themelore krijuan mbivendosje hetimesh, ndërsa gjykatat, pa një departament të dedikuar, mbyllnin më pak se 40 % të çështjeve në vit. Trajnimet ishin të shumta, por nuk sollën rritje të matshme të cilësisë së hetimeve.
Nga viti 2020 nis një qasje më e strukturuar: themelohet Departamenti Special në Gjykatën Themelore të Prishtinës, miratohet Kodi i ri Penal me dënime më të ashpra dhe, shumë me rëndësi, Gjykata Supreme miraton Udhëzuesin specifik për lëndët e korrupsionit që synon unifikimin e politikës ndëshkimore. PSRK-ja ruan efikasitet të lartë, veçanërisht më 2024, por prokuroritë e rregullta, sidomos ajo e Prishtinës, vazhdojnë të përballen me ngarkesë të madhe dhe variabilitet në rezultatet përfundimtare. Në anën gjyqësore, departamenti i ri ka hapur rrugë për trajtim më të fokusuar të rasteve komplekse, megjithëse raportimi statistikor 2022-2024 mbetet i paunifikuar dhe pengon një vlerësim të qartë të progresit real”, tha drejtoresha ekzekutive e Lëvizjes FOL, Mexhide Demolli-Nimani.
Konsulenti Albert Avdiu tha se ndërhyrjet ligjore pas vitit 2020 krijuan infrastrukturë më të saktë, por rezultatet në praktikë ecin më ngadalë. Ai theksoi se mungesa e koordinimit dhe strukturat e fragmentuara ndikuan negativisht në efikasitetin e hetimeve dhe ndëshkimeve.
“Kur krahasojmë periudhën 2015-2019 me 2020-2024, del qartë se ndërhyrjet ligjore i kanë dhënë sistemit një infrastrukturë më të saktë, por rezultatet në terren ecin më ngadalë se dispozitat në letër. Në fazën e parë, ligjet e miratuara më 2013 u zbatuan pa mekanizma të specializuar dhe pa kufij të prerë kompetencash, prandaj prokuroritë themelore bartnin shumicën e kallëzimeve por arrinin një raport të kufizuar aktakuzash.
Gjyqësori, ndërkohë, operonte me departamente të krimeve të rënda të shpërndara në të shtatë gjykatat themelore, pa një trupë ekskluzive për lëndët e PSRK-së dhe pa numër të mjaftueshëm të gjyqtarëve me përvojë të caktuar. Kjo strukturë e fragmentuar dhe mungesa e standardeve të përbashkëta në ndëshkim kontribuan në stokun e lartë të çështjeve të pazgjidhura dhe në dënime të buta, kryesisht gjoba apo masa me kusht. Shoqëria kosovare nuk duket se është shumë e korruptuar, kjo është diçka të studiohet se ku po çalon. Edhe sistemi gjyqësor e përcjell sistemin prokurorial”, tha Avdiu.
Ndërsa, gjyqtari i Gjykatës Supreme, Burim Ademi, vlerësoi se ndryshimet e shpeshta ligjore po dëmtojnë koherencën e praktikës gjyqësore. Ai tha se duhet më shumë konsistencë dhe hulumtim për ndërtim të qëndrueshëm institucional.
“Gjetjet në raport do të merren në konsideratë për të çuar përpara drejtimet në sistemin e drejtësisë. Duhet të kemi parasysh se aspekti penal përjashton mundësitë e trajtimit dhe rrjedhimisht krijon problem në kontekstin e praktikës. Kjo prek edhe besueshmërinë e qytetarëve, shto faktin që kur ndryshohet legjislacioni ka impakt edhe tek praktikat gjyqësore.
Nuk është bërë hulumtim i mjaftueshëm, kjo krijon probleme të ndërtimit të mirëfilltë që do të krijonte efekt te gjykata për ta zbatuar në mënyrë të drejtë përballë çdo procesi penal. Ka pasur një synim që të vazhdojë me trendet e listës së sanksioneve të legjislacioneve, disa prej çështjeve kanë ndikuar në ngritjen e sanksioneve, e shohim se nuk ka pasur asnjë efekt, qoftë në luftim, qoftë në efekt. Kjo tregon që nuk nevojiten ndryshime të shpeshta të legjislacionit sepse më shumë e dëmtojmë sesa që ndihmojmë”, tha Ademi.
Drejtori i Agjencisë për Parandalimin e Korrupsionit, Yll Buleshkaj, vuri në dukje mungesën e trajtimit të rasteve nga gjykatat, duke theksuar se moskryerja e detyrës kontribuon në përhapjen e korrupsionit”. Ai tha se ligji i ri u ka dhënë më shumë fuqi, por zbatimi në praktikë mbetet sfidë.
“Ky projekt kontribuon shumë sepse ka listuar raste të numëruara dhe efikasitetin, ku edhe qytetarët mund ta përdorin. Ka përkrahjen tonë si agjenci. Moskryerja e detyrës kontribuon në korrupsion, lëndët e korrupsionit duhet të kryhen. Ajo çka kemi vërejtur ne fatkeqësisht është e kundërta – nuk janë trajtuar lëndët e agjencisë siç ka qenë më parë te gjykata, nuk janë vërejtur ndonjë përshpejtim. E kemi një ligj me qëllim të caktuar, ne kemi pasur edhe më parë sfida, pastaj ligji i ri na ka dhënë më shumë fuqi. Secili subjekt deklarues e ka një afat shtesë për përmirësim të deklarimit të pasurisë”, tha Buleshkaj./Katror.info
