Në përpjekje për të ruajtur lumenjtë nga ngritja e hidrocentraleve, sidomos në parqet kombëtare në Kosovë, siç ka ndodhur në Parkun Kombëtar të Sharrit, organizata EcoZ së bashku me organizatat Pishtarët GAIA Kosovo dhe RiverWatch kanë dorëzuar një ankesë në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë në Vjenë, Austri. Organizatat thonë se me dhënien e lejeve për ndërtimin e hidrocentraleve në Parkun Kombëtar të Sharrit janë shkelur ligjet ndërkombëtare.
Siç thanë përfaqësuesit e këtyre organizatave në një konferencë për gazetarë, kjo ankesë është pjesë e fushatës “Sharr National Park – NO DAMS” dhe përshkruan shkeljet ligjore të Traktatit të Komunitetit të Energjisë, dëmet mjedisore që shkaktohen për ambientin, si dhe mos përfshirjen e komunitetit në proceset e vendimmarrjes.
Për më tepër, sipas asaj që u diskutua në konferencën mungesa e përfshirjes së komunitetit në procesin e vendimmarrjes është alarmante, duke potencuar se ka raste të nënshkrimeve fiktive si dhe informim të dobët.
Mundesh me e lexu edhe…
“Këto hidrocentrale janë të ndërtuara në mënyrë ilegale dhe kërkesa jonë është që tek komuniteti i Sekretariatit të Energjisë të kërkojmë që të fillojë hetimet ndaj mënyrës së dhënies së lejeve të këtyre hidrocentraleve si dhe të fillojë masat e largimit të hidrocentraleve nga parqet kombëtare. Parku kombëtar duhet të mbrohet dhe duhet që të ketë në mënyrë adekuate legjislacionin në fuqi,” tha Egzona Gashi Kadiu, drejtoreshë e EcoZ.
Ndërsa aktivisti Ali Sefaj, potencon parregullsitë që kanë ndodhur në Kosovë.
“Veç tek ne ndodh që të drejtat ujore me u fitu pa koncesion, veç te na ndodh me u fitu e drejta ujore në një lumë pa afat. Domethanë, ka ardhë KELKOS-i nga Austria dhe e ka marrë Lumbardhin e Deçanit pa afat, është i tyre, e ka varrosë në gypa ka kriju dëme milionëshe, në njërin prej bukurive më të mëdha që e ka pas ajo zonë,” u shpreh ai.
Në anën tjetër, Ardian Ndrecaj, vë në pah se kur komunitetit i aktivistëve bëhet bashkë sjell ndryshime pozitive.
“Kemi rastet pozitive të të komunitetit, ku janë bërë bashkë dhe kanë arritur që të ndalen hidrocentralet. E kemi rastin e Pejës, ku gjithë qyteti i Pejës janë ngritur kundër zotimit ndërcentral në lumin e tyre Lumbardh, në Lumbardhin e Pejës dhe kanë dëshmuar që së bashku mund të bëhen ndryshime, së bashku mund të parandalohen dëmet që mund t’i bëhen lumenjve,” tha Ndrecaj.
Egzona, që bashkë me aktivistë të tjerë ka drejtuar fushatën për ndalimin e hidrocentraleve në Sharr, thekson se ndërtimi i hidrocentraleve në parqet kombëtare jo vetëm që dëmton biodiversitetin, por ndikon negativisht në komunitetet lokale, që shpesh mbesin pa ujë të pijshëm. Gjithashtu ajo thotë se kjo është në kundërshtim me ligjet kombëtare dhe direktivat evropiane për mbrojtjen e natyrës. Kjo edhe është arsyeja se pse u dorëzua ankesa në Sekretariatin e Komunitetit të Energjisë duke kërkuar ndërhyrje për të mbrojtur natyrën dhe të drejtat e komunitetit.
“Iniciativa e tillë është e udhëhequr nga River Watch, e cila është organizatë që ka synimin kryesor të saj që t’i lirojë lumenjtë e Evropës nga gypat. Në faktin kryesor që komuniteti Sekretariati i Energjisë mirret me aspektin e prodhimit të energjisë nga energjia e ripërtëritshme, nga burimet e ripërtëritshme nënkupton që na e kemi e kemi targetu si institucion kompetent ndërkombëtar, i cili merret me rastin e mënyrës se si prodhohet energjia në Kosovë nga burimet e ripërtëritshme. Kjo ankesë është dërgu me qëllimin që edhe ata ta dinë, sepse për këto hidrocentrale janë iniciuar edhe tarifat nxitëse paraprakisht edhe Kosova i përmbush objektivat e veta se është nga viti 2005 nënshkruese e Traktatit të Komitetit të Energjisë e që parimisht janë disa rregulla që brenda në traktat që ceken, që duhet çdo burim i energjisë së ripërtëritshme ta ketë ndikimin e tij në mjedis saktë edhe përfshirjen e publikut, e aq më pak kur kemi edhe hidrocentrale në parqe kombëtare, që e thejnë edhe sensin e parkut kombëtar në përgjithësi.”
Ndërsa Ndrecaj, theksoi se aktivizmi i tyre dhe protestat rreth kësaj çështje nuk do të ndalen deri në reflektimin pozitiv institucional.
“Ne presim që natyra të mbrohet, ne presim që interesat e komuniteteve të mbrohen, ne presim që uji të mbrohet dhe ne do të vazhdojmë të ngrisim zërin për këtë dhe nuk do të ndalemi derisa që pritshmëritë tona të përmbushen.”
Në anën tjetër Sefaj pret që të merren hapa konkretë dhe urgjentë për të mbrojtur burimet ujore të Kosovës dhe thotë se kjo do të bëhet edhe përmes një peticion të ri online, duke ftuar qytetarët të bashkohen në këtë iniciativë për të ngritur zërin kundër këtyre shkeljeve.
“Po realisht nëpërmjet peticionit ne mund të krijojmë presion politik tek vendimmarrësi të cilët do të obligohen që ta trajtojnë, qoftë në nivel të Qeverisë, qoftë që peticionin ta drejtojnë në Kuvend e që më pastaj të marrin vendim, qoftë edhe nëpërmjet ligjit, duke amendamentuar dhe duke i dhënë fund këtij epilogu, duke i larguar hidrocentralet, të cilat janë ndërtuar kundërligjshëm apo duke gjetë forma që të pajisen kundërligjshëm me këto leje dhe licenca të nevojshme.”
Sikurse aktivistët tjerë, Egzona shpreh shqetësim për ndikimin që këto hidrocentrale kanë në lumenjtë dhe biodiversitetin në këto zona dhe kërkojnë që Qeveria e ardhshme të marrë vendime për ndalimin e këtyre projekteve që shfrytëzojnë këto ujëra vetëm për përfitime komerciale.
Aktivistët kanë bashkëpunuar me Universitetin e Prishtinës për të kryer hulumtime mbi efektet negative që këto hidrocentrale kanë në botën ujore, si dhe kanë mbledhur foto dhe argumente të tjera që tregojnë shkeljet e bëra. Sipas tyre, disa nga këto hidrocentrale janë ndërtuar pa leje të lëshuara ligjshëm. Gjithashtu, aktivistët theksuan se hidrocentralet ilegale prodhojnë vetëm 0.3% të energjisë në vend, ndërkohë që dëmet që ato shkaktojnë në lumenjtë e Kosovës janë të pakrahasueshme./Katror.info
Përgatiti:
