Gjetje të reja që hedhin dritë mbi evolucionin e qytetit gjatë periudhave helenistike dhe romake. Udhëhequr nga profesoresha Mantha Zarmakoupi nga Universiteti i Pensilvanisë, ekspedita arkeologjike zbuloi zbulime nën shtresa dheu, duke përfshirë të paktën dy mozaikë që datojnë në shekullin e tretë para erës sonë, si dhe mbishkrime monumentale dhe ndërtesa të ruajtura mirë
Gërmimet në qytetin antik të Teos, që ndodhet në bregun perëndimor të Turqisë së sotme, zbuluan gjetje të reja që hedhin dritë mbi evolucionin e qytetit gjatë periudhave helenistike dhe romake. Udhëhequr nga profesoresha Mantha Zarmakoupi nga Universiteti i Pensilvanisë, ekspedita arkeologjike zbuloi gjetje nën shtresa dheu, duke përfshirë të paktën dy mozaikë që datojnë në shekullin e tretë para erës sonë, si dhe mbishkrime monumentale dhe ndërtesa të ruajtura mirë.
“Çdo pjesë e këtij procesi është shfaqur si qepë. Qërohet dhe vjen një gjë tjetër”, thotë Zarmakoupi. Gjatë katër sezoneve të punës në terren, ekipi i saj u përqendrua në një ndërtesë të mirëmbajtur të Këshillit të qytetit që shërbeu si një qendër për vendimmarrjen qytetare dhe luajti një rol vendimtar në jetën politike dhe sociale të Teos.
Ndërtesa prej kryesoreve të Teos u ndërtua në fund të shekullit të tretë para erës sonë gjatë periudhës helenistike dhe fillimisht shërbeu si një vend grumbullimi për vendimet qytetare. Përmbante vende me nivele që mund të strehonin disa qindra njerëz, duke lejuar shumë politikanë dhe qytetarë të merrnin pjesë në tubime, siç vërehet nga Enikos.
“Kjo ndërtesë është jashtëzakonisht e rëndësishme për të kuptuar komunitetet e lashta që jetonin këtu dhe institucionet e tyre”, thotë Peter Satterthwaite, një doktorant i vitit të pestë, kandidat në historinë e lashtë, duke punuar me Zarmakoupi.
Gjatë periudhës romake hapësira u përshtat për përdorime teatrale, duke përfshirë shtimin e një strukture skenike dhe një portiku me tri anë, dhe u ripërdor për shfaqje publike dhe jo për takime politike. Këto ndryshime arkitekturore pasqyrojnë se si roli i kompleksit u zhvendos me kalimin e kohës në shoqërinë e Teos.
Një nga zbulimet është një mbishkrim monumental i fshirë pjesërisht në një bllok arkitrau të rënë. Gjatë ekzaminimit të këtyre blloqeve Musa Kadioglu, drejtor i Projektit Arkeologjik të Teos, vuri re shenja të zbehura, duke përfshirë një mbishkrim 30 centimetra të lartë që ishte fshirë qëllimisht, ndoshta për arsye politike ose sociale.
“Ne bëmë disa punë detektive për t’i bashkuar”, thotë Zarmakoupi.
Duke përdorur teknologjinë e modelimit 3D, ekipi i Zarmakoupit rindërtoi fasadën dhe rivendosi mbishkrimin kushtues të fshirë. Studiuesit besojnë se mbishkrimi pjesërisht i fshirë fillimisht nderonte një grup artistësh dionisianë, një kolektiv i fuqishëm interpretuesish dhe muzikantësh që dikur ishin qendrorë për identitetin e qytetit. Mbishkrimi i fshirë ka të ngjarë të tregojë një dëshirë për të distancuar qytetin nga kontributet e repartit të dëbuar të artistëve dionisianë.
“Fakti që është fshirë është një e dhënë për një kapitull tjetër në historinë e qytetit, në të cilin ata nuk donin më të përkujtonin atë person ose përfshirjen e tij në projekt”, shpjegon Satterthwaite.
Teos ka qenë prej kohësh i lidhur me tempullin e tij të famshëm të Dionisit, perëndisë greke të verës dhe teatrit. Një nga mozaikët përmban dy njerëz të përfshirë në luftime.
“Ka një ndjenjë euforie. Ti thua: ‘Oh im zot, ka vërtet diçka atje’”, tregon Zarmakoupi, duke përshkruar momentin që gjeti mozaikët. Pavarësisht sfidave të tilla si nxehtësia ekstreme, me temperaturat e verës që arrinin deri në 38 gradë, ekipi ndërkombëtar i arkeologëve filloi punën në agim për të shmangur diellin përvëlues të Mesdheut, duke mbërritur në vend çdo ditë në orën 6 të mëngjesit. Pasditeve ekipi u zhvendos brenda për të kataloguar artefaktet dhe për të analizuar të dhënat.
Pas disa vjetësh punë ekipi ishte në gjendje të përcaktonte me saktësi afatin kohor të kompleksit dhe shtesat e tij arkitekturore, dhe gërmimet e ardhshme synojnë të përsosin këtë afat kohor dhe të konfirmojnë rëndësinë e tekstit të humbur.
“Pas katër sezoneve të punës në terren, kërkimi ynë ka filluar të hedhë dritë mbi historinë komplekse të qytetit dikur madhështor”, shpjegon Zarmakoupi. /Katror.info
Përgatiti:
